Morgunblaðið - 03.08.2006, Qupperneq 44

44 FIMMTUDAGUR 3. ÁGÚST 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Alþjóðlegt
orgelsumar í
Hallgrímskirkju
3. ágúst kl. 12.00:
Pamela De Sensi, þverflauta, og
Steingrímur Þórhallsson, orgel.
5. ágúst kl. 12.00:
Christoph Schoener, orgel.
6. ágúst kl. 20.00:
Christoph Schoener, organisti
frá Hamborg, leikur verk m.a. eftir
Mendelssohn, Bach, Mozart og
Schumann.
Mr. Skallagrímsson
- leiksýning Landnámssetri í Borgarnesi
PANTIÐ MIÐA TÍMANLEGA
Í SÍMA 437 1600
Höfundur/leikari: Benedikt Erlingsson
Leikstjóri: Peter Engkvist
LEIKHÚSTILBOÐ!
Tvíréttaður kvöldverður og
leikhúsmiði kr. 4.300 - 4.800
Fös. 4. ágúst kl. 20
Lau. 5. ágúst kl. 20
Sun. 6. ágúst kl. 15
Sun. 6. ágúst kl. 20
Lau. 19. ágúst kl. 20
Sun. 20. ágúst kl. 15
Sun. 20 ágúst kl. 20
Fös. 25. ágúst kl. 20
Lau. 26. ágúst kl. 20 uppselt




    

 
   
 

   

 



  
   

    
 

  

 



      
 !" # 

   #$

%
 


 
    !   
 "
   
 %  &
 "
'
 $" 
    

 

   

 



  
   

    
 #
    (  
 !  )

  


 *"

 

 
 

 
 (+ 

 ,+*+ !  
+-+
(  
   "$#   
 

 $  
 "
'
 $" 
    

 


    

 + ./ 00
 #
)$ 1"
$ 1

 2 


 
  +   
   

 
 % #  
 
   
    
   
 (  
 (  

 
 Sólin er loksins farin að setjamark sitt á daglegt líf lands-manna og hversdagsleikinn
tekur óneitanlega breytingum í
samræmi við það. Eitt af því sem
gladdi vegfarendur í miðborginni í
sólinni í fyrradag var hljómsveitin
Tepokinn er stóð löngum stundum
fyrir framan Prikið á horni Ingólfs-
strætis og Laugavegar. Tepokinn
djassaði þar upp gömul íslensk dæg-
urlög við mikinn fögnuð viðstaddra.
Þótt Tepokinn hafi lífgað upp á mið-
borgina á vegum Hins hússins í sum-
ar, þá var sveitin í þessu tilfelli með
ímynd sína sem götuhljómsveit á
hreinu – þ.e.a.s. með opinn kassa
fyrir framan sig þar sem saman
safnaðist klink, rétt eins og hjá
„böskurum“ á erlendum borgar-
strætum.
Eins lífleg og skemmtileg og
uppákoma Tepokans var, þá kom
það mér á óvart hversu fyrirkomu-
lagið, sem e.t.v. er enn nýstárlegt
hér á landi á strætum úti, var kunn-
uglegt í íslenskum tónlistarheimi.
Hver sá sem reglulega sækir klass-
íska tónleika á Íslandi veit nefnilega
að tónlistarmennirnir þurfa iðulega
að „spila“ með peningakassann fyrir
framan sig – rétt eins og hefðbundn-
ir „böskarar“. Tónlistarmennirnir
sjá oftast sjálfir um að skipuleggja
sína tónleika að flestu eða öllu leyti;
útvega æfingastað, tónleikastað, sjá
um kynningu og markaðsmál – og
standa svo jafnvel við innganginn
(eða fá börnin sín, ættingja eða vini
til þess) við að selja miða inn. Ekki
ætla ég að kvarta yfir þessu fyrir-
komulagi hvað sjálfa mig varðar,
því tónleikar sem staðið er að með
þessum hætti hafa vissulega verið
uppspretta mjög minnisstæðra og
ánægjulegra stunda í minni tón-
listarupplifun.
  
