Morgunblaðið - 29.01.2006, Blaðsíða 67

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. JANÚAR 2006 67
MENNING
TVÖ verk eru á efnisskránni á tón-
leikum Sinfóníuhljómsveitar Norð-
urlands sem verða í Glerárkirkju á
morgun, sunnudaginn 29. janúar
kl. 16. Þetta eru fyrstu tónleikar
sveitarinnar á nýbyrjuðu ári. Ann-
ars vegar minnist hljómsveitin
þess að 250 ár eru um þessar
mundir liðin frá fæðingu W. A.
Mozarts og flytur óbókonsert í C-
dúr eftir þennan einn mesta tón-
snilling allra tíma, en hitt verkið
sem hljómsveitin leikur er Sinfónía
nr. 1 í c-moll eftir Johannes
Brahms. Einleikari á óbó verður
Daði Kolbeinsson en stjórnandi
hljómsveitarinnar er Guðmundur
Óli Gunnarsson.
Daði er fyrsti óbóleikari Sinfón-
íuhljómsveitar Íslands en leikur nú
í fyrsta sinn með Sinfóníuhljóm-
sveit Norðurlands. „Það er mikill
fengur í því að fá Daða til liðs við
okkur, hann er óbóleikari í fremsta
flokki og ég get lofað því að það
verður fallegur Mozart sem menn
fá að heyra á tónleikunum, það
verður enginn svikinn,“ segir Guð-
mundur Óli.
Hann segir konserta Mozarts
þægilega áheyrnar, enda hafi þeir
verið skrifaðir sem skemmtitónlist.
„Þetta er stórkostleg tónlist og það
gerir það að verkum að menn eru
að halda upp á 250 ára fæðing-
arafmæli hans. Öll verk Mozarts
bera snilligáfu hans vitni, það er
eitthvað guðdómlegt í þeim, þau
eru ekki venjuleg.“
Ástæða þess að óbókonsertinn
var valinn á efnisskrána segir
hljómsveitarstjórinn m.a. vera þá
að tími hafi verið kominn til að fá
Daða til að leika einleik með hljóm-
sveitinni, en að auki hafi verkið
rímað vel við 1. sinfóníu Brahms.
Sinfóníuhljómsveit Norðurlands
hefur áður flutt tvær af fjórum sin-
fóníum Brahms. „Þá eigum við
eina eftir sem vonandi verður spil-
uð á næsta ári,“ segir Guðmundur
Óli. Sinfóníur Brahms eru stórar
og miklar, „og eru eiginlega hver
fyrir sig heill heimur.“ Stjórnand-
inn segir Brahms sporgöngumann
Beethovens. „Hann var mjög með-
vitaður um að hans sinfóníur væru
framhald af sinfóníum Beethovens,
enda er þessi fyrsta sinfónía
Brahms stundum kölluð 10. sin-
fónía Beethovens.“ Brahms var
kominn nokkuð á aldur þegar hann
lauk við þessa sinfóníu og gaf hana
út. Aðspurður um af hverju hann
hefði ekki sent frá sér slík verk
fyrr sagði hann ekki auðvelt að
skrifa sinfóníu þegar maður heyrði
ávallt fótatak risans að baki sér.
„Þetta eru ólík verk, en ríma
ágætlega saman, þau mynda jafn-
vægi í efnisskránni.“ Tónleikarnir
nú á morgun eru „stóru sinfón-
íutónleikar hljómsveitarinnar í vet-
ur,“ eins og Guðmundur Óli orðar
það. Um 45 hljóðfæraleikarar taka
þátt, flestir af Norðurlandi en
einnig koma hljóðfæraleikarar af
Reykjavíkursvæðinu til liðs við
hljómsveitina að þessu sinni.
„Þetta eru flottar sinfóníur, það
má segja að kosturinn við það að
halda sjaldan tónleika af þessu tagi
sé að maður getur leyft sér að
velja aðeins það besta.“
Brahms og Mozart á tónleikum Sinfóníuhljómsveitar Norðurlands
Leyfum okkur að
velja aðeins það besta
Eftir Margréti Þóru Þórsdóttur
maggath@mbl.is Daði
Kolbeinsson
Guðmundur Óli
Gunnarsson
FYRIR nokkrum árum las ég viðtal
við bandaríska listamanninn Julian
Schnabel þar sem hann vitnaði í rit-
höfundinn William Gaddis; „Vanda-
málið við málverk í dag er að um leið
og það birtist manni sýnist það kunn-
uglegt.“ Schnabel var þó ekki sam-
mála samlanda sínum um að þetta
væri vandamál í málaralistinni heldur
sá hann kunnuglegheitin sem kost.
