Morgunblaðið - 09.02.2006, Qupperneq 12

VERÐMÆTASTA auðlind Íslend-
inga í dag er það traust sem við njót-
um í alþjóðlegum viðskiptum. Sú auð-
lind er verðmætari en óveiddur
fiskur í sjónum og hefur gert það að
verkum að íslenskir bankar og
bankasamsteypur hafa getað aflað
yfir 4.000 milljarða íslenskra króna
hjá erlendum fjárfestum og spari-
fjáreigendum við kjör sem skipta
miklu máli fyrir velferð okkar, að því
er fram kom hjá Hreiðari Má Sig-
urðssyni, forstjóra Kaupþings banka,
í pallborðsumræðum á Við-
skiptaþingi Viðskiptaráðsins í gær,
en umfjöllunarefni þingsins var Ís-
land árið 2015.
Hreiðar Már sagði einnig að
stjórnsýslan hér á landi ætti að vera
tvítyngd og það væri til skammar hve
illa við stæðum okkur í að þýða og
gefa út reglugerðir á erlendum
tungumálum, en þetta væri dæmi um
lítið hagnýtt atriði sem þyrfti að vera
í lagi.
Hann sagði einnig að hann teldi að
stjórnvöld ættu að lýsa því yfir að hér
á landi yrðu alltaf lægstu fyrirtækja-
skattar sem völ væri á, en þeir væru
nú til dæmis lægri í Írlandi, 12,5%.
Við myndum fá það margfalt til baka.
Þá kom fram í máli Hreiðars Más
að lykilatriði varðandi það að koma
hér á landi á laggirnar alþjóðlegri
fjármálamiðstöð væri að bankarnir
sem væru hér í dag og væru með
mikla starfsemi erlendis yrðu áfram
með höfuðstöðvar hér á landi.
Áhætta fyrir banka af því að starfa
hér væri fylgifiskur íslensku krón-
unnar. Ef hún myndi veikjast tölu-
vert mikið myndi eiginfjárhlutfall
bankans lækka. Eins væri mikilvægt
fyrir bankann að kynna sig sem norð-
ur-evrópskan banka en ekki íslensk-
an, enda væru 80% af umsvifum
bankans erlendis og 20% hér á landi.
Sex- til áttföldun umsvifa
Hjá Hannesi Smárasyni, forstjóra
FL Group, kom fram að fyrirtækið
stefndi að því að sex- til áttfalda um-
svif fyrirtækisins á tímabilinu fram
til 2015. Hann taldi að þróunin á
næstu tíu árum yrði einkum á þrem-
ur sviðum, fjármála- og fjárfestinga-
starfsemi, ferðaþjónustu og í útflutn-
ingi á þekkingu. Þá nefndi hann sem
möguleika einkavæðingu Landsvirkj-
unar og Orkuveitu Reykjavíkur og sú
þekking og verðmæti sem þar væri
innan dyra gæti orðið grundvöllur að
sókn erlendis á sviði orkumála.
Berglind Ásgeirsdóttir, aðstoð-
arforstjóri OECD, sagði að áætlanir
OECD næstu fimmtán ár tækju mið
af þeim mikla hagvexti sem væri fyr-
irsjáanlegur í Asíu á næstu árum,
einkum í Kína og á Indlandi. Öll lönd
væru að búa sig undir aukna sam-
keppni.
Þá benti hún á að þessi hagvöxtur
næstu ára myndi kalla á aukna orku-
notkun og að endurnýjanlegir orku-
gjafar sem væru einungis 5% af
heildinni yrðu sífellt verðmætari.
Samkvæmt þúsaldarmarkmiði Sam-
einuðu þjóðanna ætti fátækt að hafa
minnkað um helming fram til 2015 og
á þeim tíma myndi neytendum fjölga
um einn milljarð.
Miklar umræður um framtíð atvinnulífsins á Viðskiptaþingi
„Traust í alþjóðlegum viðskipt-
um verðmætasta auðlindin“
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Ágúst Guðmundsson, stjórnarformaður Bakkavarar group, (lengst t.h. á myndinni) flutti erindi á Viðskiptaþingi
2006 í gær. Við hlið hans má sjá Guðfinnu S. Bjarnadóttur, rektor Háskólans í Reykjavík, Hreiðar Má Sigurðsson,
forstjóra KB-banka, og Hannes Smárason, forstjóra FL-group, en þau tóku öll þátt í pallborðsumræðum á þinginu.
