Morgunblaðið - 28.05.2006, Blaðsíða 2

2 SUNNUDAGUR 28. MAÍ 2006 MORGUNBLAÐIÐ
KOSNINGAR
Kosið var til sveitarstjórna á land-
inu í gær. Rúmlega 216 þúsund
manns voru á kjörskrá á landinu
öllu. Kjörsókn fór rólega af stað í
stærstu sveitarfélögunum og var
hún víðast minni á hádegi en á sama
tíma í kosningunum árið 2002. Kl. 12
á hádegi höfðu 10.207 kosið, eða
11,9% þeirra 85.618 sem eru á kjör-
skrá í Reykjavík. Á Akureyri var
kjörsóknin áberandi meiri, en þar
höfðu 20,65% atkvæðisbærra manna
neytt atkvæðisréttar síns.
Fólksfjölgun á Reyðarfirði
Tveir þriðju hlutar íbúa á Reyð-
arfirði eru starfsmenn Bechtel, sem
sér um byggingu álvers Alcoa á
Reyðarfirði. Starfsmenn Bechtel eru
nú um 1.600, en aðrir íbúar á Reyð-
arfirði eru um 860. Þannig hefur
íbúafjöldi á Reyðarfirði þrefaldast á
skömmum tíma.
Jarðskjálfti á Jövu
Harður jarðskjálfti, um 6,2 á
Richter, varð á eynni Jövu í Indó-
nesíu snemma morguns á laugardag,
á föstudagskvöld að íslenskum tíma,
og fórust a.m.k. 2.700 manns. Ljóst
er að þúsundir að auki slösuðust.
Margir voru enn fastir undir braki
og óttast um líf þeirra. Margir flúðu
af láglendi af ótta við mannskæða
flóðbylgju eins og herjaði 2004.
Kuldi tefur gróður
Kuldakastið undanfarna daga hef-
ur haft mjög slæm áhrif á vöxt og
viðgang gróðurs víða um land og
m.a. tefur það vaxtarskeið trjáa í
skógum, sem þegar er frekar stutt á
Íslandi. Margar plöntur fara flatt á
því að hafa farið af stað í fyrstu hlý-
indunum, en birkið, sem hefur alda-
langa reynslu af íslenska vorinu, bíð-
ur þess hins vegar að raunverulega
vori og mun því dafna ágætlega.
Sundabraut ekki brýnust
Sundabraut er ekki brýnasta
verkefnið á meðan fyrst og fremst er
horft til uppbyggingar á svæðinu við
Úlfarsfell, að mati Jóns Rögnvalds-
sonar vegamálastjóra. Umferðin af
því svæði mun streyma niður Ár-
túnsbrekku og á Miklubraut, frekar
en að fólk aki Hallsveg yfir á fyrir-
hugaða Sundabraut.
Y f i r l i t
Í dag
Sigmund 8 Hugvekja 47
Fréttaskýring 8 Minningar 47/51
Við manninn mælt12 Myndasögur 54
Sjónspegill 28 Víkverji 54
Í hlutarins eðli 30 Dagbók 54/57
Veiði 32/33 Staður og stund 57
Forystugrein 34 Menning 57/65
Reykjavíkurbréf 34 Leikhús 57
Hugsað upphátt 36 Bíó 62/65
Umræðan 38/41 Sjónvarp 66
Bréf 41 Staksteinar 67
Auðlesið efni 46 Veður 67
* * *
Morgunblaðið Kringlunni 1, 103 Reykjavík. Sími 5691100 Innlendar fréttir frett@mbl.is Ágúst Ingi Jónsson, aðstoðarfréttaritstjóri, aij@mbl.is Sigtryggur
Sigtryggsson, aðstoðarfréttaritstjóri, sisi@mbl.is Viðskipti vidsk@mbl.is Björn Jóhann Björnsson, fréttastjóri, bjb@mbl.is Úr verinu Hjörtur Gíslason,
fréttastjóri, hjgi@mbl.is Daglegt líf Guðbjörg Guðmundsdóttir, gudbjorg@mbl.is Menning menning@mbl.is Fríða Björk Ingvarsdóttir, ritstjórnarfulltrúi,
fbi@mbl.is Inga Rún Sigurðardóttir, ingarun@mbl.is Umræðan | Bréf til blaðsins Magnús Finnsson, fulltrúi ritstjóra, magnus@mbl.is Guðlaug Sigurð-
ardóttir, gudlaug@mbl.is Sveinn Guðjónsson, svg@mbl.is Minningar minning@mbl.is Hilmar P. Þormóðsson, Stefán Ólafsson Dagbók| Kirkjustarf Ellý H.
Gunnarsdóttir, elly@mbl.is Íþróttir sport@mbl.is Sigmundur Ó. Steinarsson, fréttastjóri, sos@mbl.is Útvarp | Sjónvarp Auður Jónsdóttir, dagskra@mbl.is
mbl.is netfrett@mbl.is Guðmundur Sv. Hermannsson fréttastjóri gummi@mbl.is






