Morgunblaðið - 18.10.2006, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. OKTÓBER 2006 31
ÞAÐ VAR athyglisverð grein í
Morgunblaðinu 13. okt sl. Höfund-
urinn, Guðni Ágústsson, skrifaði
hana undir fyrirsögninni sýnd-
armennska Samfylkingarinnar og
græna blekkingin. Landbún-
aðarráðherrann hóf ritverkið á
þeirri staðhæfingu að Samfylkingin
hefði farið mikinn að
undanförnu í gagnrýni
sinni á íslenskan land-
búnað. Hið rétta er að
Samfylkingin telur að
það verði ekki unað
lengur við það að rík-
isvaldið með innflutn-
ingstollum og vöru-
gjöldum skrumskæli
verðmyndun á markaði
og haldi þannig uppi
óeðlilega háu vöruverði
í landinu. En það hefur
verið og er sameiginleg
stefna stjórnarflokk-
anna og þeirra sem ráða samtökum
bænda í landinu að viðhalda þessu
ástandi. Hverjir hagnast á því ?
Máske hluti búvöruframleiðslunnar
ef menn gefa sér að það sé ekki hægt
að styðja hana með öðrum hætti. En
þó aðallega verslunin í landinu sem
verðleggur sínar vöru í skjóli of-
urtolla sem ríkissjóður hirðir og
neytendur borga brúsann. Það getur
aldrei orðið eðlileg verðmyndun á
neinum markaði nema eðlileg sam-
keppni sé til staðar.
Samfylkingin vill því að það verði
ráðist að rótum vandans. Leiðin til
þess að eðlileg verðmyndun verði á
matvörumarkaði er að lækka og fella
niður tolla og vörugjöld og koma á
eðlilegri samkeppni.
Stuðningur við landbúnaðinn
Ráðherrann fullyrðir að Samfylk-
ingin vilji tryggja ótakmarkað fram-
boð á erlendum búvörum án þess að
styðja nokkuð við bakið á íslenskri
búvöruframleiðslu. Þetta er alrangt
og það veit ráðherrann vel. Það þarf
auðvitað að styðja íslenskan land-
búnað. Það þarf jafnvel að auka
tímabundið stuðning við landbúnað á
meðan aðlögunin á sér stað. Það höf-
um við sagt og að við viljum velja
leiðirnar til þess í samráði við bænd-
ur. Svonefndar grænar greiðslur
verða auðvitað að vera hluti af
stuðningskerfinu. Ráðherrann for-
dæmir að Samfylkingin skuli m.a.
leggja slíka hluti til en viðurkennir
nauðsyn þess að taka þær upp síðar í
greininni. Veit greinilega ekki alveg
í hvaða átt skal halda. Við val á
stuðningsaðferðum er grundvall-
aratriði að hagsmunir allra bænda
verði látnir njóta jafn-
ræðis. Sjónarmið
þeirra sem framleiða
sauðfjár og mjólkuraf-
urðir eiga ekki að ráða
ein þeirri ferð. Af orð-
um ráðherrans virðist
mega ráða að þeir einir
megi bera sæmd-
arheitið bændur á Ís-
landi og svo auðvitað
hrossabændur sem
ráðherrann hefur sér-
stakt dálæti á. Þessi
dilkadráttur í atvinnu-
greinum landbúnaðar
þarf að víkja. En ráðherrann hefur
ítrekað gert sig sekan um hann og
þess vegna brugðist í vörninni fyrir
einstakar búgreinar. Blómabændur
fengu t.d. til tevatnsins á síðasta
vetri. Þeirra hagsmunir voru þá
seldir fyrir hagsmuni hrossabænda.
Af því tilefni lýsti maður úr
bændastétt ástríðum ráðherrans til
einstakra búgreina þannig fyrir
mér.
Ef hún baular, ástin fer að blossa,
þá aldrei sparar Guðni lof og kossa.
En ef hún jarmar ekki eða hneggjar
óðar mun hann snúa sér til veggjar.
