Morgunblaðið - 15.12.2006, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 15. DESEMBER 2006 35
t á leik-
rir
með þess-
i vita til
afi tekið
sína
á Pól-
di.
eð að
u, þurfa
r Hulda.
u upp á
ð gera
ð vinna
s
ni Sæberg
Lolita
m og sum-
stan
tu vatni,
auk lög-
abyggð er
s vel á
staðir á
fer fjölg-
r að
að leggja
a þjón-
æðinu.
á næsta
rða hvort
ðið, eða
mi.
tu
i
ddsson
a Bene-
Frá því að Landspítalinn,nú Landspítali – háskóla-sjúkrahús, tók til starfa,hefur hann verið þunga-
miðja lækninga, verklegrar
kennslu og læknis-
fræðilegra rannsókna
hér á landi. Spítalinn
er mikilvægasta stofn-
un íslenska heilbrigð-
iskerfisins og risavaxið
„fyrirtæki“ á íslenskan
mælikvarða, bæði hvað
snertir starfsmanna-
fjölda og rekstrar-
kostnað.
Um þessa stofnun er
almennt mikil umræða
í samfélaginu, eins og
eðlilegt er. Umræðan
hefur snúist um
rekstrarform, rekstrarkostnað,
deilur stjórnenda og dómsmál,
skort á starfsfólki, mikið vinnuálag
og fleira. Minna er rætt um gríð-
arlegt umfang starfsemi sjúkra-
hússins, vaxandi kostnað við ein-
staka rekstrarþætti, slakt húsrými
á ýmsum deildum og verkefni, sem
sjúkrahúsinu hefur verið gert að
taka að sér, en eiga þar ekki heim.
Á þessu ári mun nánast þriðji
hver Íslendingur koma til ein-
hverskonar meðferðar á Landspít-
ala – háskólasjúkrahúsi. Tölur
sýna, að fyrstu 10 mánuði þessa
árs komu 84.366 manns í sjúkra-
húsið (taldar kennitölur) eða 8.436
að jafnaði hvern mánuð. Ef þessar
tölur eru framreiknaðar til ára-
móta, og reiknað með 7% fjölgun á
milli mánaða, þá verður heildar-
fjöldinn um 97 þúsund manns, eða
því sem næst þriðji hver íbúi þessa
lands
Langflestir koma á bráða-
móttökur sjúkrahússins, eða um
6.800 manns hvern einasta mánuð.
Þá má geta þess, að á göngudeilir
Landspítala komu um 210 þúsund
einstaklingar fyrstu 10 mánuði árs-
ins. Sé miðað við þessa tölu, þá
verður heildartalan 250 þúsund um
áramót. Rétt er að taka fram, að
hér er talinn fjöldi
heimsókna á göngu-
deildir og bráða-
móttökur, en ekki
kennitölur. Margir
sjúklinganna koma
býsna oft.
Öll heilbrigðis-
þjónusta takmarkast
af þeim fjármunum,
sem til hennar er
veitt. Málaflokk-
urinn er nánast
óseðjandi. Ný tækni,
ný lyf, stöðugt
stækkandi hópur
aldraðra og fleiri og flóknari verk-
efni kalla linnulítið á meira fjár-
magn. Og þrátt fyrir stöðugar til-
raunir til niðurskurðar og
sparnaðar, hækka framlög til mála-
flokksins. Ekki verður unnt að
hægja á þessari þróun né stöðva
hana, nema með því að rjúfa sam-
stöðuna um velferðarsamfélagið.
Hins vegar er nokkur þversögn í
því fólgin, að velferðin, neysluþátt-
ur hennar, fjölgar einstaklingum í
sjúkdómaflokkum, sem áður voru
nánast óþekktir. Má þar nefna of-
fitu, sykursýki og hjartakvilla
margskonar. Á meðan forvarnir ná
ekki að margfaldast frá því sem nú
er og ekki verður hugarfarsbreyt-
ing meðal þegnanna, má ganga að
því vísu, að útgjöld til Landspítala
og annarra heilbrigðisstofnana
gera ekki annað en að vaxa. Til að
renna frekari stoðum undir þessa
staðhæfingu má nefna, að stöðugt
fjölgar í hópi aldraðra. Við lifum
lengur og gamla píramítamyndin
af aldursskiptingu þjóðarinnar er
smátt og smátt að taka á sig fern-
ingsmynd. Á Reykjavíkursvæðinu
fjölgaði íbúum í heild um 6,8% á ár-
unum 2000 til 2500. 70 ára og eldri
fjölgaði um 11,3% og 80 ára og
eldri um 25,2%. Þeir, sem í elstu
hópunum eru, þarfnast hvað mest
þjónustu Landspítalans.
Stundum er spurt: Í hvað fara
allir þessir peningar hjá Landspít-
alanum? Í fyrsta lagi er þess að
geta, að launakostnaður sjúkra-
hússins er um 70% af öllum rekstr-
arkostnaði. Af þeirri fjárhæð renn-
ur röskur þriðjungur til ríkisins
aftur í formi tekjuskatta. Í öðru
lagi má nefna, að stöðugt fjölgar
dýrum og flóknum aðgerðum.
Núorðið er hægt að setja verð-
miða á aðgerðir. Einstakir þættir
hafa verið verðlagðir samkvæmt
svonefndri DRG-flokkun. Nú er
t.d. vitað, að liðskiptaaðgerð á
mjöðm kostar 1 milljón 42 þúsund
krónur, kransæðahjáveita (án
hjartaleggjar) kostar 1,5 milljónir
og kransæðahjáveita með hjarta-
legg kostar 2 milljónir 152 þúsund
krónur. Keisaraskurður kostar 432
þúsund krónur og kransæðaþræð-
ing 150 þúsund krónur.
