Morgunblaðið - 12.11.2006, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 12. NÓVEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
foreldrar og börn
V
enjulegt fólk ver ófáum vöku-
stundum í vinnunni. Það er því
engum blöðum um það að fletta
að atvinnurekendur geta tekið
þátt í að skapa fjölskylduvænna
samfélag á Íslandi, m.a. með því að takmarka
fjölda vinnustunda og gera vinnutímann
sveigjanlegri. Meðal fyrirtækja sem innleitt
hafa stefnu, sem hlýtur að teljast fjölskyldu-
væn, er ráðgjafar- og hugbúnaðarfyrirtækið
Innn hf. sem starfrækt hefur verið frá árinu
1997. Gyða Guðjónsdóttir, rekstrarstjóri
Innn, segir tvennt skipta mestu máli í stjórn-
un fyrirtækja í dag. Það er að þau séu sveigj-
anleg og hlúi að starfsmönnum.
Sextán manns starfa hjá Innn og þar af
búa um tíu við sveigjanlegan vinnutíma.
„Sveigjanleikinn er mjög mikill og þessir
starfsmenn stýra sínum vinnutíma sjálfir.
Það eina sem við förum fram á er að þeir
skili sjö og hálfri vinnustund á dag. Það
skiptir engu máli hvort fólk vinnur þessa
tíma á vinnustað eða heima hjá sér. Því er
einnig frjálst að bregða sér frá eftir þörfum,
hvort sem er til að sinna börnum sínum eða
fara í ræktina, svo dæmi séu tekin.“
Gyða segir fyrirkomulagið ekki endilega
sniðið að þörfum barnafólks en það henti því
fólki óneitanlega mjög vel. „Markmiðið er að
hlúa að starfsmönnum okkar og gildir þá
einu hvort þeir eiga börn eður ei. Menn geta
þurft á sveigjanleika að halda af ýmsum
ástæðum, t.d. vegna veikinda maka eða
vegna þess að þeir eru með hund, svo ég til-
greini tvö ólík dæmi sem standa okkur
nærri.“
Mikill hraði, miklar kröfur
Ástæðan fyrir því að Innn getur leyft sér
þetta fyrirkomulag er að viðskiptavinir fyr-
irtækisins eru ekki í beinu sambandi við
þann starfsmann sem vinnur viðkomandi
verkefni. „Þar komum við raunar að vanda-
málinu í þessu sveigjanlega kerfi. Við verð-
um að vera með tengiliðahóp, fimm til sex
manns, sem hefur samskipti við viðskipatvini
á sinni könnu. Viðskiptavinir eru rosalega
kröfuharðir og þess vegna eigum við erfitt
með að veita þessum hópi starfsmanna
sveigjanleika varðandi vinnutíma. Þetta fólk
verður að vera til taks ef viðskiptavinurinn
þarf á upplýsingum eða aðstoð að halda.“
Gyða hefur reynt þetta á eigin skinni. „Ég
hef verið að reyna að taka mér svolítið frí að
undanförnu þar sem ég er að klára lokaverk-
efni í meistaranámi í mannauðsstjórnun við
Háskóla Íslands og finn að það er hreint ekki
hlaupið að því. Hraðinn í þjóðfélaginu og
krafan um góða þjónustu er svo mikil að það
er ekki ásættanlegt að vera ekki í stöðugu
síma- og tölvupóstssambandi.“
Í þessu samhengi getur Gyða þess að sér
þyki þjóðfélagið fyrir sinn smekk rumska
heldur seint á daginn. „Sjálf vildi ég helst
byrja fyrir klukkan átta á morgnana og vera
búin klukkan fjögur. Hins vegar byrja býsna
margir daginn ekki fyrr en klukkan níu eða
tíu og því fólki finnst alltof snemmt að aðrir
hætti klukkan fjögur. Við erum að leita að
verkefnastjóra þessa dagana og verðum af
þessum sökum að setja það skilyrði að hann
vinni a.m.k. til klukkan fimm á daginn. Við-
skiptavinirnir sætta sig ekki við að fá ekki
þjónustu lengur en til klukkan fjögur.“
Gyða segir það lykilatriði í rekstri fyrir-
tækis að enginn starfsmaður sé ómissandi.