En án gamans þá bæði megum við
og getum stutt íslenskan landbúnað
með sambærilegum hætti og aðrar
þjóðir og það vill Samfylkingin gera.
Sá stuðningur á að hafa það að
markmiði að blómlegt og fjölbreytt
atvinnulíf geti vaxið og blómgast í ís-
lenskum sveitum.
Tillögur ríkisstjórnarinnar
Það sést vel á þessari ritsmíð ráð-
herrans að hann er skelfingu lostinn
vegna þeirra tillagna sem hann sjálf-
ur samþykkti til lækkunar á vöru-
verði. Honum er það ljóst að þær
ráðast ekki að grundvallarvand-
anum sem að ofan er lýst. Í þeim er
einungis lítið eitt klórað í hann með
lækkun vörugjalda og tolla. Það get-
ur ekki verið mikil ánægja meðal
þeirra stuðningsmanna Sjálfstæð-
isflokksins sem hafa barist fyrir af-
námi þessara gjalda af matvörum
með niðurstöðuna. Þá kemur það á
óvart miðað við þær viðtökur sem
tillögur Samfylkingarinnar fengu
hjá bændaforystunni og stjórn-
arliðum að enginn aðlögunarstuðn-
ingur skuli boðaður við þá bændur
sem kunna að verða fyrir skakkaföll-
um vegna aðgerða ríkisstjórn-
arinnar.
Tillögur ríkisstjórnarinnar um
lækkun virðisaukaskatts eru ágætar
og munu vonandi lækka matarverð.
Í þeim er tekið á ýmsum vanda s.s.
ferðaþjónustunnar og álagningin
einfölduð. En þær breyta engu um
það sem mestu máli skiptir til að
koma hér á eðlilegu samkeppn-
isumhverfi á matvörumarkaði. Þess
vegna á orðið sýndarmennska sem
ráðherrann notaði um tillögur Sam-
fylkingarinnar miklu frekar við til-
lögur ríkisstjórnarinnar. Það sem
enn verra er að þær eru ekki upphaf
að því sem er óumflýjanlegt en það
er að aðlaga íslenskan landbúnað að
þeirri framtíð sem hann þarf að lifa í.
Í því verkefni sem hefði átt að vera
meginhlutverk Guðna Ágústssonar í
stóli landbúnaðarráðherra hefur
hann brugðist. Sandurinn rennur nú
hratt úr hans glasi. Hann fékk lang-
an tíma og mörg tækifæri til að
vinna að þessu mikilvæga verki.
Hann lét þau ganga úr greipum sér
en notaði kraftana til að verja hand-
ónýtt stuðningskerfi við landbúnað á
Íslandi.
Sýndarmennska ?
Jóhann Ársælsson skrifar um
stuðning við landbúnaðinn og
verðmyndun á matvöru
» Tillögur ríkisstjórn-arinnar um lækkun
virðisaukaskatts eru
ágætar og munu von-
andi lækka matarverð.
Jóhann Ársælsson
Höfundur er alþingismaður og
fulltrúi Samfylkingarinnar í landbún-
aðarnefnd Alþingis.
ÞAÐ er ótrúlegt en
satt, að á öld allsnægta
og auðlegðar skuli
aldraðir íbúar einnar
efnuðustu þjóðar ver-
aldar þurfa að kvíða
ellinni. Ekkert má út
af bera með heilsuna,
né félagslegar að-
stæður breytast svo
viðkomandi sé ekki
kominn í vandræði.
Frásagnir AFA-
samtakanna sann-
astar
Frásagnir þeirra
sem standa að AFA
-samtökunum eru
sannastar um ástandið
á þessum vettvangi.
Fyrirhyggjuleysi
stjórnvalda er algjört
ef eitthvað ber út af.
Aldrað fólk sem alla
tíð hefur búið sem
sjálfstæðir ein-
staklingar má þakka
fyrir ef því gefst kost-
ur á hvíldarinnlögn á
hjúkrunar- eða elli-
heimili við annan eða
þriðja mann í her-
bergi. Lítum í eigin
barm, er þetta nokkr-
um manni bjóðandi?