Það vekur hins vegar athygli aðþrátt fyrir að tónlistarlíf hér á
landi standi í miklum blóma og tón-
listarflutningur sé nánast undan-
tekningarlaust framkvæmdur af
mikilli fagmennsku af viðurkennd-
um atvinnumönnum, þá virðist sem
sú fagmennska hafi ekki náð til
kynningarstarfs, markaðssetningar
og framkvæmdar tónleika nema í
afmörkuðum tilfellum. Listahátíð
stendur að sjálfsögðu að sínum tón-
listarviðburðum með fagmann-
legum hætti, sömuleiðis Salurinn í
Kópavogi, Sinfóníuhljómsveitin
o.s.frv. En þegar kemur að öllum
þeim fjölmörgu einleiks-, söng- eða
kammertónleikum sem haldnir eru
allt árið um kring sjá klassískir
tónlistarmenn yfirleitt um allan
pakkann sjálfir.
Undanfarna daga hafa birst í
Morgunblaðinu fádæma góðir dóm-
ar um frammistöðu í íslensku tón-
listarlífi, dómar sem benda til þess
að íslenskum tónlistarmönnum tak-
ist að þroska sig og vinna að fram-
förum í ferli sínum þrátt fyrir að að-
stæður þeirra séu um margt erfiðar
og vinnuálag margra þeirra mikið.
Nægir að nefna dóma í blaðinu í gær
um viðburði í Skálholti og Reykholti
því til staðfestingar. Ávinningurinn
fyrir tónlistarlífið í landinu er að
sjálfsögðu ótvíræður. En hvernig
stendur þá á því að hér hefur ekki
orðið til samskonar umgjörð um
tónlistarlífið og tíðkast í löndunum í
kringum okkur, þar sem umboðs-
menn eða -skrifstofur sjá um bók-
anir, gæta hagsmuna tónlistar-
manna (svo sem hvað laun varðar)
gagnvart þeim sem vilja fá þá til að
spila, og vinna að kynningu þeirra
og markaðsmálum?
  