„Hjá okkur er það ekkert mál ef starfsmaður
veikist, fer í sumarfrí eða fæðingarorlof. Það
er bara sjálfsagður hlutur. Hér „á“ enginn
ákveðin verkefni og menn geta leyst hver
annan af hólmi.“
Innn vill heldur ekki að starfsfólk vinni yf-
irvinnu. „Í okkar huga er það hvorki flott né
fínt að vinna yfirvinnu og þá sjaldan sú staða
kemur upp ræðum við það innan hópsins og
finnum út úr því hver á best með að leysa
málið hverju sinni. Almennt er afstaða okkar
sú að ef vinna þarf yfirvinnu sé það vísbend-
ing um að fólk vanti til starfa. Sjö og hálf
vinnustund á dag nægir til að standa undir
kröfu okkar um framleiðni.“
Gyðu er ljóst að það hefur löngum verið til
siðs að vinna langan vinnudag á Íslandi en
spyr hvort það sé endilega ávísun á meiri
framleiðni? „Ég held ekki. Það er heldur
ekki skynsamleg stefna hjá fyrirtæki að
leggja þungar byrðar á starfsfólk. Hjá okkur
nýtir fólk tímann rosalega vel í vinnunni en á
gott frí að vinnudegi loknum. Ég er sann-
færð um að við fáum mikið fyrir peninginn
sem við verjum í launagreiðslur.“
Það er af sem áður var og Gyða segir Innn
ryðja stolt brautina í þessu efni. „Tímarnir
hafa breyst. Auðvitað er vinnan og verður
áfram mikilvægur þáttur í lífi fólks. En fólk
verður líka að eiga sér líf utan vinnu. Það
tók einn starfsmaður hjá okkur upp á því á
sínum tíma að vinna frameftir á kvöldin. Við
vorum fljót að senda hann heim með þeim
orðum að hann fengi engin aukaprik fyrir
þetta.“
Gyða er sannfærð um að þetta viðhorf sé
að ryðja sér til rúms víðar. „Í hugbún-
aðargeiranum, þar sem ég þekki best til,
heyri ég ekki betur en þetta sé að verða
býsna algengt fyrirkomulag. En eins og gef-
ur að skilja er misjafnlega auðvelt að inn-
leiða þessa nýju siði eftir atvinnugreinum. Á
endanum skiptir þó viðhorfið mestu máli.“
Dagvistun fyrirtækjanna
Gyða segir starfsfólk Innn ánægt með
vinnuskilyrðin. Máli sínu til stuðnings bendir
hún á að Innn hafi fengið tilnefningu frá VR
sem fyrirtæki ársins 2006 í flokki smærri
fyrirtækja. „Það er í okkar huga staðfesting
á því að fólki þyki gott að vinna hérna og að
við séum á réttri leið.“
Gyða er sannfærð um að íslensk vinnu-
menning sé líka á réttri leið og ástæða sé til
að horfa björtum augum til framtíðar. „Ég
held að íslenskur vinnumarkaður sé þegar
tiltölulega fjölskylduvænn, a.m.k. ef við ber-
um okkur saman við lönd á borð við Banda-
ríkin og Þýskaland. En auðvitað má alltaf
gera betur. Dagvisturnarmálin brenna t.d. á
mörgum. Ég held að ein leiðin í því efni sé að
fyrirtæki komi sér upp dagvistun, a.m.k.
stærri fyrirtæki. Það myndi veita foreldrum
mikið öryggi að vita af börnunum á staðnum
og geta litið á þau annað veifið. Þetta myndi
líka draga úr álaginu sem fylgir því að keyra
börn og sækja þau til dagmömmu eða á leik-
skólann. Það fer drjúgur tími í það hjá mörg-
um á degi hverjum og ekki er umferðin að
léttast hérna á höfuðborgarsvæðinu. Ég tala
af reynslu. Ég bý í Grafarholtinu en dóttir
mín er á leikskóla vestur í bæ af því það var
ekki laust pláss nær. Það fer mikill tími í
þann akstur.“
„Fólk verður að eiga sér líf utan vinnu“
Morgunblaðið/Ásdís
Breyttir tímar Gyða Guðjónsdóttir rekstrarstjóri ráðgjafar- og hugbúnaðarfyrirtækisins Innn
hf. segir að þar á bæ þyki hvorki flott né fínt að vinna yfirvinnu. Hálf áttunda stund nægi.
framleiðni osfrv. hefur þýtt að kröf-
ur til fólks í vinnu eru meiri en áð-
ur.“
Sveigjanleiki hefur aukist
Kannanir sýna að sveigjanleiki í
vinnu hefur aukist í sumum starfs-
greinum á umliðnum árum og ýmsir
eiga þess kost að stunda fjarvinnu
að hluta til eða í heild. Halldór segir
þetta þó ekki endilega hafa skapað
fólki aukin skilyrði til að sinna fjöl-
skyldulífinu betur. „Kannanir benda
til að það sé eiginlega þvert á móti.