Aðbúnaður aldraðra öllum til
skammar
Hvergi á Norðurlöndunum þekk-
ist annar eins aðbúnaður eða neyð-
arlausn. Stjórnvöld ættu að skamm-
ast sín og setja sér þau sjálfsögðu
markmið að innan fimm ára þurfi
enginn að búa með öðrum í herbergi
á hjúkrunar- og dvalarheimilum
landsins, að öðrum kosti verði
rekstrarleyfi þeirra afturkölluð.
Þetta er kannski hægara sagt en
gert kynni einhver að segja. – Það
er þó staðreynd að þjóðin veit ekki
aura sinna tal. Henni er því engin
vorkunn að hlúa svo að öldruðum að
full sæmd sé að. Vandinn liggur ekki
eingöngu í skorti á dvalarrými, hann
er ekki síður skortur á fólki til að
starfa með sjúka aldraða. Skorturinn
á starfsfólki er hrikalegur og ýmsar
leiðir farnar, svo sem útboð á ein-
stökum verkþáttum hjúkrunarheim-
ila og ráðningu erlendra starfs-
manna. Þess eru dæmi að á einu og
sama hjúkrunarheimilinu séu töluð
14 tungumál sem þykir betra en
ekki þó engin skilji annan.
Fólk fæst ekki til starfa
Í dag standa hjúkrunarrými auð
vegna manneklu. Þar ber allt að
sama brunni. Fólk fæst ekki til að
starfa við hjúkrun aldraðra þar sem
málefnið er ekki talið til þeirra
starfa sem kallast launahvetjandi,
eða metnaðarfull. Vinnutími, vinnu-
aðstaða eða annar aðbúnaður starfs-
manna er langt frá því hvetjandi fyr-
ir ungt fólk til að leggja
hjúkrunarstarfið fyrir
sig með löngu og krefj-
andi námi. Til þess
þurfum við að gjör-
breyta launum, vinnu-
umhverfinu og vinnu-
tímanum. Ungt fólk sér
ekki framtíðina í því að
vinna alla daga ársins
kvöld, nætur og helgi-
daga sem og stórhá-
tíðir, án þess að eitt-
hvað komi á móti. Það
eitt að rekstur leikskóla
er aðeins miðaður við
þarfir skrifstofu- og
verslunarfólks frá 08:00
til 17:00 frá mánudegi
til föstudags gerir það
að verkum að einstætt
foreldri getur á engan
hátt leyst vanda barns-
ins og vinnunnar svo
vel sé.
Komið af fjöllum
Almenningur áttar
sig ekki fyrr en kemur
að því að þurfa að njóta
aðstoðar heilbrigð-
isþjónustunnar fyrir
aldraðan föður eða
móður. Því hafa margir
komið af fjöllum þegar
aldraður afi, amma,
pabbi eða mamma eru sjúk eða las-
burða og geta af þeim sökum ekki
búið ein. Eða maki stendur ekki
lengur undir því að hlú að maka sín-
um heima. Hvað gerist? Fólk trúir
hvorki eigin augum né eyrum. Ekk-
ert pláss? Það rekur í rogastans. Þó
er búið að klifa á þessum aumu að-
stæðum í fréttum sjónvarps, útvarps
og dagblaða, ekki mánuðum heldur
árum saman.
Krafa um mannúð
Ekki skortir umræðuna né ábend-
ingarnar, talað er fyrir daufum eyr-
um stjórnvalda. Hér er ekki um
neitt útrásarverkefni að ræða, eng-
inn græðir, aðeins er gerð krafa um
mannúð sem gefur engan mæl-
anlegan arð. Því miður erum við
með þeim ósköpum brennd að við
hvorki heyrum né sjáum fyrr en að
okkur sjálfum kemur. „Því sárastur
er sá eldur er á sjálfum okkur
brennur.“ Þess hafa stjórnvöld notið
og nýtt sér út í ystu æsar. Nú er
mál að linni, látum það ekki viðgang-
ast lengur að öldruðum skuli ekki
búin viðunandi elli, veitum aðeins
þeim brautargengi til Alþingis sem
lýsa yfir stuðningi við aldraða og
málefni þeirra.