Það er án efa skemmtilegt fyrirungt fólk að standa í góðu veðri
á götuhorni í blíðviðri og skemmta
gestum og gangandi – nógu
skemmtilegt til að það sem safnast í
klinkkassann dugi sem umbun. En
fyrir atvinnutónlistarmenn hlýtur
það samt sem áður að vera þreyt-
andi að sinna ekki einungis listræna
þættinum við tónleikahald sitt held-
ur einnig öllum þeim praktísku,
löngu eftir að langskólanámi er lok-
ið og skuldbindingar bæði hvað
listina og einkalíf varðar eru teknar
við. Dægurtónlistarmenn sem eitt-
hvað kveður að virðast til að mynda
ekki oft þurfa að standa í slíku
stappi. Er óttinn við að slíkt fyrir-
komulag myndi hleypa miðaverði
upp ef til vill ástæðan fyrir því að
þessi þróun hefur ekki orðið hér? Í
öllu falli er ljóst að íslenskir tónlist-
armenn á klassíska sviðinu leggja
svo sannarlega sitt af mörkum til
menningar landsmanna – oft mun
meira en hægt er að ætlast til af
þeim miðað við það sem þeir bera úr
býtum. Stundum meira að segja um-
talsvert minna en erlendur tónlistar-
maður í sama gæðaflokki með um-
boðsmann fengi fyrir sömu vinnu.
Er það ekki umhugsunarvert?
Hvar eru „umbar“ tónlistarmanna?
’Hver sá sem reglulegasækir klassíska tónleika á
Íslandi veit […] að tón-
listarmennirnir þurfa iðu-
lega að „spila“ með pen-
ingakassann fyrir framan
sig – rétt eins og hefð-
bundnir „böskarar“.‘
Morgunblaðið/ÞÖK
Þessi ungi drengur gladdist yfir bítlalögum sem ómuðu um Laugaveginn í
blíðskaparveðri fyrir margt löngu, ekki þó fyrir tilstilli Tepokans.
fbi@mbl.is
AF LISTUM
Fríða Björk Ingvarsdóttir
SUMARTÓNLEIKAHEFÐINA í
Skálholti má rekja aftur til ársins
1975 og hefur dagskrá tónleikarað-
arinnar í sumar til þessa verið ansi
fjölbreytt. Staðartónskáldin tvö, Úlf-
ar Ingi Haraldsson og Doina Rotaru,
frumfluttu ólík verk og mátti meðal
annars heyra elektrónísk hljóð og
verk samin í anda rúmenskar þjóð-
lagatónlistar í Skálholtskirkju fyrr í
sumar. Fjöldi viðburða til viðbótar
hefur svo fært alls kyns hljóma inn í
kirkjuna. Í dag hefst síðasta tón-
leikahelgin í sumar og óhætt er að
segja að fjölbreytnin verði áfram í
fyrirrúmi, meðal annars verður boð-
ið upp á tónlistarguðsþjónustu,
fyrirlestur og tónlistarsmiðju auk
fjölda tónleika og verða sjaldheyrð
hljóðfæri þar áberandi.
Í fyrsta sinn opinberlega
Ungverski barítóngömbuleikarinn
Balazs Kakuk verður flytjandi á tón-
leikum í kvöld kl. 20 og á laugardag
kl. 15. Hann kemur fram ásamt
Bachsveitinni í Skálholti en hana
leiðir Jaap Schröder fiðluleikari.
Fram kemur í tilkynningu að á tón-
leikunum í kvöld verði í fyrsta sinn
leikið á barítóngömbu á opinberum
vettvangi á Íslandi. Kakuk er einn
helsti barítóngömbuleikari Evrópu
og er einnig virtur selló- og gömbu-
leikari. Hann er prófessor í kammer-
músík við Ferenc Lizst-akademíuna
og Bartok-konservatoríið í Búda-
pest. Hann ferðast um allan heim
sem einleikari og tónlistarmaður,
kemur fram á tónleikum og hljóð-
ritar fyrir útvarp, sjónvarp og
geisladiska. Hann kennir einnig oft á
námskeiðum og situr í dómnefndum
í alþjóðlegum tónlistarkeppnum.
Kakuk hefur spilað á barítón-
gömbu í þrjátíu ár. Einungis fjórir
eða fimm hljóðfæraleikarar í Evrópu
leika á hljóðfærið í upprunalegri
mynd þess að hans sögn en margir
leika á seinni tíma útfærslur. „Barí-
tóngamba er plokkað strengja-
hljóðfæri og hefur sinn sérstæða
tón. Það er upprunnið á síðari hluta
sautjándu aldar og var vinsælt fram
á fyrri hluta þeirrar nítjándu,“ segir
Kakuk og bætir við að hljóðfærið
hafi upprunalega verið smíðað með