12 FIMMTUDAGUR 9. FEBRÚAR 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
„ÞAÐ er ljóst að við getum ekki horft
framhjá því, að við erum í bullandi
samkeppni við aðrar þjóðir. Mark-
miðið hlýtur að vera að skapa hér lífs-
kjör til framtíðar sem eru á meðal
þess besta sem gerist í heiminum,“
sagði Ágúst Guðmundsson, stjórnar-
formaður Bakkavarar group, í ræðu á
Viðskiptaþingi 2006 í gær, en í ræðu
sinni gagnrýndi hann stóriðjustefn-
una.
Ágúst sagði að sú verðmætaaukn-
ing sem Íslendingar hefðu notið af út-
rás íslenskra fyrirtækja á undanförn-
um árum næmi meira en billjón króna
eða eitt þúsund milljörðum króna og
það ætti sér sennilega enga hliðstæðu
í heiminum í dag.
Goðsögn að hagkerfið
þurfi á álverum að halda
Ágúst vék einnig að stóriðjufram-
kvæmdum í erindi sínu og sagði:
„Þótt miklar breytingar hafi átt sér
stað á síðustu tíu árum eimir þó enn
víða eftir af gömlum og að mínu mati
úreltum hugsunarhætti. Dæmi um
það er áhersla okkar á þungaiðnað, þó
einkum álver, eða hin svokallaða stór-
iðjustefna.“
Segir Ágúst að sú skoðun virðist
vera almenn á meðal Íslendinga að
þeir verði að framleiða eitthvað
áþreifanlegt en geti ekki lifað á þekk-
ingu og þjónustu. „Teljum við að
áframhaldandi uppbygging stóriðju
og áliðnaðar á Íslandi sé sú leið sem
muni skila okkur mestu í framtíðinni
og þeirri fjárfestingu, sem nemur og
mun nema hundruðum milljarða
króna á næstu árum, muni skila okk-
ur meiri arðsemi en fjárfesting í því
hugviti og þeim krafti sem Íslending-
ar búa yfir sem þjóð?
Ég er sannfærður um að jafnvel þó
að Íslendingar næðu því að komast í
hóp stærstu álframleiðenda heims og
virkjuðu alla hagkvæmustu virkjun-
arkosti landsins myndi arðsemi þess
og hagur fyrir íslenskt samfélag aldr-
ei verða meiri en sem nemur framlagi
eins öflugs útrásarfyrirtækis.
Það er goðsögn að hagkerfið þurfi á
álverum að halda til að vaxa. Þeir sem
trúa því eru í raun og veru að lýsa yfir
vantrausti á íslenskt atvinnulíf og
getu þess til að skapa þjóðinni ný
verðmæti til framtíðar.
Nú stendur til að byggja ný álver
og stækka þau sem fyrir eru á næstu
árum og landið verður brátt eitt
helsta álframleiðsluland heims. Þetta
mun leiða til þess að krónan heldur
styrk sínum með þeim afleiðingum að
önnur íslensk iðnfyrirtæki munu
flytja starfsemi sína annað. Að mínu
viti er þetta nokkuð augljóst. Hvaða
útflutningsgreinar munu þola áratug-
ar nær samfellda uppbyggingu í stór-
iðju frá 2003 til 2013?“ sagði hann.
Ágúst sagði að sjávarútvegurinn
muni áfram gegna miklu hlutverki og
ekki megi gleyma því að í tengslum
við hann hafa jafnframt byggst upp
öflug þekkingar- og útrásarfyrirtæki.
Mikilvægi framleiðslugreina hafi hins
vegar verið að breytast og Íslending-
ar séu á hraðri leið með að verða þjón-
ustuþjóð. „Raunar er nú svo komið að
fjármálaþjónustan skilar orðið álíka
miklu til landsframleiðslunnar og
sjávarútvegurinn.“
Stjórnarformaður Bakkavarar group
Úrelt áhersla
á þungaiðnað
ÞORSTEINN Siglaugsson hagfræðingur tekur
í sama streng og Ágúst Guðmundsson, stjórn-
arformaður Bakkavarar, um litla ávöxtunar-
kröfu til Kárahnjúkavirkjunar.
Þorsteinn vann á sínum tíma ítarlega grein-
argerð um arðsemi virkjunarinnar fyrir Nátt-
úruverndarsamtök Íslands, þar sem hann komst
að sömu niðurstöðu um litla arðsemi virkjunar-
innar.
