Morgunblaðið - 18.10.2006, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 18. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
GEIR H. Haarde forsætisráðherra
sagði í umræðum á Alþingi í gær að
þingmenn hefðu, líkt og margir fjöl-
miðlamenn, ruglað saman þeim
málum er vörðuðu kalda stríðið og
þeim sem ríkissaksóknari hefði tek-
ið ákvörðun um að rannsaka. Sagð-
ist hann telja að búið væri að koma
báðum þessum málum í eðlilegan
farveg. Ef í ljós kæmi að tengsl
væru á milli þessara mála myndu
menn bregðast við því í framhald-
inu. Gagnrýndi hann harðlega að
gefið væri í skyn að innlendir
stjórnmálamenn hefðu staðið fyrir
ólöglegum hlerunum og að slíkar
ásakanir væru ófyrirgefanlegar að-
dróttanir. Ef hins vegar erlendir að-
ilar hefðu staðið fyrir slíkum hler-
unum væri það alvarlegt mál sem
ríkissaksóknari ætti að rannsaka.
Fordæmi Norðmanna
Steingrímur J. Sigfússon, for-
maður Vinstrihreyfingarinnar –
græns framboðs, sagði í samtali við
Morgunblaðið að hann teldi að
rannsókn ríkissaksóknara geti vel
orðið fullnægjandi hvað varðar þau
tilvik sem hún nær til, en ekki málið
í heild. Hann kvaðst skilja minna og
minna í því hvers vegna ríkisstjórn-
in og einkum ráðherrar Sjálfstæð-
isflokksins héldu því fram að verið
væri að taka á málunum með tæm-
Hlerunarmálin þ
Geir H.
Haarde
friðhelgi þess rofin. Í No
fórnarlömb hlerana fen
nokkrar miskabætur.
Eðlilega unnið að málin
Jón Sigurðsson, formaðu
sóknarflokksins, sagði fram
menn telja mjög eðlilega
málinu og með fullnægjand
þessu stigi.
andi og fullnægjandi hætti með
rannsókn ríkissaksóknara og starfi
nefndar sem forsætisráðherra skip-
aði og á að ákveða aðgang fræði-
manna að skjölum.
Steingrímur benti á fordæmi
Norðmanna sem skipuðu sérstaka
nefnd, Lund-nefndina, til að rann-
saka hleranir þar í landi. „Við getum
skipað nefnd á svipuðum grunni og
Lund-nefndina sem hafi það hlut-
verk, ekki bara að skoða fyrirliggj-
andi gögn, heldur að rannsaka at-
burðina með hefðbundnum
rannsóknaraðferðum. Í því skyni
þarf að setja lög sem létta af mönn-
um trúnaðarskyldum og jafnvel gefa
þeim upp sakir fyrirfram í þágu
sannleikans.“
Steingrímur nefndi tvennt sem
hann taldi að hlyti að koma upp við
rannsókn þessara mála. Annars
vegar miskabætur og hins vegar að
þeir sem urðu fyrir hlerunum gætu
fengið upplýsingar um þær. Hann
telur mjög líklegt að rannsókn leiði í
ljós að einstaklingar hafi goldið að
ósekju fyrir þetta athæfi stjórn-
valda. T.d. að þeir hafi ekki notið
eðlilegrar framvindu í starfi eða
ekki fengið opinber störf sem þeir
höfðu menntun og hæfni til að
gegna. Einnig væri spurning um
miska sem hlýst af því að ráðist sé
að ósekju inn í einkalíf manna og
Eftir Brján Jónasson
brjann@mbl.is
ALMENNINGUR fær upplýsing-
ar um niðurstöðu rannsóknar sýslu-
mannsins á Akranesi á meintum
símhlerunum í utanríkisráðuneyt-
inu þegar rannsókn lýkur, segir
Bogi Nilsson ríkissaksóknari. Hann
segir það alvarlegt sakarefni, hafi
símar ráðuneytisins verið hleraðir,
jafnvel þótt líklegt sé að sök geti
verið fyrnd í málinu.
„Ég held það séu allir sammála
um að það sé alvarlegt ef hleraðir
voru símar utanríkisráðherra og ut-
anríkisráðuneytisins. Þetta er al-
varlegt sakarefni,“ segir Bogi.
