Morgunblaðið - 18.10.2006, Blaðsíða 12

12 MIÐVIKUDAGUR 18. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
SÍÐUSTU árin, sem hvalveiðar voru
stundaðar í ábataskyni hér við land,
skiluðu þær um 2% af útflutnings-
verði sjávarafurða í heild og um 1,5%
af heildarvöruútflutningi lands-
manna. Síðan þá hefur mikið breytzt
og illmögulegt að meta hve miklu
veiðarnar gætu skilað nú, væru þær
stundaðar í sama mæli og þá. Afurð-
irnar voru þá nær eingöngu fluttar
út til Japans, kjöt, rengi og spik.
Aukaafurðirnar, mjöl og lýsi, fóru
annað.
Hvalveiðar hafa verið stundaðar
við Ísland öldum saman með nokkr-
um hléum þó. Fyrst í stað var það
lýsið, sem gerði hvalinn verðmætan,
því það var mikilvægur ljósgjafi í
Evrópu, þegar á 12. öld. Baskar voru
miklir hvalveiðimenn og voru nánast
einráðir frá upphafi þeirra veiða og
fram á 17. öld. Þá höfðu þeir verið
hraktir af flestum gjöfulum miðum
og hófu þá veiðar við Ísland.
Danakóngur bannaði svo árið 1615
öllum öðrum en þegnum sínum að
stunda veiðar á hval við Ísland. Dan-
ir stunduðu svo veiðar hér næstu
aldirnar auk annarra Evrópuþjóða.
Veiðarnar gengu hins vegar ekki vel
því lítið var um hægsyndar auð-
veiddar tegundir eins og sléttbak.
Bylting í veiðitækni
Á seinnihluta 19. aldar varð bylt-
ing í hvalveiðunum með tilkomu
vélknúinna veiðiskipa og
sprengiskutuls, sem Norðmaðurinn
Sven Foyn smíðaði. Upp úr 1880
hófu Norðmenn að reisa hvalstöðvar
hér á landi og enn var það lýsið sem
skapaði verðmætin. Hvalveiðar náðu
hámarki hér við land árið 1902, þeg-
ar 1.300 hvalir komu á land og 30
skip voru við veiðarnar.
Veiðarnar voru langt umfram af-
rakstursgetu hvalastofnanna og
grundvöllurinn því orðinn veikur ár-
ið 1910. Alþingi setti loks lög 1916
sem bönnuðu veiðar og vinnslu á
stórhvölum innan íslenzkrar lög-
sögu.
Veiðibannið náði ekki til hrefnu,
sem var byrjað að veiða árið 1914 og
voru nokkrar veiðar á hrefnu við
landið allt til ársins 1985. Norðmenn
hófu svo veiðar á ný við landið seint á
þriðja áratugnum, en héldu sig utan
landhelgi, sem var aðeins þrjár míl-
ur.
Hvalveiðibanninu var síðan aflétt
árið 1933 og hófust þá veiðar frá
Tálknafirði í samvinnu Íslendinga og
Norðmanna. Seinni heimsstyrjöldin
varð svo til að veiðarnar lögðust nið-
ur um tíma. Það var svo 1948, sem
Hvalur hf. hóf starfsemi sína í Hval-
firði og stóð starfsemin óslitið fram
til ársins 1985, þegar hvalveiðar í at-
vinnuskyni voru bannaðar. Næstu
þrjú árin voru reyndar stundaðar
takmarkaðar veiðar á langreyði og
sandreyði.
Mest fjögur skip að veiðum
Veiðar á stórhvölum með sprengi-
skutli voru stundaðar með hléum frá
landstöðvum við Ísland í liðlega eina
öld, eða til ársins 1989. Frá árinu
1948 takmörkuðust veiðarnar við
starfsemi stöðvarinnar í Hvalfirði en
þar voru lengst af og mest fjögur
skip að veiðum yfir vertíðarmán-
uðina júní–september. Á árunum
1948–1985 voru að meðaltali veiddar
234 langreyðar og 68 sandreyðar ár-
lega og 82 búrhvalir árin 1948–1982
(alfriðaður í Norður-Atlantshafi frá
árinu 1982). Hrefnuveiðar voru
stundaðar á litlum vélbátum hér við
land mestan hluta síðustu aldar.
Veiðar þessar voru lengst af smá-
ar í sniðum, nokkrir tugir dýra á ári.
Á árunum 1977–1985 ákvað Alþjóða-
hvalveiðiráðið (IWC) árlega veiði-
kvóta fyrir svæðið Austur-Græn-
land/Ísland/Jan Mayen og komu
flest árin um 200 hrefnur í hlut Ís-
lendinga.
Árið 1986 gekk í gildi ákvörðun
IWC um tímabundna stöðvun veiða í
atvinnuskyni. Í samræmi við ákvæði
hvalveiðisáttmálans var hinsvegar
veiddur takmarkaður fjöldi lang- og
sandreyða í rannsóknaskyni árin
1986–1989. Frá árinu 1990 hafa eng-
ar veiðar á stórhvelum verið stund-
aðar frá Íslandi.
Engar hrefnuveiðar voru stundað-
ar hér við land á tímabilinu 1986–
2002.
Að beiðni stjórnvalda gerði Haf-
rannsóknastofnunin veturinn 2002/
03 rannsóknaáætlun sem fól í sér
veiðar á 200 hrefnum, 200 langreyð-
um og 100 sandreyðum á tveim árum
auk flugtalninga og gervitungla-
merkinga.
Í ágúst 2003 hófust hrefnuveiðar
samkvæmt áætluninni. Á tímabilinu
18. ágúst til 30. september voru
veiddar 37 hrefnur, 25 dýr í júní og
júlí 2004 og 39 í júlí og ágúst 2005 og
loks 60 á þessu ári.
Það er mat Hafrannsóknastofnun-
arinnar að veiðar á 400 hrefnum á ári
séu sjálfbærar og sömuleiðis veiðar á
150 til 200 langreyðum á ári.
Heimildir: Ástandsskýrsla Hafró
og Sjávarnytjar við Ísland.
Hvalveiðar skiluðu 2% af heildar-
verðmæti sjávarafurða síðustu árin
Í HNOTSKURN
»Síðustu árin, sem hvalveiðarvoru stundaðar í ábataskyni
hér við land, skiluðu þær um 2%
af útflutningsverði sjávarafurða
í heild
»Á árunum 1948–1985 voru aðmeðaltali veiddar 234 lang-
reyðar og 68 sandreyðar árlega
og 82 búrhvalir árin 1948–1982
»Það er mat Hafrann-sóknastofnunarinnar að veið-
ar á 400 hrefnum á ári séu sjálf-
bærar og sömuleiðis veiðar á 150
til 200 langreyðum á ári

