Réttur - 01.01.1976, Page 20

upp á lágmark kringum 20% og allt upp
í milli 40 og 50%. Eg tel að þeir samningar
hafi að ýmsu leyti verið hæpnir og svo kemur
það ofan á annað, að þróunin í okkar verð-
lagsmálum verður mjög óhagstæð í kjölfar
þessara samninga. Þá fer kúrvan að detta
niður á við og ég þarf ekki að rifja það upp
hér, hvernig það endaði.
Kannski má segja að mesti veikleiki vinstri
stjórnarinnar hafi verið sá, að hún hugsaði
raunverulega aldrei um efnahagsmálin; það
var bara reiknað með, að þeir hlutir myndu
dankast!
AÖalheiðitr: Er ekki reiknað með því enn?
Björn: Jú, það er nú ansi gróið við okkur
íslendinga yfirleitt að veðja á það að hlut-
irnir slampist, en þarna var virkilega stílað
á það með febrúar-samningunum 1974.
Sigurður: Guðmundur minntist á það
áðan, að gengisfellingar væru tæki stjórn-
valda til þess að eyðileggja það sem áunnist
hefði í samningum. Nú segir þú Björn, að
það hafi verið erfiðleikar hjá stjórninni að
halda samningana frá 1971 og að haustið
'12 hafi verið að störfum svokölluð „vai-
kostanefnd". Hún var ekki búin að skila af
sér þegar þingið sat að störfum, en menn
vissu það flestir að þarna voru menn að deila
um og velta fyrir sér nokkrum leiðum, m.a.
gengisfellingu er kom nokkrum vikum síðar.
Þetta var allt að ske þegar þingið var að
störfum.
Ef ég man rétt, þá ályktaði þingið ekki
skýrt og skorinort gegn þessari leið, enda
var hún valin síðar af stjórnvöldum, þó að
vísu með einhverjum átökum innan stjórnar-
innar.
Það sem ég vil spyrja um er: Hefði ekki
ASI einmitt þarna undir þessum kringum-
stæðum átt að styðja þá aðila er vildu fara
aðrar leiðir, því væntanlega eru allir í verka-
lýðshreyfingunni sammála um, að gengisfeil-
ing er einhver óheppilegasta leiðin og einmitt
aðferð stjórnvalda til að færa kjörin niður.
Björn: Við skulum ekki alveg gleyma
þeim skilmerkilegu leiðum sem „valkosta-
nefndin" gerði grein fyrir. Herinar niður-
staða var að gengisbreytingin væri sá hlutur,
sem væri skástur, einmitt fyrir launastéttirn-
ar. Með hliðsjón af því, að þessi gengisbreyt-
ing var gerð, öfugt við það sem allar gengis-
breytingar höfðu verið gerðar fyrr o<t síðar
á Islandi, þannig að verkalýðshreyfingin fékk
fullar bætur fyrir þær verðlagsbreytingar sem
urðu af gengisbreytingunni, þá er það mín
skoðun að hún hafi verið skársta leiðin þarna,
eins og á stóð, miðað við hvernig hún var
framkvæmd. Það getur auðvitað ekki verið
neitt boðorð hjá okkur að gengi íslensku
krónunnar verði ævinlega hið sama. Það
verður að ráðast af ýmsum forsendum sem
gengismál verða að lúta. Eg held að eins og
þessi gengisbreyting var framkvæmd, þá hafi
hún verið léttbærust fyrir almenning.
Það voru sumir á því að niðurfærsluleiðina
ætti að fara og mér er kunnugt um, að það
var rætt í flokkunum og fram komu tillögur
þess efnis í flokkum, er að stjórninni stóðu.
Aðalráðgjafi ríkisstjórnarinnar og reyndar
ráðgjafi núverandi stjórnar líka, Jón Sigurðs-
son, orðaði það þannig, að niðurfærsluleiðin
væri allsherjar svínarí gagnvart fátækasta
fólkinu í landinu. Eg verð að játa það, að
ég er sömu skoðunar, miðað við þær aðstæð-
ur er þarna voru.
Rétt er að minna á það, að skömmu eftir
þetta, kom bati í okkar afurðasölu þannig,
að það var hægt að hækka gengið aftur og
gengisbreytingin niður á við stóð mjög
skamman tíma. Þá var líka lýst yfir, að það
yrði fylgt skráningu sveigjanlegs gengis. Þetta
breytir því auðvitað ekki, að almennt hafa
gengisbreytingar verið notaðar eins og Guð-
mundur lýsti því.
20