Hann segir það rétt að sök geti ver-
ið fyrnd í málinu en það breyti því
ekki að heimild lögreglu til að rann-
saka málið sé fyrir hendi. Einnig er
þó hugsanlegt að við rannsókn
málsins komist upp um brot gegn
valdstjórninni, landráð, en Bogi
staðfestir að slík brot fyrnist ekki.
„Ég reikna til dæmis með því að
væri þarna um að ræða sök ein-
hverra starfsmanna Pósts og síma
væri hún örugglega fyrnd. En það
kann að vera – ef almannahagsmun-
ir krefjast, eins og ég tel vera í
þessu tilviki – nauðsynlegt að reyna
að fá niðurstöðu í þetta mál. Þeir
sem komið hafa fram í fjölmiðlum
með þessar upplýsingar virðast búa
yfir þráðum að upplýsingum sem
gætu varpað ljósi á það sem gerð-
ist.“
Ekki eðlilegt að málið sé
rannsakað í Reykjavík
Heimildir lögreglu til að rann-
saka mál sem hugsanlega eru fyrnd
finnast í 66. gr. laga um meðferð op-
inberra mála, en þetta lagaákvæði
kom inn í lögin árið 1999. Í 4. máls-
grein segir: „Þegar sérstaklega
stendur á er ríkissaksóknara heim-
ilt að mæla fyrir um rannsókn þótt
ætla megi að refsingu verði ekki við
komið, svo sem vegna þess að sök sé
fyrnd, ef ríkir almanna- og einka-
hagsmunir mæla með því.“
Bogi segir að bæði stjórnvöld og
almenningur fái að vita hver nið-
urstaða rannsóknarinnar verður.
„Það verður skýrt frá henni með
þeim hætti sem nauðsynlegur er,
það verður að gera grein fyrir því
að fengist hafi niðurstaða í málið.
[…] Það er enginn vafi á að í ráðu-
neytinu verður gert ráð fyrir því en
ég held að almenningur eigi kröfu
um það líka að fá upplýsingar um
það hvort málið hafi verið upplýst
eða ekki.“
Bogi segist ekki vita til þess að
viðlíka mál hafi verið rannsakað áð-
ur, í það minnsta ekki á þeim tíma
sem hann hafi gegnt embættinu, frá
upphafi árs 1998.
Spurður hvers vegna sýslumað-
urinn á Akranesi hafi verið fenginn
til að rannsaka málið segir Bogi:
„Sýslumaðurinn fer með ýmsa
málaflokka, en samskipti mín eru
við hann sem lögreglustjóra. Ég
taldi ekki eðlilegt að lögreglustjór-
inn í Reykjavík hefði með þetta mál
að gera vegna þess að utanríkis-
ráðuneytið var í húsnæði lögreglu-
stjórans [í Reykjavík]. Lögreglu-
stjórinn á Akranesi er í svolítilli
fjarlægð frá þessu svæði hér og það
er fyrst og fremst það sem um er að
tefla.“
Hann tekur þó fram að lögreglan
í Reykjavík liggi ekki sérstaklega
undir grun í málinu. „Ég held að
það sé bara þægilegast að þetta sé
gert með þessum hætti. Ég hef lagt
það þannig fyrir að þetta sé gert í
nánu samráði við mig og að það sé
lögreglustjórinn sjálfur
beinn þátttakandi í þessu
ekki ráð fyrir því að það
reglustjórar á höfuðborga
sem hafi tök á slíku samsta
ir Bogi.
Rannsókn sýslumanns v
hraðað eins og kostur e
Ólafur Hauksson, sýslu
Akranesi, fundaði með
sóknara vegna málsins í g
un og segir hann ríkissa
hafa lagt á það áherslu að r
verði hraðað eins og kostu
sé unnið í því að skipulegg
sóknina og því ekki hægt
til um hversu langan tíma h
taka.
Hann segir að rætt verð
Baldvin Hannibalsson, fyr
utanríkisráðherra, og Á
Árnason, fyrrum aðsto
Jóns Baldvins, en þeir h
fullyrt að símar sínir hafi v
aðir. Einnig verði rætt við
ildarmenn sem þeir bend
sínu til staðfestingar.