 

 

 

!






"
!


 
  











 

 !"


 
 
 
 


 
 


 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 


 
 


 










 !


  ! !!
  "
"
 ! 
! !!!
! ! !

! ""
 !!
! !   !
"

!

 "
 !!
!!
!!
  "

#
#

"
$ %&'
% 
( % 
$'
% 
)*'


+* '

 +






!



""


!


"
 !










"







!

"
!!




!
!!
  "




"

 "

"

!

!!

"!
!
!

!!

!
  
 
 !
  "
 
!


!


  ""
    
 "
  "
!"
"
  !

 !
"






#


%
&








  








&
 

)!
  *
+
#
(


 

 ! ,--,
Eftir Hjört Gíslason
hjgi@mbl.is
Eftir Hjálmar Jónsson
hjalmar@mbl.is
„Í OKKAR augum er þetta bara
enn ein atlagan að ferðaþjónust-
unni á Íslandi. Þarna er verið að
fara á stað í eitthvað allt annað en
vísindaveiðar á nokkrum hrefn-
um. Það er verið að fara í stór-
hveli sem hafa sterka ímynd er-
lendis,“ sagði Ásbjörn
Björgvinsson, formaður Hvala-
skoðunarsamtaka Íslands, að-
spurður um þá ákvörðun að hefja
hvalveiðar.
Hann sagði að samtökin hefðu
lagst eindregið gegn hvalveiðum
Íslendinga og teldu einu ástæð-
una fyrir þeim vera löngun til að
sýna mátt sinn og megin, því eng-
ar efnahagslegar forsendur væru
fyrir veiðunum. Eina sjálfbæra
nýtingin á hvalastofnunum við Ís-
land væri hvalaskoðun, því bæði
þyrftu að vera fyrir hendi efna-
hagslegar og félagslegar forsend-
ur í þeim efnum og það væru eng-
ir markaðir fyrir hvalaafurðir á
sama tíma og hvalaskoðun væri
að skila af sér gríðarlegum
tekjum fyrir þjóðarbúið. Um 90
þúsund ferðamenn hefðu líklega
farið í hvalaskoðun í sumar og því
væri klárlega verið að fórna meiri
hagsmunum fyrir minni.
Finnbogi. A. Baldvinsson, for-
stjóri Icelandic Europe, segir að
þeir muni fylgjast með viðbrögð-
um viðskiptavina sinna á næst-
Konráð að-
spurður hvort
hann teldi að
ákvörðun um
veiðar ætti
eftir að vekja
hörð viðbrögð.
Það væri búið
að hrópa úlfur,
úlfur lengi, en
þrátt fyrir það
fjölgaði ferða-
mönnum stöðugt og enginn talaði
um mengunina á bakvið hvern
ferðamann.
Ekki markaður fyrir kjötið
Árni Finnsson, formaður Nátt-
úruverndarsamtaka Íslands,
sagði að stærð þess kvóta sem
ákveðin væri kæmi ekki á óvart í
ljósi þess að það væri enginn
markaður fyrir kjötið hvorki á Ís-
landi né annars staðar og það
væri ekki fyrirsjáanlegt að það
breyttist. „Því verður maður að
spyrja sig til hvers stjórnvöld eru
að þessu og hvað gengur sjávar-
útvegsráðherra til?.“
Árni sagðist búast við að flest
náttúrverndarsamtök myndu
furða sig á þessari ákvörðun þar
sem hér hefði verið að byggjast
upp mjög öflugur hvalaskoðunar-
iðnaður, auk þess sem ferðaþjón-
ustan væri mjög öflug. „Hvort
þetta skaðar ferðaþjónustuna
skal ósagt látið, en þetta hjálpar
ekki til.“
ar væri 200 dýr allt í kringum
landið og 150 ef einungis væri
veitt á miðunum hér vestur af
landinu og að óhætt væri að veiða
400 dýr af hrefnu. Báðir þessir
stofnar hefðu verið metnir mjög
nákvæmlega og taldir mörg und-
anfarin ár. Þessi rannsóknagögn
væru mjög góð og um þau hefði
verið fjallað bæði í vísindanefnd
Alþjóðahvalveiðiráðsins og
NAMMCO. Stofnarnir væru tald-
ir vera mjög nálægt því sem þeir
hefðu verið áður en veiðar á þeim
hófust fyrir 100 árum síðan.
