Réttur - 01.10.1979, Page 48

ig að hjá þingmönnum vei'ði að vera
„hátt til lofts og vítt til veggja“. Hreppa-
pólitík þrengir hugann og smækkar
mennina — og gerir viturlega efnahags-
pólitík óframkvæmanlega, — ekki síst
þegar svo er komið að stjórnvöld verða
nr.a.s. að ákveða hve rnikið megi veiða
af hverri fisktegund.
Það er rétt að setja hér á blað hug-
myndir, sem liafa komið fram — og gætu
nokkuð leyst þessi þrjú viðfangsefni:
I.
Stækkun kjördæmanna, þannig að t. d.
gömlu fjórðungarnir yrðu þar að nokkru
grundvöllur, t. d. með eftirfarandi móti:
a. Vestfirðingafjórðungur eitt kjör-
dæmi, frá Hvalfirði til Hrútafjarðar;
sameinaði tvö núverandi kjördæmi.
b. Norðlendingafjórðungur yrði eitt
kjcirdæmi, — sameinaði þau tvö, sem satt
að segja var undarlegt að aðskilja 1959.
c. Austfirðingafjórðungur yrði eitt
kjördæmi, ef til vill allt að Jökulsá á Sól-
heimasandi að fornum sið, m. ö. orðum,
að Vestur-Skaftafellssýsla kæmi þarna
með.
d. Suðurlandskjördæmi mætti gjarnan
stækka. Spurning hvort ekki væri vitur'-
legt að bæta Gullbringusýslu við það:
Hin miklu fiskiver frá Grindavík vestur
um hringinn til Keflavíkur eiga betur
heima með Vestmannaeyjum og Þorláks-
höfn en Kópavogi og Garðabæ.
e. Líklega yrðu Hafnarfjörður, Garða-
bær, Kópavogur og Kjósarsýsla að verða
sérstakt kjördæmi.
f. Reykjavík yrði svo sem áður stærsta
og fjölmennasta kjördæmi landsins.
Með svona kjördæmaskipan myndi
margt af því, sem snertir jafnrétti kjós-
enda vinnast, þegar búið væri að úthluta
þingmannafjölda réttilega, — jafnvel þótt
sérstakt tillit væri tekið til dreifbýlisins
— og landskjörnir þingmenn svo ein-
vörðungu miðaðar við kjósendatölu.
II.
Þá er réttur og vald kjósandans til að
ráða þingmönnum.
Væri ekki hægt að leysa það mál á eltir-
farandi liátt:
Kjördæmisráð hvers flokks býður fram
lista, sem á eru tvöfallt eða jafnvel þre-
fallt fleiri en kjósa skal. Frambjóðendum
sé raðað í stafrófsröð, þó þannig að hlut-
að sé um eða dregið á hvaða staf í stafróf-
inu skuli byrjað (svo A-ið sé ekki alltaf
efst). Kjósandi krossar svo við sinn flokks-
lista, en jafnframt við þá frambjóðendur
á listanum (lögin ákveða hve marga eða
máske hánrark og lágmark, sem þó skapar
meiri hættu á misnotkun) senr hann kýs.
Þannig fá einstaklingarnir að ráða lrverja
þingmenn þeir kjósa, en á herðar kjör-
dæmaráða legst sú ábyrgð, að velja þá
menn á listann, er það treystir nokkuð
jafnt, en gefi kjósandanum síðan valið.
Þessi aðferð myndi nálgast það mest
að veita kjósendum sjálfum valdið. Og
hún myndi afnema þau ,,prófkjör“, sem
sumstaðar eru farin að tíðkast þannig, að
fjöldi óflokksbundinna manna komi á
skrifstofu flokks fyrir kosningar til að
kjósa. — Slík prófkjör eru bæði lögbrot
og stjórnarskrárbrot. Þau eru brot á
ákvæði stjórnarskrárinnar um leynilegan
kosningarétt, senr var eitthvert mikilvæg-
asta lýðréttindamál, er fram fékkst forð-
um og sýndi strax gildi sitt í einhverjunr
mikilvægustu kosningum þessarar aldar:
1908, en þá var leynilegur kosningaréttur
í fyrsta sinn. — Prófkjörin eru Jrví alger
248