Álíka viðhorf og Schnabels end-
urspegluðust einnig í abstraktverk-
um póstmódernismans þar sem
kunnuglegheitin voru/eru beinlínis
notuð til að gera tungumál abstrakt-
listarinnar aðgengilegt. Haft var eftir
hollensk-bandaríska málaranum Pet-
er Schuyff í viðtali í Art in America að
þessi staða abstraktmálverksins væri
öllum í hag því að nú þekktu allir ab-
straktsjónina og þar af leiðandi auð-
veldara að nálgast hana og skilja.
En auðvitað skilja ekki allir ab-
straktlist. Sá sem skilur hana er samt
ekkert klárari en þeir sem ekki skilja
hana heldur finnur hann samhljóm
við myndmálið eða tungumálið og fær
þar af leiðandi áhuga á að kynnast því
til hlítar. Byrjar þá að læra tungu-
málið. Abstraktsjónin er í raun jafn-
skiljanlegt tungumál og hið talaða
orð. Skilningurinn er einfaldlega af
skynrænum toga. Ekki rökrænum.
Helgi Már Kristinsson er ungur
listmálari sem lítið hefur borið á í
sýningarhaldi en ég hef rekist á eina
og eina mynd eftir hann síðan á út-
skriftarsýningu hans frá LHÍ árið
2002. Hann málar abstrakt myndir.
Að forminu til hafa verk hans minnt
svolítið á seinni tíma verk Brice Mar-
dens, nema að þau hafa verið heldur
einhæf og aum samanborið við Mar-
den. Myndir upp byggðar af ein-
hverskonar óræðu net-mynstri eða
kerfi sem fléttast saman á fletinum.
Helgi sýnir nú sína fyrstu einka-
sýningu í Gallerí Sævars Karls og má
sjá áhugaverðar hreyfingar frá því
sem var. Annars vegar hefur hann
„poppað“ myndirnar upp með skær-
um tærum litum. Formið er þó tak-
markað við áðurnefnda þræði og fag-
urfræðin miðast við sætleika
yfirborðsins sem væntanlega eru
borgaralegu áhrifin sem listamað-
urinn greinir frá í texta sem fylgir
sýningunni. Aðrar myndir spegla
náttúruáhrifin og eru öllu líflegri að
sjá. Þar gætir sterkra áhrifa af mál-
verkum Bernds Koberling þar sem
þunnt litarefnið flýtur um myndflöt-
inn. Netþræðirnir liggja svo ofan á
líkt og listamaðurinn sé að sýna
míkró-nærmyndir af teikningu.
Mynd innan myndar, eins og það er
jafnan kallað. Þessi aðferð opnar
myndflötinn allverulega og rými-
kennd skapast á milli þess ósjálfráða
og stýrða.
Hvað nálgunina varðar bera verkin
þess merki að listamaðurinn sé enn
að taka inn efni og áhrif án þess að
vinna markvisst úr þeim. Þ.e. að
tungumálið liggur fyrir en listamað-
urinn er ennþá að leita að eigin rödd
þótt hljómur sé vel á veg kominn. Ég
vænti þess að þetta smelli nú allt
saman í náinni framtíð og ég hlakka
bara til að sjá þegar það gerist.
Tungumálið
MYNDLIST
Gallerí Sævars Karls
Opið á verslunartíma. Sýningunni er lokið.
Helgi Már Kristinsson
Jón B.K. Ransu
SÝNINGU systranna Áslaugar og
Ingileifar Thorlacius í Gallerí +
mætti lýsa sem lágstemmdri og inni-
legri. Innileikinn felst í því persónu-
lega sambandi sem greina má á milli
listamannanna og verkanna. Áhorf-
andinn hins vegar gæti upplifað sig
örlítið utangátta þar sem framsetn-
ing verkanna er á hlédrægari nót-
unum og engar vísanir í texta um
hugmyndafræðilegt inntak þeirra.
