Réttur - 01.07.1983, Side 55

Ingibjörg Haraldsdóttir:
José Martí — þjóðhetja Kúbu
1853-1895
I ár eru liðin 130 ár frá fæðingu José Martí, leiðtoga kúbönsku þjóðarinnar í
sjálfstæðisbaráttunni gegn Spánverjum. Kúbumenn telja hann snjallasta og fjöl-
hæfasta stjórnmálamann sem þeir hafa átt, andlegan læriföður þeirra byltingar-
manna sem leiddu alþýðuna til sigurs 1959. Martí var frábrugðinn öðrum þjóð-
frelsisleiðtogum Rómönsku Ameríku að því leyti að sjálfstæði Kúbu var honum
ekki lokatakmark, heldur aðeins nauðsynleg forsenda þess að í Iandinu gæti haf-
ist uppbygging þjóðfélags af nýrri gerð. Hann vissi líka að Kúbu stafaði meiri
hætta af Bandaríkjunum en Spáni, og sagan átti eftir að sýna að sá ótti hans var
ekki ástæðulaus.
José Martí fæddist í Havana 28. janúar
1853. Foreldrar hans voru Spánverjar,
sem höfðu rifið sig upp úr fátækt í ætt-
landi sínu og haldið til Kúbu, síðustu
spænsku nýlendunnar í Ameríku, í leit að
fé og frama. Sú leit bar reyndar ekki ár-
angur, því þau urðu aldrei rík að öðru en
börnum. Átta börn eignuðust þau, og var
José þeirra elstur og eini sonurinn. Lífs-
baráttan var hörð og drengurinn fékk
ungur að kenna á henni. Faðir hans var
oft atvinnulaus, en vann þegar einhverja
vinnu var að hafa og tók þá oft soninn
með sér. Á tilskildum tíma var José þó
innritaður í skóla, og um leið voru örlög
hans ráðin. Skólastjórinn var kúbanskur
föðurlandsvinur og skáld, Rafael Mend-
ive að nafni. Hann var fljótur að koma
auga á frábæra námshæfileika þessa nýja
nemanda og fór þess að leit við foreldra
hans að hann fengi að kosta drenginn til
náms, sem var auðsótt mál. í skóla Mend-
ive lærði José Martí fleira en hinar hefð-
bundnu námsgreinar. Kornungur fór
hann að fast við bókmenntir, þýddi Byr-
on og Shakespeare og orti ljóð. Mestu
máli skipti þó fyrir framtíðarþróun hans
að skóli Mendive var honum pólitískur
skóli, þar kviknaði sá hugsjónaeldur sem
átti eftir að endast honum alla ævi. Mend-
ive varð honum fyrirmynd, bæði sem
stjórnmálamaður og einstaklingur sem
þorði að berjast fyrir hugsjónum sínum,
jafnvel þótt það kostaði hann fangelsun
og útlegð, einsog fljótlega átti eftir að
koma á daginn.
183