Úrræði fyrir aldraða
og sjúka í molum
Kristín Á. Guðmundsdóttir
fjallar um málefni aldraðra
Kristín Á.
Guðmundsdóttir
» Stjórnvöldættu að
skammast sín
og setja sér þau
sjálfsögðu
markmið að inn-
an fimm ára
þurfi enginn að
búa með öðrum
í herbergi á
hjúkrunar- og
dvalarheimilum
landsins …
Höfundur er formaður Sjúkraliða-
félags Íslands og frambjóðandi í próf-
kjöri Samfylkingarinnar í Suðvest-
urkjördæmi.
KJALARANESPRÓFASTS-
DÆMI hélt ráðstefnu fyrir nokkru
undir yfirskriftinni ,,Sáttaleið til frið-
ar“. Þar gafst mér tækifæri til þess að
hlýða á mál aðalfyrirlesaranna dr.
Rodney Peterson (Boston Guðfræði
Stofnun) og dr. Raymond Helmick
(Boston Háskóli) en þeir eru sérfræð-
ingar á sviði sem nefnist félagslegt
sáttaferli. Í slíku ferli
eru fjögur lykilorð: fyr-
irgefning, sáttagjörð,
endurbyggt réttlæti og
samfélag. Árekstrar eru
ekki bara neikvæðir
heldur geta þeir líka
verið jákvæðir og auðg-
að samskipti fólk og þá
samfélagið allt ef unnið
er eftir viðmiðum fé-
lagslegs sáttaferlis. Ég
hef ekki kunnáttu til
þess að útskýra þetta
nánar en mig langar að
segja frá því hvernig ég
upplifði og túlkaði orð þeirra Helmick
og Peterson.
Það ríkir aðeins friður á yfirborðinu
ef minnihlutahópur sem telur e.t.v. 5%
af þegnunum mætir óréttlæti í sam-
félagi og verður bara að þegja og þola
það til þess að halda friðinn. Standi
minnihlutinn upp og krefst réttlætis
gætu orðið árekstrar og jafnvel bar-
átta. Ef samfélagið viðurkennir tilvist
ágreiningsins og leitar lausna á skap-
andi hátt geta allir grætt á því.
Samfélag er hópur fólks og fólk hef-
ur tilfinningar. Stundum eru tilfinn-
ingar þess særðar og það býr um sig
sársauki í huga þess og hjörtum. Það
getur verið flókið að lækna slíkan sárs-
auka. Fyrirgefningin er nauðsynleg í
því ferli en hún felur ekki aðeins í sér
að fólk eigi að fyrirgefa öðrum, það
verður einnig að fyrirgefa sjálfu sér. Í
deilum er það líka oftast ágreinings-
efni hver særði hvern. Oftast upplifa
flestir sem hlut eiga að máli sig sem
fórnarlömb. Þess vegna er nauðsyn-
legt að fólk, sem ágreiningurinn snert-
ir, nái saman svo að fyr-
irgefningin geti orðið að
sáttagjörð. Það er gíf-
urlega flókið ferli sem
má nálgast út frá mörg-
um sjónarhornum, sam-
félaginu, sálfræðinni,
stjórnmálunum en ekki
síst trúnni. Fyrirgefning
eða sáttagjörð er einn af
hornsteinum kirkjunnar.
Undanfarnar vikur
hafa verið miklar um-
ræður um stöðu sam-
kynhneigðra í íslensku
samfélagi. Mönnum og
konum hefur greint á um eitt og annað
en það jákvæða er að ágreiningurinn
eru uppi á borðinu. Nú er hefur Al-
þingi samþykkt frumvarp sem bætir
mjög réttarstöðu samkynhneigðra á
Íslandi. Á prestastefnu þjóðkirkjunnar
í apríl sl. var samt að kirkjan héldi
áfram að skoða samkynhneigð út frá
guðfræðinni en myndi samtímis kanna
möguleg form á blessun kirkjunnar og
„giftingu“ samkynhneigðra para. Það
má því segja að út frá tæknilegu sjón-
armiði sé orðin sátt um þessi mál.