Ekki er fyrirsjáanlegt
maðurinn á Akranesi þurf
Rannsókn á hleru
Hleranir hafa verið í kastljósinu undanfarna daga og
nú er hafin rannsókn á fullyrðingum um að utanrík-
isráðuneytið hafi verið hlerað. Viðbúið er, komist
upp um glæpsamlegt athæfi, að sök sé fyrnd í mál-
inu, nema um hafi verið að ræða landráð.
Legið á hleri Fullyrt hefur
armanns hans hafi verið hl
TALSMENN stjórnmálaf
telji að sú rannsókn, sem
að mæla fyrir um á ætlu
Hannibalssonar, fyrrvera
Er rannsó
Stjórnmálaflokkana greinir á um
aðferðina við hlerunarrannsóknina
VANHUGSUÐ ÁKVÖRÐUN
Einar K. Guðfinnsson sjávarút-vegsráðherra og ríkisstjórninhafa tekið mjög vanhugsaða
ákvörðun með því að leyfa hvalveiðar í at-
vinnuskyni.
Þessi ákvörðun skaðar ímynd Íslands
meðal annarra þjóða. Hún getur haft nei-
kvæð áhrif á heimsóknir erlendra ferða-
manna hingað. Hún getur haft neikvæð
og truflandi áhrif á sölu íslenzkra fisk-
afurða í öðrum löndum.
Og verst af öllu: það er engin ástæða til
og engin þörf á að taka þessa ákvörðun.
Til hvers er ríkisstjórnin að taka þessa
ákvörðun? Er það vegna þess, að hval-
veiðar muni hafa svo mikil og jákvæð
efnahagsleg áhrif fyrir þjóðarbúskap-
inn? Nei. Hvalveiðar skila engu sem máli
skiptir í þjóðarbúið og reyndar augljóst
að það verður mjög erfitt að selja hvala-
afurðir til annarra landa.
Er það vegna þess, að það skipti máli
að auka atvinnu í landinu? Nei. Það er
nóg atvinna og skortur á vinnuafli.
Hvað er það þá, sem rekur sjávarút-
vegsráðherra til þess að veita þetta leyfi?
Er það þrýstingur frá eigendum Hvals
hf. eða frá einhverjum aðilum í sjávar-
útvegi, sem vilja ögra umheiminum? Ef
svo er má spyrja hvers vegna sjávarút-
vegsráðherra og ríkisstjórnin telja sig
knúin til að heimila hvalveiðar vegna
þess, að hvorki Hvalur hf. né LÍÚ hafa
þau pólitísku áhrif á Íslandi í dag að ein-
stakur ráðherra eða ríkisstjórnin í heild
þurfi að beygja sig fyrir þeim.
Þeir menn, sem taka svona vanhugs-
aða ákvörðun eru ekki með heildarhags-
muni íslenzku þjóðarinnar í huga. Þeir
eru þvert á móti að þjóna þröngum sér-
hagsmunum, sem eru svo þröngir að það
er ekki nokkur ástæða til fyrir stjórn-
málamenn að hlaupa eftir þeim.
Íslenzkar ríkisstjórnir hafa áður tekið
vitlausar ákvarðanir í hvalveiðimálum og
sú ríkisstjórn sem nú situr virðist ekki
hafa dregið nokkurn lærdóm af fyrri vit-
leysum.
MIKILVÆGI ICELANDAIR
Icelandair, sem áður hét því falleganafni Flugleiðir og ætti að taka upp
á ný, alla vega til innanlandsnota, er
fyrirtæki, sem hefur gífurlega þýðingu
fyrir íslenzku þjóðina. Að mörgu leyti
má segja að þetta félag sé eins konar
fjöregg þjóðarinnar og það skiptir
miklu máli, hver heldur á því fjöreggi.
Nú hafa orðið eigendaskipti á félag-
inu og eru Samvinnutryggingar stærsti
eignaraðilinn eða félag á vegum þess
fyrirtækis. Þá koma helztu eigendur Ol-
íufélagsins einnig að þessum kaupum.
Það hefur áreiðanlega verið rétt
ákvörðun hjá forsvarsmönnum FL-Gro-
up að selja Icelandair út úr því fyrir-
tæki. Fjárfestingar í öðrum fyrirtækj-
um bæði heima og erlendis, sem eru
aðal verkefni FL-Group, geta verið
áhættusamar og hið sama má segja um
flugrekstur. Frá sjónarmiði þeirra
hagsmuna, sem íslenzka þjóðin vill
standa vörð um er skynsamlegt að skilja
þennan áhættusama rekstur í sundur.