því að bæta röð málmstrengja á sjö
strengja sérstaklega byggða tenór-
bassagömbu.
Þarf að semja á sérstakan hátt
„Upprunalega hljóðfærið, sem er
fyrirmynd hljóðfærisins míns, er í
Búdapest. Eigandi þess var Mikos
prins af Esterhazy og var það smíð-
að af J.J. Stadlmann 1750. Ég sá það
sem barn á þjóðminjasafninu í Búda-
pest en þá var ég selló- og gömbu-
leikari þar. Á Szechenyi-þjóðasafn-
inu í Búdapest má finna mest af
þeim nótum að verkum sem hafa
verið skrifuð fyrir barítón með öðr-
um hljóðfærum. Þar komst ég í
kynni við þessa tónlist,“ segir Kakuk
og vísar í orð Leopolds Mozart um
barítóngömbuna frá árinu 1756.
„Líkt og gamban hefur hljóðfærið
sex eða sjö strengi. Hálsinn er afar
breiður, holur að innan og opinn
baka til þar sem níu eða tíu brass-
eða stálstrengir eru strengdir. Þeir
eru svo plokkaðir sem gerir það
mögulegt að leika laglínuna með
boganum á hina venjulegu girnis-
strengi á meðan bassinn er plokk-
aður með þumlinum á málmstreng-
ina. Það er þess vegna sem það þarf
að semja fyrir hljóðfærið á sér-
stakan hátt. En þar fyrir utan er
þetta eitt af hinum allra mest sjarm-
erandi hljóðfærum.“
Franskur sellóleikari
Annar gestur sem kemur fram í
Skálholti um helgina er franski selló-
leikarinn Bruno Cocset. Hann kem-
ur fram ásamt löndu sinni Maude
Gratton semballeikara og Steinunni
Arnbjörgu Stefánsdóttur sellóleik-
ara á laugardaginn kl. 17. Á efnis-
skránni verða meðal annars verk
eftir Gabrielli, Vivaldi og Bach. Cos-
cet leikur svo einnig á lokatónleik-
unum á mánudaginn kl. 15. Hann
lauk fimmtán ára gamall námi frá
Konservatoríinu í Tours í Frakk-
landi. Síðan 2001 hefur hann verið
kennari við Konservatoríið í París og
við Katalónska tónlistarháskólann í
Barcelona. Haustið 2005 var hann
skipaður prófessor í barokksellóleik
við Háskólann í Genf í Sviss.
Hljóðfæri klassíska tímans
Hópurinn Camerarctica kemur
fram á tónleikum á laugardaginn kl.
21 og leikur þá í fyrsta sinn opin-
berlega á hljóðfæri klassíska tímans.
Þar mun m.a. heyrast í klassísku
klarinetti, klassískri flautu og nátt-
úruhorni í verkum eftir Mozart, Sta-
mitz og Hoffmeister. Tónleikarnir
verða endurteknir kl. 15 á sunnu-
daginn en hópurinn kemur einnig
fram á lokatónleikunum, sem fram
fara á mánudaginn kl. 15, ásamt
Bachsveitinni í Skálholti og Cocset.
Náttúruhornið mun einnig heyrast á
áðurnefndum tónleikum Bachsveit-
arinnar í kvöld og á laugardag, en
þetta hljóðfæri er sjaldheyrt á tón-
leikum á Íslandi.
Alls verða á boðstólum sex tón-
leikar, tónlistarguðsþjónusta á
sunnudaginn kl. 17 og fyrirlestur um
gleymda snillinga klassíkurinnar.
Einnig verður starfrækt tónlist-
arsmiðja fyrir ungt fólk í Skálholts-
skóla frá kl. 14:55 til 18:30 laugardag
og sunnudag. Sigrún Sævarsdóttir
leiðir smiðjuna að þessu sinni en hún
kennir m.a. skapandi tónlistar-
miðlun við Listaháskóla Íslands og
Guildhall-tónlistarháskólann í Lund-
únum. Í kvöld verður svo boðið upp á
síðustu Brynjólfsvökuna í Skálholts-
búðum kl. 21:15, að loknum tónleik-
unum. Þar mun Mjöll Snæsdóttir
fornleifafræðingur fjalla um húsa-
kynni í Skálholti á tímum Brynjólfs
biskups.
Tónlist | Fjölbreytt dagskrá og góðir gestir síðustu tónleikahelgi sumarsins í Skálholti
Barítóngamba og náttúruhorn
Eftir Jón Gunnar Ólafsson
jongunnar@mbl.is
Morgunblaðið/Einar Falur
Ármann Helgason og Hallfríður Ólafsdóttir, meðlimir Camerarctica-
hópsins, með klassískt klarinett og klassíska flautu.
Dagskrána í heild má nálgast á
www.sumartonleikar.is
Innihaldið skiptir máli