En hvað um tilfinningalega og and-
lega? Hafa allir sem hlut eiga að þessu
máli orðnir sáttir og sæst hver við ann-
an? Hvað er fyrirgefning og hvað er
sáttagjörð? Í umræðuferlinu á undan
ákvarðanatökunni gekk margt sam-
kynhneigt fólk og stuðningsmenn
þeirra úr þjóðkirkjunni. Sumir lýstu
því formlega yfir en aðrir fóru bara.
Málefni samkynhneigðra snúast ekki
aðeins og kenningar kirkjunnar og
túlkun á Biblíunni heldur líka um til-
finningar fólks sem starfað hefur lengi
innan kirkjunnar og virðingu. Tilfinn-
ingar þeirra sem voru ósammála rök-
um samkynhneigðra voru líka særðar í
þessari umræðu. Það fólk mætti al-
mennt mikilli gagnrýni í samfélaginu
og sumir þeirra tjáðu sig um það op-
inberlega.
En það var líka þriðji hópurinn og
honum tilheyri ég sjálfur. Það er fólkið
sem starfar innan kirkjunnar og vill
styðja baráttu samkynhneigðra. Það
mætti bæði mótstöðu innan kirkj-
unnar en þurfti líka að þola hörð um-
mæli frá samkynhneigðum um kirkj-
una sína. Auk þess virtist mér, sem að
sumir, færðu sér í nyt þetta tækifæri
til þess að gagnrýna kirkjuna án tillits
til afstöðu sinnar til málefnisins. Ég
verð að játa það, að fyrir mig persónu-
lega, var þetta erfiður tími og reynsla.
Í tilefni af hátíð samkynhneigðra,
Hinsegin dögum, sem haldin var í
ágúst, var í Hallgrímskirkju svokölluð
Regnbogamessa en hana sótti fjöldi
manna. Messan var nokkurs konar
tákn um sátt á milli kirkjunnar og
samkynhneigðs fólks, en samt var hún
ekki sáttargjörð. Ein af forsendum
sáttagjarðar er að aðilar sem hlut hafa
átt að máli geti viðurkennt að þeir hafi
sært hvorn annan. Að viðurkenna
sársauka er hins vegar ekki það sama
og gera málamiðlun um ágreining. Þó
að einn viðurkenni að hann sé búinn að
særa annan, t.d. í umræðu, þá þýðir
það ekki að fullyrðing þess fyrrnefnda
sé röng og rökin rétt hjá hinum. Það
eru tvö aðskilin mál.
Það skiptir miklu máli að stíga
fyrsta skrefið til sáttagjörðar sem
fyrst í kjölfar ágreinings eða árekst-
urs, því við höfum öll tilhneigingu til
þess að muna aðeins það sem hentar
okkur og gleyma því sem óþægilegra
er þegar frá líður. En hver á að hafa
frumkvæði að sáttagjörð? Ef við met-
um það sem svo, að í þjóðkirkjunni
starfi hópur sérfræðinga að málum
sem m.a. varða fyrirgefningu og sátt-
argjörð, þá finnst mér kirkjunni skylt
að hafa frumkvæði. M.ö.o. á kirkjan að
biðja samkynhneigðt fólk fyrirgefn-
ingar með hugrekki. Ég óska svo inni-
lega eftir sáttagjörð milli kirkjunnar
og samkynhneigðra og skora hér með
á kirkjuþingið sem haldið verðu í októ-
ber að stíga fyrsta skrefið.
Óskað eftir sáttagjörð
Toshiki Toma fjallar um kirkj-
una og samkynhneigða »Ég óska svo innilegaeftir sáttagjörð milli
kirkjunnar og samkyn-
hneigðra og skora hér
með á kirkjuþingið sem
haldið verðu í október
að stíga fyrsta skrefið.
Toshiki Toma
Höfundur er prestur innflytjenda.