Forsvarsmönnum Samvinnutrygg-
inga og samstarfsaðilum þeirra er vel
treystandi fyrir þessu þýðingarmikla
fyrirtæki. Hjá nýjum eigendum er til
staðar mikil viðskiptaþekking og víðtæk
reynsla af þátttöku í íslenzku viðskipta-
og atvinnulífi til margra áratuga.
Ekki er ólíklegt að með þessum við-
skiptum sé búið að tryggja stöðugleika í
eignarhaldi á Icelandair til lengri tíma.
Uppbyggingin á Icelandair hefur ver-
ið ákaflega farsæl á liðnum árum og ára-
tugum. Fyrirtækið veitir landsmönnum
frábæra þjónustu í samgöngum á milli
Íslands og annarra landa auk þess að
hafa byggt upp víðtæka flutninga á fólki
frá öðrum löndum á milli landa og
heimsálfa.
Starfsfólk Icelandair hlýtur einnig að
fagna því, að tímabili óvissu um framtíð
félagsins er lokið. Óvenjulegri vegferð
þess síðustu misseri er líka lokið.
RANNSÓKN Á HLERUNUM
Skjót viðbrögð Boga Nilssonar rík-issaksóknara við upplýsingum um
að símar í utanríkisráðuneytinu hafi
verið hleraðir á síðasta áratug vekja
vonir um að fljótlega verði hægt að
ræða þau mál á grundvelli staðreynda.
Jón Baldvin Hannibalsson, fyrrver-
andi utanríkisráðherra, og Árni Páll
Árnason, sem um tíma var aðstoð-
armaður Jóns og seinna embættis-
maður í ráðuneytinu, hafa báðir sagt
frá því að þeir hafi fengið upplýsingar
um að símar þeirra hafi verið hleraðir.
Hvorugur hefur viljað upplýsa hverjir
heimildarmenn þeirra eru.
Nú liggur hins vegar fyrir að fyrr-
verandi starfsmaður Póst- og síma-
málastofnunarinnar, sem nýlega sagði
Jóni Baldvini frá því að hann hefði
orðið vitni að því er sími hans var
hleraður, hafi gefið vottfesta yfirlýs-
ingu um málið hjá lögmanni og muni
bera vitni við rannsókn málsins.
Æskilegast væri auðvitað að heimild-
armaður Árna Páls gerði slíkt hið
sama.
Fram hefur komið að ríkissaksókn-
ari efnir til rannsóknarinnar á grund-
velli ákvæðis í lögum um meðferð op-
inberra mála, þar sem segir að
ríkissaksóknara sé heimilt að mæla
fyrir um rannsókn „þótt ætla megi að
refsingu verði ekki við komið, svo sem
vegna þess að sök er fyrnd, ef ríkir al-
manna- og einkahagsmunir mæla með
því“.
Við þessa rannsókn verður auðvitað
að gæta þess að hagsmunir manna,
sem vilja veita lögreglu upplýsingar
og bera vitni til þess að hið sanna
komi í ljós, séu ekki fyrir borð bornir.
Almannahagsmunirnir í málinu eru
fyrst og fremst þeir að hreinsa and-
rúmsloftið og fá allar staðreyndir
þessa máls fram í dagsljósið þannig að
hægt sé að ræða það á traustum
grundvelli. Grundvallarspurningin,
sem leita þarf svars við í þessari rann-
sókn er sú, hvort fram hafi farið ólög-
mætar hleranir á síma viðkomandi
ráðherra og embættismanns og hugs-
anlega einhverra fleiri.
Það eykur traust á rannsókninni að
ríkissaksóknari skuli fá sýslumanns-
embættið á Akranesi í lið með sér við
rannsóknina. Fram hefur komið að
lögreglan í Reykjavík tengdist á árum
áður hlerunarstarfsemi, sem stunduð
var í þágu öryggis ríkisins, a.m.k. með
þeim hætti að slík starfsemi fór fram í
húsnæði lögreglunnar. Það á hins veg-
ar ekki að verða neinum tilefni til tor-
tryggni að lögreglan á Akranesi ann-
ist rannsóknina.
Það er ástæða til að hraða rannsókn
sýslumannsins á Akranesi á þessu
máli eins og kostur er til að fá sann-
leikann í málinu fram.