Farsímanum, fartölvunni, netteng-
ingunni og allri þessari tækni hefur
í raun fylgt aukin krafa og fólk sem
nýtur þessa sveigjanleika hefur því
þegar allt kemur til alls í mörgum
tilfellum minni tíma til að sinna fjöl-
skyldu- og einkalífi en áður. Vinnu-
skilyrðin eru m.ö.o. ekki að verða
fólki hagfelldari.“
Halldór segir einstaka fyrirtæki
vera að reyna að bregðast við þessu
en á heildina litið sé ástandið ekki
nægilega gott. „Ég hlýddi fyrir
nokkru á forstjóra fyrirtækis lýsa
fjölskylduvænni stefnu fyrirtæk-
isins með miklu stolti. Sú stefna
fólst í því að fjölskyldur starfs-
manna fengu hlífðarfatnað sem var
merktur fyrirtækinu á afsláttar-
verði. Á þessu viðhorfi sést að það
er við ramman reip að draga.“
Lág laun eru þáttur sem Halldór
segir mikilvægt að hafa í huga. „Því
lægri sem launin eru þeim mun
minna svigrúm hefur fólk til að
leyfa sér þau gæði sem við erum að
tala um eins og styttri vinnutíma.
Það hefur hreinlega ekki efni á því.“
Halldór tilgreinir einnig fólk sem
er utan vinnumarkaðar í lengri eða
skemmri tíma. „Þar er vinnutíminn
að sjálfsögðu ekki vandamál en á
móti kemur að hinar efnahagslegu
aðstæður eru gífurlegur vandi.
Þetta er hluti af því sem við hjá ASÍ
bentum á þegar við vorum að fara
gegnum velferðarkerfið. Það eru til
fátæktargildrur í okkar kerfi sem
koma sérstaklega illa við barna-
fjölskyldur. Það að vera án vinnu,
þó ekki nema í tiltölulega stuttan
tíma, getur þýtt algjört hrun á efna-
hag. Þar náðum við að vísu
ákveðnum árangri í sumar þegar
tekin voru upp lög um tekjutengdar
atvinnuleysisbætur en það er samt
sem áður mikið verk óunnið.“
Ábyrgð samfélagsins
Þegar Halldór horfir til stuðnings
samfélagsins við fjölskyldur nefnir
hann fyrst barnabótakerfið. „Hug-
myndir okkar hjá ASÍ um norrænt
velferðarsamfélag ganga út á það að
samfélagið styðji dyggilega við bak-
ið á barnafólki. Breytingar á barna-
bótakerfinu á síðustu árum hafa því
miður leitt til þess að dregið hefur
úr þessum stuðningi. Þá er staða
einstæðra mæðra í mörgum til-
fellum með öllu óásættanleg. Það er
mikið áhyggjuefni. Fæðingar-
orlofslögin eru merkileg fyrir
margra hluta sakir en barna-
fjölskyldur eru eigi að síður fórnar-
lömb þess að erfiðlega hefur gengið
að brúa bilið frá því orlofinu lýkur
og þangað til samfélagið kemur til
móts við foreldra með þjónustu leik-
skóla. Við þekkjum það öll að marg-
ir foreldrar með börn á aldrinum
sex mánaða til tveggja ára eru í
Morgunblaðið/Ásdís
Styttri vinnutíma „Meðalvinnutími karla á viku er yfir fimmtíu stundir og
meðalvinnutími kvenna yfir fjörutíu stundir. Það segir sig sjálft að svona
langur vinnutími takmarkar möguleika fólks til að sinna sínum börnum,“
segir Halldór Grönvold aðstoðarframkvæmdastjóri Alþýðusambandsins.
Morgunblaðið/Ásdís
Hvað eru lífsgæði? „Hraðinn er mikill í samfélaginu og það má velta því
fyrir sér hvort svokallaðar gerviþarfir séu farnar að spila of stórt hlutverk
í lífi okkar,“ segir Gísli Hrafn Atlason mannfræðingur.
Morgunblaðið/Ásdís
Álag „Við þurfum að taka okkur saman í andlitinu. Við erum því miður
ekki að sinna börnunum okkar nægilega vel. Leggjum alltof mikið á þessar
litlu sálir,“ segir Fanný Gunnarsdóttir kennari og formaður Jafnréttisráðs.
»Ég hlýddi fyrir
nokkru á forstjóra
fyrirtækis lýsa fjöl-
skylduvænni stefnu fyr-
irtækisins með miklu
stolti. Sú stefna fólst í því
að fjölskyldur starfs-
manna fengu hlífð-
arfatnað sem var merkt-
ur fyrirtækinu á
afsláttarverði. Á þessu
viðhorfi sést að það er við
ramman reip að draga.