       
   !"  # $ % &' 
'  () ' '#  (& 
( * +    &, -. ,
/-   0/ & $

& () !1  &) "
 -2 1 &' #, (1&
()  &) () -3 1 &'
#  -.  &'   &
 " &) $ 4  5 1  6 
' 7  -/ 1 &' ' () -.
   '4  #58  '$
9 ! "  1 $$5$ : 
  &'   5& )) 1
;&<# 4 # ,  &'
5  $
 =6!'"    
5& )) 1 >&? >&$ @6 '
   16' : , -/ , -2
, /+  &' +0 $ =6  &'
(!8     
1 ()   # &'   & 
() &  $ @7' 8
%!1)  1  
 !  
 & 1 ()  &'  
$  # ()   A&'
!4 
 !, B   
# C  #4 $
 1  # 1  5&
'  6! ))  '"' 
='# (" , " #' -2$
1'8 $ -/$.. /-$..$ 1  #
 5&   # 
 ! 1 ()
#' &' #'  ,  #'
/.$ 1'8  5& D
$ 1  #
 5&  )  ,  5& A,
" #' -2$ 1'8 $ -2$.. /-$..
 7' ( @7' # 5&'
 
 !,  6 56$ ='
#' -E$ 1'8 
 !
&      /+$ 
1 '" 
 !$
))(   &  , 
 6  --$..  ))
(
  ' 6    1
(
 !&  
()  #'$    
5  8  &  6  
&   # "' $  
 
 !& 
       
* F? #,
 !5&',
D
,  ? , ;&<#, A, +3:,

' 1 , @7'    4 
'6 ', %!1)  1  

 !,    ' )1 &' 
  '  $ A    
 #58 '  
 !
&     1 ' 
()(4) 1 ' $ $
%)(4)   ( ) 1
   !4   1 !
 # !#' &'  #' $
-G$+. &'  (4) " &)
  &  $  ))( 
 !"' 4'    
 ''!   ' (  8   $


   


