Morgunblaðið - 18.10.2006, Blaðsíða 24

heilsa
24 MIÐVIKUDAGUR 18. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
Stjórn á
blóðþrýstingi
LH inniheldur náttúruleg
lífvirk peptíð sem geta
hjálpað til við stjórn
á blóðþrýstingi
LH-drykkurinn er gerður úr
undanrennu og því fitulaus.
Auk þess að innihalda
peptíð hefur hann verið
bættur með kalki, kalíum og
magníum en rannsóknir
benda til að þessi steinefni
geti einnig haft jákvæð áhrif
á blóðþrýsting.
Barnsburður,hormónalyf,hreyfing ogerfðir eru með-
al þeirra þátta sem hafa
áhrif á nýgengi brjósta-
krabbameins sem eykst
stöðugt. Líkur íslenskra
kvenna á að greinast
með sjúkdóminn á lífs-
leiðinni eru nú um tíu
prósent.
Á árunum 1970–1974 fengu um 50
af hverjum 100 þúsund konum
brjóstakrabbamein en í dag hefur tal-
an nærri tvöfaldast að sögn Lauf-
eyjar Tryggvadóttur faraldsfræðings
og framkvæmdastjóra Krabbameins-
skrár Krabbameinsfélags Íslands.
„Frá því að Krabbameinsskráin tók
til starfa árið 1955 hefur nýgengið
nærri þrefaldast þannig að aukningin
er ótrúlega mikil.“
Konur geta þó gripið til ýmissa
ráða til að minnka líkurnar. „Við get-
um notað öll tækifæri sem gefast til
að hreyfa okkur sem mest, forðast
áfengi og tíðahvarfahormón og haft
börnin okkar á brjósti sem allra
lengst,“ segir Laufey. „Einnig ættum
við að borða sem mest af grænmeti,
ávöxtum og fiski. Þetta eru helstu
leiðbeiningarnar sem hægt er að gefa
í dag samkvæmt niðurstöðum far-
aldsfræðilegra rannsókna.“
Hún segir langt síðan menn áttuðu
sig á áhrifum hormónatengdra þátta
á meinið, s.s. fjölda barna sem kona á
og hversu gömul hún er þegar hún
eignast fyrsta barnið. „T.d. kom
snemma á daginn að nunnur áttu
frekar á hættu að fá brjósta-
krabbamein.“
Laufey heldur áfram: „Einn af
áhættuþáttunum er að konur byrja
yngri með blæðingar núna en áður en
áhættan eykst eftir því sem tíða-
hringir eru fleiri. Í hverjum tíðahring
fer brjóstið í gegnum frumufjölg-
unarskeið og þegar frumur skipta sér
eykst hættan á stökkbreytingum sem
aftur geta valdið því að fruma verði
að krabbameinsfrumu.“
Eftirköst kjarnorkusprengja
Hormónalyf, s.s. p-pillan svokall-
aða og tíðahvarfahormón eru einnig
þættir sem taldir eru hafa áhrif á
brjóstakrabbamein. „Þar er þó mikill
munur á,“ segir Laufey. „Rannsóknir
sýna almennt að pillan hefur lítil áhrif
en tíðahvarfahormónin hafa umtals-
verð áhrif til aukningar.“ Hún bendir
á að eðli málsins samkvæmt sé þar
um að ræða konur sem komnar eru
yfir miðjan aldur. „Aukningin er líka
mest í þeim aldurshópi. Fólki finnst
það oft heyra um yngri konurnar en í
raun sjáum við litla sem enga aukn-
ingu í nýgengi brjóstakrabbameins
hjá konum undir fertugu.“
Eins mótsagnakennt og það hljóm-
ar er jónandi geislun, s.s. röntgen-
geislar, talin auka hættuna á brjósta-
krabbameini. Laufey segir konur þó
ekki þurfa að óttast brjóstamynda-
tökur vegna krabbameinsleitar.
„Röntgengeislun virðist ekki hafa
nein afgerandi áhrif þegar konur eru
komnar yfir tvítugt. Hins vegar hefur
hún áhrif á stúlkur á barns- og ung-
lingsaldri og þá sérstaklega á þeim
tíma þegar brjóstin eru að þroskast.
T.d. hafa berklavarnirnar örugglega
skapað einhver brjóstakrabbamein-
stilfelli hjá þeim sem voru í miklu eft-
irliti og fengu stóra geislaskammta.“
Þá voru eftirköst kjarnorkusprengn-
anna í Nagasagi og Hiroshima rann-
sökuð í þaula sem leiddi í ljós aukna
tíðni brjóstakrabbameins hjá konum
sem urðu fyrir geislun vegna þeirra.
„Einna mest kom á óvart að stúlkur
sem voru á barnsaldri þegar sprengj-
urnar féllu voru í mjög aukinni
áhættu áratugum síðar.“
Verðum aldrei svöng
Hún segir það sem gerist á barns-
og unglingsárum því greinilega mik-
ilvægt. „Auðvitað skiptir líka máli
hvað við gerum á fullorðinsárum og
þannig er vitað að hreyfing er vernd-
andi þáttur.“ Matur og áfengi hafa
líka áhrif sem og þyngd kvenna, sér í
lagi eftir tíðahvörf, og aukin hæð sem
Laufey bendir á að sé afleiðing stöð-
ugt meiri velsældar. „Við verðum
aldrei svöng og kannski vantar ein-
faldlega að við föstum stöku sinnum.