„Heildararðsemin af verkefninu er minni en
eðlilegt væri að ætla af verkefni sem ber sömu
áhættu,“ segir Þorsteinn. Hann segir að af hálfu
Landsvirkjunar hafi því verið svarað til að heild-
ararðsemi virkjunarinnar sé ekki áhyggjuefni,
vegna þess að arðsemi eigin fjár sé nægjanleg.
„Vandinn við að horfa á arðsemi eigin fjár er
hins vegar sá, að þegar um er að ræða opinbert
fyrirtæki sem nýtur ábyrgðar eigendanna segir
arðsemi eigin fjár í rauninni ekki neitt. Þá er
hægt að stýra því hversu mikið eigið féð er og ef
menn þurfa að auka arðsemi eigin fjár geta þeir
einfaldlega lækkað eiginfjárhlutfallið. Í venju-
legu fyrirtæki á einkamarkaði háttar hins vegar
svo til að þeim mun lægra sem eiginfjárhlutfallið
er þeim mun meiri er áhætta lánveitandans, sem
leiðir til hærri lánsfjárvaxta,“ segir Þorsteinn.
„Að mínu mati er heildararðsemin það eina sem
skiptir máli og eini rétti mælikvarðinn gagnvart
opinberu fyrirtæki og opinberri fjárfestingu.“
Niðurgreiðsla sem skattborgararnir bera
„Þegar spurt er hvort ávöxtunarkrafan sé
nægilega há er því til að svara að Landsvirkjun
hefur gert ráð fyrir 5,5% heildararðsemiskröfu.
Það vekur hins vegar þá spurningu hvað á að
hafa til samanburðar. Í mínum útreikningum
horfði ég einfaldlega til þess rekstrar sem býr
við sambærilega áhættu. Ef
gengið er út frá því að fram-
kvæmdaáhættan sé engin
við virkjunina, þ.e.a.s. að all-
ar áætlanir standist, en á því
leikur reyndar talsverður
vafi í dag, er það kannski ál-
framleiðslureksturinn sem
slíkur sem er helst saman-
burðarhæfur vegna þess að
tekjur virkjunarinnar eru
háðar sveiflum á álverði með
sama hætti og rekstur álversins. Rekstrar-
kostnaðurinn er tiltölulega jafn og þarna er
margt mjög sambærilegt. Ef ég man rétt er
ávöxtunarkrafan í álrekstri á bilinu 7–8% sem er
þá einfaldlega sú ávöxtunarkrafa sem á í það
minnsta að nota í þessu tilviki. Munurinn sem
um ræðir er þá 2–3%, sem er hin raunverulega
niðurgreiðsla, sem skattborgararnir bera,“ seg-
ir Þorsteinn.
Spurður um þau framkvæmdaáform sem
framundan eru við virkjanir og álver segist Þor-
steinn hafa hvað mestar áhyggjur af því að litlar
sem engar upplýsingar liggi fyrir um arðsemi
framkvæmda. „Þarna er um fyrirtæki að ræða
sem virðast ekki búa við jafn öflugt aðhald og
Landsvirkjun. Ég veit ekki hvort orkuveiturnar
og hitaveiturnar hafi lagalega aðrar upplýsinga-
skyldur. Ég hef t.d. enga hugmynd um það hver
er áætlaður kostnaður við uppbyggingu virkj-
ana vegna stækkunar Alcan [í Straumsvík] og
Norðuráls. Þessar upplýsingar lágu hins vegar
tiltölulega skýrt fyrir varðandi Kárahnjúka-
virkjun. Ég hef engar upplýsingar um hvaða
arðsemi er um að ræða í þessum framkvæmd-
um,“ segir hann.
Heildararðsemi verkefnisins
er minni en eðlilegt má telja
Þorsteinn
Siglaugsson
GUÐMUNDUR Ólafsson, hagfræðingur við
Háskóla Íslands, segist ekki skilja hvað Ágúst
Guðmundsson, stjórnarformaður Bakkavarar,
er að fara þegar undir hann er borin sú gagn-
rýni sem Ágúst hefur haldið fram á stóriðju-
stefnuna.
Getur vel farið saman
Guðmundur segir að stóriðja, þjónustugrein-
ar, þekkingariðnaður og starfsemi útrásarfyr-
irtækja geti farið vel saman og útiloki alls ekki
hver aðra.