Konráð Eggertsson, hrefnu-
veiðimaður, sagði að það hefði
verið kominn tími til að taka þessa
ákvörðun og þetta hefði átt að
vera búið að gerast fyrir löngu. Þó
kvótinn væri ekki stór væri aðal-
málið að brjóta ísinn og byrja at-
vinnuveiðar að nýju.
„Það verður kannski einhver
smástormur í vatnsglasi til að
byrja með, en ég hef ekki trú á því
að það verði til langframa,“ sagði
unni, en það sé öllum ljóst að
skiptar skoðanir séu á hvalveið-
um.
„Icelandic Group er alþjóðlegt
fyrirtæki í vinnslu á sjávarafurð-
um. Við kaupum fisk alls staðar
að úr heiminum, meðal annars frá
Íslandi. Okkar viðskiptavinir eru
um allan heim. Það er öllum ljóst
að það eru skiptar skoðanir um
hvalveiðar og við munum fylgjast
með viðbrögðum kúnna okkar á
næstu dögum og hvaða skoðanir
þeir hafa á þessu,“ sagði Finn-
bogi.
Sjálfbærar veiðar
Gísli Víkingsson, hvalasér-
fræðingur hjá Hafrannsókna-
stofnun, sagði að þessi ákvörðun
um hvalveiðar væri vel innan
þeirrar ráðgjafar sem Hafrann-
sóknastofnun hefði lagt til. Veið-
arnar væru sjálfbærar og stefndu
ekki þessum stofnum í hættu á
einn eða annan hátt. Stofnunin
hefði metið að veiðiþol langreyð-
Tímabær ákvörðun – Meiri
hagsmunum fórnað fyrir minni
Gísli A.
Víkingsson
Finnbogi
Baldvinsson
Árni
Finnsson
Ásbjörn
Björgvinsson
Konráð
Eggertsson
„ÞESSI ákvörðun er eðlilegt
framhald af því sem búið er að
segja hér undanfarin ár með
öllum þessum fyrirvörum sem
gefnir hafa verið í gegnum ár-
in. Ánægjulegt að menn hafi
tekið af skarið. Einar K. Guð-
finnsson er búinn að keyra
þetta mál af fullum krafti eins
og hans er von og vísa, enda
hefur hann haft þá skoðun all-
an tímann að við eigum að hefja hvalveiðar í
ábataskyni,“ segir Kristján Loftsson, forstjóri
Hvals hf.
„Við ætlum að senda bátinn út, en það er orðið
áliðið hausts og farið að bregða birtu. Þetta verð-
ur kannski bara 9 til 5 vinna. Það var fyrir mörg-
um árum farið í að merkja hval um þetta leyti og
þá var langreyður þarna á miðunum. Við rennum
þó alveg blint í sjóinn með hvað er þarna úti. Það
hefur enginn farið þarna út á okkar vegum til að
kanna slóðina. Við ætlum alla vega að prófa þetta
og veðrið eins og það er nú hjálpar mikið til.“
Kristján segir að hvalstöðin sé tilbúin til að
taka á móti hval og afurðunum verði komið í lóg.
Hann gerir ekki ráð fyrir að nema þrír, fjórir
hvalir náist nú og svo sé þess að geta að hval-
skurðarmennirnir séu ekki lengur í æfingu eftir
tveggja áratuga hvíld.
„Aðalatriðið er að komast af stað. Ég hef eng-
ar áhyggjur af markaðnum. Hann er til staðar.
Við þurfum að láta efnagreina kjötið til að greina
hugsanleg eiturefni eins og PCB og kvikasilfur
til að sýna fram á að kjötið sé í lagi, en það þurfti
ekki áður. Þetta er svona æfing í haust og svo
höfum við tímann til að búa okkur betur undir
þetta allt fyrir næsta ár. Það er talað um fisk-
veiðiárið en auðvitað getur ráðherrann aukið
kvótann frekar á næsta ári, ef honum sýnist svo.
Hann þarf ekki að taka tillit til Alþjóðahval-
veiðiráðsins í þeim efnum,“ segir Kristján Lofts-
son.
Ánægjulegt að
taka af skarið
Kristján Loftsson