Það er a.m.k. eitthvað við okkar alls-
nægtaþjóðfélag sem veldur því að
brjóstakrabbameinslíkurnar aukast.“
Loks hafa erfðir áhrif en fundist
hafa tvö gen, BRCA1 og BRCA2,
sem auka líkur á brjóstakrabbameini
ef þau eru stökkbreytt. „Á Íslandi
hefur aðeins fundist ein stökkbreyt-
ing í BRCA1-geninu og hún er mjög
fátíð,“ útskýrir Laufey. „Hjá flestum
öðrum þjóðum finnast nokkrar ólíkar
stökkbreytingar í þessu geni.
Svo er aftur BRCA2 genið sem
fannst seinna en Jórunn Erla Eyfjörð
og fleiri Íslendingar hjá Krabba-
meinsfélaginu og á Landspítalanum
tóku þátt í að finna það gen. Það hef-
ur líka bara fundist ein stökkbreyting
í því geni á Íslandi sem sömuleiðis er
óvenjulegt en aftur á móti er þessi
eina stökkbreyting talsvert algeng
því hún finnst í u.þ.b. hálfu prósenti
allra Íslendinga.“
Margt annað spilar þó inn í. „Kona
sem bar þessa sömu stökkbreytingu
fyrir 100 árum var í um fjórfalt minni
áhættu en kona sem ber hana í dag.
Það sýnir í hnotskurn hvað þetta er
mikið samspil umhverfis og erfða.“
Ýmis ráð sem draga úr
líkum á brjóstakrabbameini
Morgunblaðið/Eyþór
Aukning „Í raun sjáum við litla sem enga aukningu í nýgengi brjósta-
krabbameins hjá konum undir fertugu,“ segir Laufey Tryggvadóttir.
Brjóstagjöf
Því lengur sem barn er á brjósti,
því betra.
Hreyfing, mataræði,
áfengisneysla, tíðahvarfa-
hormón og brjóstagjöf er
meðal þess sem virðist
hafa áhrif á brjósta-
krabbamein. Bergþóra
Njála Guðmundsdóttir
kynnti sér málið.
Tíðahvörf
Hormón sem notuð eru á breyt-
ingaskeiði auka áhættu.
Hreyfing
Notum öll tækifæri til að hreyfa
okkur sem mest.
Vín
Sú gullna regla að neyta áfengis í
hófi er í fullu gildi.
SÉ MAÐUR haldinn streitu,
þunglyndi, kvalinn, kvíðinn eða
vilji einfaldlega auka heila-
starfsemina þá getur borgað sig
að fjárfesta í mp3 spilara, fullyrti
breska dagblaðið Guardian á dög-
unum, enda virðist tónlistin geta
komið að góðum notum við hin
margvíslegustu tækifæri. Hafa
rannsóknir til að mynda sýnt
fram á að með tónlistarhlustun
má draga úr bæði krónískum
verkjum og þunglyndi, auk sem
með aðstoð tónlistar megi minnka
skammta af verkjalyfjum.
Tónlist getur þó ekki síður
komið að góðu gagni við ýmsar
hversdagslegar aðstæður og þá
getur stundum skipt verulegu
máli á hvers konar tónlist við
hlustum.
 Þegar barnið neitar að sofna
Hér getur virkað vel að setja pí-
anókonsert eftir Mozart, eða aðra
róandi tónlist í spilarann. Meira
að segja fóstur í leginu hafa sýnt
sig bregðast róandi við klassískri
tónlist á ljúfu nótunum.
 Barnsfæðing Gleymdu hvala-
hljóðunum. Veldu frekar lög sem
minna þig á rólega og gleðiríka
tíma.
 Megrun Hlustaðu á róandi
tónlist á matmálstímum, t.d. Moz-
art eða Enyu og geymdu rokk-
tónlistina til betri tíma, þar sem
hún hefur þau áhrif að maður
borðar hraðar.
 Líkamræktin Hér á uppá-
haldstónlistin best við, hvort sem
það er Beethoven, Beyoncé eða
Botnleðja.
 Fastur í umferðarteppu Settu
rólega tóna í spilarann, nú eða
stilltu inn á klassíska tónlist-
arrás. Róleg og róandi tónlist af
hvaða tagi sem er á hér best við.
 Hjá tannlækninum Kipptu
mp3 spilaranum með þér í stólinn
og hlustaðu á uppáhaldslögin.
Tónlistin leiðir hugann að öðru
og útilokar hljóðið í bornum.
 Hár blóðþrýstingur Hér gætu
fagrir píanótónar Beethoven-
lagsins Für Elise átt vel við. Ann-
ars sýna rannsóknir að öll róandi
tónlist getur hjálpað til við að
lækka blóðþrýstinginn og róa
hjartsláttinn.
Tónlist fyrir öll tækifæri
E inar Kolbeinsson íBólstaðarhlíð segir unnið að
uppsetningu vegriðs „út á Klifinu,
hvar Steingrímur J. bylti sér og
yrkir:
Steingríms-rið af réttri gerð,
er rekið oní veginn,
svo álpist síður aðra ferð,
útaf vinstra megin.
Jón Ingvar Jónsson bregður á
leik:
Aumur er ódráttur,
erfiður frádráttur,
fúlmennska fjárdráttur,
frygðarráð samdráttur.
Auðunn Bragi Sveinsson heyrði
af umræðu um að hús Thors
Jensens við Fríkirkjuveg yrði selt
ættmennum hans og dettur í hug
af því tilefni:
Eignastéttin á þess von
að eignast gamla slotið.
Björgólfur Thor Björgólfsson
bráðum fær þess notið.
pebl@mbl.is
VÍSNAHORNIÐ
Af vegriði
Árveknisátak um brjóstakrabbamein í október
flísar
Stórhöfða 21, við Gullinbrú,
sími 545 5500.
www.flis.is ● netfang: flis@flis.is
Allt fyrir baðherbergið