Spurður um arðsemi Kárahnjúkavirkjunar
segir Guðmundur að þegar áætlanir voru gerð-
ar á arðsemi virkjunarinnar fyrir nokkrum ár-
um hafi álverð, sem miðað var við í útreikn-
ingum, verið miklu lægra en það er í dag og
gengið var út frá mun hærri vaxtakostnaði.
„Þá voru menn að tala um 5,5% heildararð-
semi og um 12% arðsemi á eigið fé. Ég verð að
segja að á sama tíma og bankarnir eru að taka
4,15% vexti af fjármagni sem lánað er til hús-
næðiskaupa, þá er það allgott að vera með 11–
12% af eigin fé.“
„Nú hefur verðið á áli stórhækkað og þar af
leiðandi raforkuverðið,“ segir hann. „Það kem-
ur til með að vera hátt næstu ár og miklu hærra
en nokkur gerði ráð fyrir. Einnig eru vextir af
lánum sem tekin eru vegna þessara fram-
kvæmda miklu lægri en gert var ráð fyrir.
Þessar framkvæmdir hafa jafnframt miklu
minni ruðningsáhrif en búist var við. Það var
gert ráð fyrir að 30% starfsmanna við Kára-
hnjúkavirkjun yrðu íslenskir en í reynd eru Ís-
lendingar ekki nema um 10% starfsmanna. Það
eru því sáralítil ruðningsáhrif inn í þjóðfélagið,
vélar og tæki sem keypt eru erlendis fyrir
lánsfé koma ekki inn í hag-
kerfið,“ segir Guðmundur.
Hann bendir á að það sem
fyrst og fremst valdi þrýst-
ingi á krónuna séu lántökur
bankanna vegna lánveitinga
þeirra til húsnæðiskaupa.
Guðmundur segist engan
veginn geta áttað sig á hvað
Ágúst sé að fara með um-
mælum sínum. „Það má vel
vera að ál gefi ekki jafn mik-
ið af sér og margt annað en þetta er eitthvað
sem við kunnum og getum gert og tekjurnar
eru nokkuð öruggar miðað við margt annað.
Ég held að það sé til dæmis miklu skynsam-
legra að fjárfesta í álverum en að kaupa kvóta í
fiskimiðum sem búið er að stórspilla,“ segir
hann.
„Meginrökvillan í málflutningi þeirra sem
beita sér gegn stóriðju er sú að þeir eru alltaf
að tala um að það eigi frekar að fara út í eitt-
hvað annað. Það er ekkert sem bannar það.
Stóriðjan kemur ekki í veg fyrir útrás fyrir-
tækja, þekkingariðnað eða ferðamennsku svo
dæmi séu nefnd.
Ef menn líta í kringum sig og spyrja sig
hvaða lönd séu rík og hvert fólk vilji flytja, þá
er svarið; það er til landa þar sem stóriðja hef-
ur þróast í áratugi og jafnvel aldir. Það eru rík-
ustu lönd heims og þangað vill fólk flytja.
Hvaðan vill fólk flytja burt? Jú, það eru lönd
sem ekki hafa iðnað. Það eru lönd sem eru með
vanþróaða atvinnuvegi, þar er landbúnaður og
ferðamennska. Álver á Íslandi eru eftirsóttir
vinnustaðir, starfsmannavelta lítil og laun
góð,“ segir Guðmundur að lokum.
Álverð miklu hærra en
nokkur gerði ráð fyrir
Guðmundur
Ólafsson
Í YFIRLÝSINGU frá Hrannari Pét-
urssyni, blaðafulltrúa Alcan á Íslandi,
kemur fram að það sé þreytandi að
sitja ítrekað undir neikvæðum yf-
irlýsingum um atvinnugrein þeirra
er starfa í áliðnaðinum. Kemur þetta
fram í kjölfar ræðu Ágústs Guð-
mundssonar, stjórnarformanns
Bakkavarar group, á Viðskiptaþingi.
Ennfremur segir í tilkynningunni að
yfirlýsingar um áliðnaðinn séu oft
settar fram án vitneskju um það sem
raunverulega gerist í álveri. Góður
árangur Alcan hvíli á sömu þáttum
og oft eru nefndir í öðru samhengi
svo sem hugviti, háu þekkingar-,
þjónustu- og tæknistigi, enda sé Al-
can í bullandi samkeppni við önnur
hátækniálver í heiminum. Álfyr-
irtækjum er hins vegar stillt upp
sem andstæðu við hátæknifyrirtæki,
en það sé röng framsetning.
Alcan þreytt á neikvæðri umræðu