FRÉTTIR
GRUNNSKÓLANEMENDUR á Seyðisfirði eru
eins og annað ungt fólk hugmyndaríkir þegar
kemur að því að hrinda góðum áformum í fram-
kvæmd. Þessi ungmenni sömdu um tiltekna fjár-
um sem koma með Norrænu og sjálfsagt hýrara
upplitið á ferðalöngum núna en þeim sem velkt-
ust um í hraglandanum í liðinni viku og mættu
snjóugir um borð til heimfarar.
hæð í ferðasjóð sinn gegn vorhreinsun á malar-
beði framan við félagsheimilið Herðubreið og
leggja þannig sitt af mörkum til fegrunar bæj-
arins. Nú er farið að bera æ meira á ferðamönn-
Morgunblaðið/Steinunn Ásmundsdóttir
Vorhreinsun á Seyðisfirði
VANSKIL lána hafa aldrei verið
minni en nú og á það við um útlán
bankanna, SPRON og Íbúðalána-
sjóðs. Þó kunna blikur að vera á lofti,
einkum með hækkandi verðbólgu, og
gera sumir bankanna ráð fyrir því að
vanskil aukist þegar líður á árið sem
gæti aftur þýtt hertar kröfur í
greiðslumati.
Í ársskýrslu Ráðgjafarstofu um
fjármál heimilanna (RFH), sem
kynnt var í síðustu viku, segir að
skuldsetning einstaklinga langt um-
fram getu sé algeng ástæða greiðslu-
vanda heimilanna og „þá vakna
spurningar um greiðslumat við lán-
töku“, eins og segir í skýrslunni.
Þegar leitað var eftir viðbrögðum
banka og lánastofnana við þessum
ummælum voru svörin á þá leið að
greiðslumatið hefði skilað góðum
árangri og væri ekki síst ástæðan
fyrir því hve vanskil eru lítil.
Þá kynni gott atvinnuástand í dag
að hafa þau áhrif að vanskilin væru
enn minni en ella, þar sem flestir
ættu hægt með að útvega sér auka-
vinnu til að greiða niður skuldir sín-
ar. Einn viðmælandi blaðsins nefndi
að gott aðgengi að lánsfé, t.d. yfir-
dráttarlánum, hefði dregið úr van-
skilum, en að sama skapi hefði
skuldastaðan versnað.
Vextir á yfirdrætti rúm 21%
Yfirdráttarlán heimilanna námu í
lok apríl alls 71,8 milljörðum og hef-
ur sú upphæð haldist nokkuð stöðug
frá áramótum en þó er hækkunin frá
því í apríl í fyrra um 13,7%. Mikill
kippur kom í yfirdráttarlánveitingar
síðasta haust og náðu lánin hámarki í
nóvember þegar heildarupphæð
þeirra nam 74,7 milljörðum króna og
hafði þá hækkað um 32,2% á einu ári.
Að sögn Tryggva Þórs Herbertsson-
ar, forstöðumanns Hagfræðistofn-
unar HÍ, fylgja yfirdráttarlán hag-
sveiflum og væntingum hverju sinni
en erfitt er að gefa algildar útskýr-
ingar á sveiflum í yfirdráttarlánum.
Hann segir vel þekkt að yfirdrátt-
arlán séu notuð til að jafna út
greiðslubyrði vegna langtímalána en
að það sé vísbending um gott ástand
að yfirdráttarlánin séu ekki hærri en
raun ber vitni á sama tíma og vanskil
eru í lágmarki. Þá hafi hlutfall yfir-
dráttarlána af landsframleiðslu farið
heldur lækkandi að undanförnu.
Tryggvi segir þekkt að vanskil auk-
ist gjarnan eftir hagsveiflur og því
muni aukin verðbólga og hækkandi
vextir þýða að vanskil aukist og
einkaneysla dragist saman. Þess má
geta að meðalvextir bankanna á yf-
irdrætti eru nú um 21,4%.
Viðskiptaráðherra skipaði árið
2004 starfshóp til að hafa umsjón
með forkönnun á því hvort fram-
kvæmanlegt sé að semja slíka
neysluviðmiðun á Íslandi. Hópurinn
hefur ekki skilað af sér en að sögn
Tryggva Axelssonar, forstjóra Neyt-
endastofu og formanns hópsins, er
áætlað að hann skili áliti til ráðherra
fyrir miðjan júní. Hann segir að gerð
slíkra neysluviðmiða sé framkvæm-
anleg og tilkoma þeirra muni geta
auðveldað fólki að staðsetja sig og
gera samanburð varðandi útgjöld
vegna neyslu.
Lagfært fyrir greiðslumat
Til Ráðgjafarstofunnar leita ár-
lega margir sem eru skuldugir eða í
vanskilum og segir Ásta ýmis dæmi
um að fólk hafi látið gera „lagfær-
ingar“ á fjárhagsstöðunni skömmu
áður en þeir fari í greiðslumat til að
auka líkurnar á að fá lán. Hún nefnir
dæmi um mál fjölskyldu sem hafði
fengið ættingja til að leggja þrjár
milljónir inn á reikning rétt áður en
hún gekkst undir greiðslumat vegna
íbúðakaupa, sem hún stóðst. Þeir
peningar voru endurgreiddir ætt-
ingjunum fljótlega og stuttu síðar
átti fjölskyldan ekki fyrir útborgun-
um.
Ásta leggur áherslu á að slíkar til-
færingar séu engum til hagsbóta og
að það sé því sameiginlegt hags-
munamál lántakenda og lánastofn-
ana að greiðslumat sýni rétta mynd
af fjárhagsstöðu þeirra sem sækja
um lán. „Því miður sjáum við mörg
dæmi þess að fasteignakaupendur
og aðrir sem fara í greiðslumat
gleyma að taka með í reikninginn
raunverulegan framfærslukostnað
fjölskyldunnar og óvænt útgjöld,“
segir Ásta.
Vanskil á lánum eru víðast
hvar í sögulegu lágmarki
Eftir Árna Helgason
arnihelgason@mbl.is
EKKI er útilokað að greiðslumatið
verði gert strangara með aukinni
verðbólgu og ef samdráttur verður,
en talið er að greiðslumatið eigi
stóran þátt í því að vanskil eru í lág-
marki. Þegar bankarnir komu inn á
íbúðalánamarkað sumarið 2004
hófu þeir vinnu við að þróa
greiðslumat og hefur hver banki
sinn háttinn á. Á sama tíma var rift
samningi milli Íbúðalánasjóðs og
bankanna um að þeir síðarnefndu
ynnu greiðslumat fyrir sjóðinn en í
staðinn var lántakendum hjá Íbúða-
lánasjóði bent á að framkvæma
greiðslumat á netinu, þar sem þeir
gefa upp tekjur og skuldir en sjóð-
urinn hefur heimild til að gera
prufur á greiðslumatinu.
Ásta S. Helgadóttir, forstöðu-
maður RFH, segir að þótt vanskil
séu lítil um þessar mundir telji hún
mikla þörf á samræmdum neyslu-
stöðlum sem bankar og lánastofn-
anir geti miðað greiðslumat sitt við
en við slíkt mat er horft til þess
hvað viðkomandi þarf mikið til að
lifa af á mánuði.
Greiðslumat gæti orðið
strangara þegar líður á árið