Þó þarf ekki nema örlítið ímynd-
unarafl til að tengja fagurfræði
myndverkanna og framsetningu
verkanna við pólitíska og heim-
spekilega umræðu samtímans um
náttúrusiðfræði og samspil menn-
ingar og náttúru.
Áslaug sýnir ljósmyndir, vatns-
litamyndir og blýantsteikningu af ís-
lenskum blómum. Ljósmyndirnar
eru hefðbundnar og sýna smávaxinn
gróður í sínu náttúrulega umhverfi
en hinar sýna blómin aðgreind frá
umhverfinu og aðskilin frá rótfest-
unni að hætti skýringamynda í
gömlum grasafræðibókum. Um leið
vegur listræn útfærsla jurtanna
þyngra en raunsæ eftirlíking þeirra.
Roðafífill, Melasól, Krossmaðra og
fleiri jurtir eru málaðar í afar gagn-
sæjum og fölum litum og draga fram
örþunna og brothætta áferð sem
miðla tilfinningunni fyrir hinu hverf-
ula andartaki þegar uppslitið blóm
er dáið á meðan það virðist enn lif-
andi.
Myndband Ingileifar af kúrandi
hundi sem hringar sig saman í stól
hefur yfir sér eitthvað af þeim sama
dapurleika varnarleysis sem finna
má í fölnandi blómamyndum Áslaug-
ar. Um leið og hlýlegt heimilis-
umhverfið og notaleg dægurlög út-
varpsins skapa kunnuglega
sviðsmynd afslöppunar og öryggis
er maður ekki viss um hvort gól
hundsins með sumum lögunum eru
skemmtileg tilraun hans til að taka
þátt í söngmenningu mannsins eða
hvort þau eru ámátleg og sprottin
upp úr leiðindum.
Verk Ingileifar og Áslaugar kall-
ast á ef verkin eru lesin á þessum
nótum og sýningin hefur víðari skír-
skotanir en í fljótu bragði virðist.
Hún heldur áfram að virka innra
með áhorfandanum sem fagur-
fræðileg eða tilfinningaleg rökræða
frá því sjónarhorni sem gefið er í
sýningunni. Sýningin er einhvern-
veginn eins og viðfangsefni hennar
bæði góð og vond á svolítið sér-
stakan hátt, og er það helsta aðal
hennar. Það hefði þó ekki eyðilagt
fyrir þótt nöfn blómanna á myndum
Áslaugar væru tengd hverri mynd
fyrir sig og myndband Ingileifar
virðist óþarflega langdregið, en
þessi atriði í framsetningunni er
partur af viðmóti sýningarinnar
gagnvart áhorfandanum.
Syngjandi hundur og sölnuð blóm
MYNDLIST
Gallerí +
Akureyri
Sýningunni lýkur í dag.
Áslaug Thorlacius
Ingileif Thorlacius
Úr myndbandi Ingileifar Thorlacius.
Þóra Þórisdóttir
HAFI það farið fram hjá einhverjum
tónlistarunnendum að 250. afmæl-
isár Mozarts hófst í gær, þá var
varla Ríkisútvarpinu um að kenna,
ef marka má Mozartmettaða dag-
skrá þess sama föstudag. Aðrar
málsmetandi menningarstofnanir
lýðveldisins, jafnt sem tónlistar-
hópar og einstaklingar, eiga eftir að
minnast þess með ýmsum hætti, og
sjálft flaggskipið, SÍ, byrjaði fyrir
sitt leyti með konsertuppfærslu
kvöldið áður á „Mildi Títusar“ – Le
Clemenza di Tito á ítölsku frummáli.
La Clemenza varð næstsíðasta
ópera Mozarts, samin 1790 við afar
stressandi aðstæður á litlum 18 dög-
um í miðjum tveimur öðrum aðkall-
andi verkefnum – Sálumessunni fyr-
ir Walsegg greifa og Töfraflautunni í
samvinnu við Schikaneder. Hún ber
fyrir vikið merki tímaeklu tón-
skáldsins við sára fjárþröng. Því
þótt engu að síður votti innan um
fyrir skugganum af undangenginni
meistarasnilld Da Ponte-óperanna
og hinni eftirkomandi ævintýralegu
upphafningu frímúrarahugsjóna, þá
má á flestu heyra að ekki var um
neina óskapöntun að ræða í tilefni af
krýningu Leopolds II, nýs keisara
„Hins heilaga rómverska ríkis af
þýzkri þjóð“, sem konungs yfir Bæ-
heimi í Prag sama haust. Öðru nær.
Alvarlega barokkóperugreinin
opera seria var löngu farin að ganga
sér til húðar, og margtónsett söngrit
Metastasios úr fornsögu Rómverja,
ritað á háskeiði einveldisins um
1700, ber með sér holan undirsáta-
hljóm liðins tíma sem tæplega gat
tendrað uppreisnarneista tónlífgara
Fígarós.
Þegar við bætist að Mozart þurfti
að umrita tvö tenórhlutverk fyrir
geldingssöngvara Pragóperunnar er
ekki undarlegt þó að Mildi Títusar
höfði síður til nútímahlustenda en
flestar aðrar þroskaáraóperur hans,
enda mun sjaldnar flutt. Í því ljósi
mætti kannski segja að Mozartárið
hjá SÍ hafi byrjað með viðsnúningi
orðtaksins yfir í „hefja skal leik með-
an lægst er“ – í frómri von um hið
gagnstæða áður en Mozartárið er á
enda.
Samt sem áður var vissulega
nokkur áfangi fólginn í því að verkið
skyldi nú, ef rétt er skilið, fært upp í
fyrsta sinn á Íslandi; að vísu án bún-
inga og leiktjalda. Það var ekki tekið
fram í tónleikaskrá, en af ítarlegri
afrekakynningu mátti þó geta sér til
um að líklega hefði Atli Rafn Sigurð-
arson leikstjóri tekið að sér upp-
lestur söguframvindu á milli atriða,
hvað hann gerði með rösklegum til-
þrifum – utan þess hvað óhóflegar
áherzlur á fyrstu atkvæði orða
klipptu jafnan af endingum þeirra í
framsögn. Kom framlag hans samt í
góðar þarfir.
Ekki verður annað sagt um hljóð-
færaleikinn en að hann hafi allt frá
byrjun verið í toppformi undir hnit-
miðaðri stjórn Rumons Gamba; ná-
kvæmur, snarpur og fágaður – og
ekki sízt vel samtaka við sönginn.
Hinn tiltölulega litli þáttur kórsins
var í beztu höndum hins upp í 30
manns stækkaða Hljómeykis. Af
einsöngvurum bar mest á stórum
hlutverkum Gunnars Guðbjörns-
sonar, er söng Títus Vespaníanus-
arson af þróttmikilli tilfinningu fyrir
textainntaki, og Daniellu Hal-
bwachs, er söng Vitelliu í forföllum
Söruh Fox. Söngsvið rullunnar var
óvenjuraddvítt, enda áttu lægstu
tónar til að detta áþreifanlega niður í
styrk, en hásviðið var hins vegar
glansandi þétt og tilkomumikið.
Meðal annarra hlutverka skar Guð-
rún Jóhanna Ólafsdóttir sig einna
fallegast úr í hlutverki Sextusar, en
einnig stóðu Rannveig Fríða Braga-
dóttir, Hallveig Rúnarsdóttir og
Davíð Ólafsson sig prýðisvel í hlut-
verkum Anniusar, Serviliu og Publi-
usar lífvarðaforingja.
Nauðug einvalds-
hylling stórsnillings
TÓNLIST
Háskólabíó
W.A. Mozart: La clemenza di Tito. Ein-
söngvarar: Gunnar Guðbjörnsson (Títus),
Danielle Halbwachs (Vitellia), Guðrún Jó-
hanna Ólafsdóttir (Sextus), Rannveig
Fríða Bragadóttir (Annius), Hallveig Rún-
arsdóttir (Servilia) og Davíð Ólafsson
(Publius) ásamt kammerkórnum Hljóm-
eyki og Sinfóníuhljómsveit Íslands.
Stjórnandi: Rumon Gamba. Fimmtudag-
inn 26. janúar kl. 19:30.
Óperutónleikar
Ríkarður Ö. Pálsson