Þá er eins víst að fáir gerir sér
grein fyrir legukostnaði hvern
legudag á hinum ýmsu deildum. Á
skurðlækningasviði er legukostn-
aður hvern dag um 51 þúsund
krónur, á lyflækningasviði eitt, 43
þúsund, á kvennasviði 48 þúsund
og á lyflækningasviði tvö 72 þús-
und krónur. Þetta kostnaðarúrtak
er frá tímabilinu janúar til og með
maí á þessu ári. Inni í þessum töl-
um eru eftirfarandi liðir: launa- og
læknakostnaður á legudeild,
rekstrarkostnaður, þar með talinn
lyfjakostnaður, heimfærður kostn-
aður og samkostnaður.
Ef hins vegar er reiknaður út
heildarkostnaður hvern legudag,
þ.e. að bætt er við skurðstofu-
kostnaði, skurðlæknakostnaði,
rannsóknakostnaði, gjörgæslu- og
göngudeildarkostnaði hækka fyrr-
nefndar tölur til mikilla muna. Á
skurðlækningasviði hækkar þá
legukostnaður á dag úr 51 þúsundi
króna í 125 þúsund, á lyflækninga-
sviði eitt hækkar kostnaðurinn úr
43 þúsund krónum í 74 þúsund, á
kvennasviði úr 48 í 77 þúsund og á
lyflækningasviði tvö úr 72 þúsund
krónum í 93 þúsund. Rétt er að
benda á það, að hér er miðað við
kostnaðartölur frá fyrri hluta
þessa árs, en frá því þessir útreikn-
ingar voru gerðir hafa m.a. fallið til
breytingar á kjarasamningum. Töl-
urnar eru því eitthvað hærri nú.
Af þessum tölum má vera ljóst,
að það er ekki hagkvæmt, hvorki
fyrir Landspítalann né íslenska
ríkið, að nota sjúkrarúm á spítalan-
um til langlegu fyrir aldraða sjúk-
linga. Nauðsyn á fjölgun hjúkr-
unarheimila fyrir aldraða er
augljós. Þessar tölur geta einnig
skýrt þá viðleitni starfsmanna
sjúkrahússins að stytta eins og
unnt er legutíma sjúklinga, án þess
að stofna öryggi þeirra í hættu.
Stórir hlutar af húsnæði Land-
spítalans uppfylla ekki kröfur nú-
tímans um góða aðstöðu sjúklinga
og starfsmanna. Þetta húsnæði er
barn síns tíma. Ef framkvæmdum
við smíði nýs Landspítala verður
ekki hraðað eftir mætti er hætt við
að stefni í hreint öngþveiti. Skortur
á starfsfólki, einkum hjúkrunar-
fræðingum og sjúkraliðum, hefur
ekki bætt stöðu mála. Raunar er
með nokkrum ólíkindum hvað
starfsfólk hefur staðið af sér álag-
ið.
Þrátt fyrir þetta hefur starfsfólk
Landspítalans náð umtalsverðum
árangri á síðustu misserum og ár-
um í að stytta hverskonar biðlista,
sem oft hafa verið tilefni mikillar
gagnrýni. Lækningaforstjóri
sjúkrahússins segir í nýjum starf-
semisupplýsingum, að bið eftir að-
gerðum og annarri þjónustu hafi
verið að styttast mjög og sé í flest-
um greinum orðin óveruleg. Bið
eftir bráðaðkallandi aðgerðum sé
engin og sé það stundum vanmetið
í umfjöllun um starf spítalans.
Velferðarsamfélagið fær ekki
lengi staðist ef heilbrigðiskerfi
þess bregst. Hér á landi hefur um-
ræða um heilbrigðismál iðulega
verið á fremur neikvæðum nótum
og sjaldnast tíundað það sem vel er
gert. Jafnvel er fullyrt, að íslenska
heilbrigðiskerfið sé eftirbátur ann-
arra sambærilegra í löndum þar
sem eru velferðarsamfélög. Þessi
fullyrðing er fráleit. Vera má að
aðrar þjóðir hafi gert eitthvað bet-
ur en Íslendingar á einhverjum af-
mörkuðum sviðum heilbrigðismála,
en það á ekki við um heilbrigðis-
kerfið í heild.
Auðvitað eru skavankar á okkar
heilbrigðiskerfi og má gera mun
betur í geðheilbrigðismálum og
umönnun aldraðra, svo dæmi séu
nefnd. En sú gagnrýni, sem komið
hefur fram á rekstri Landspítala –
háskólasjúkrahúss, hefur oft á tíð-
um verið ósanngjörn og lítið verið
byggt á staðreyndum um umfang
starfseminnar, aðstöðu starfs-
manna og sjúklinga og stöðugt
auknum kröfum um niðurskurð og
sparnað á sama tíma og sjúkdóma-
flokkum fjölgar og óskir um nýja
og aukna þjónustu eru bornar
fram.
Nær þriðji hver Íslendingur kemur
á Landspítalann á þessu ári
Eftir Árna Gunnarsson »Málaflokkurinn ernánast óseðjandi.
Ný tækni, ný lyf, stöð-
ugt stækkandi hópur
aldraðra og fleiri og
flóknari verkefni kalla
linnulítið á meira fjár-
magn.
Árni Gunnarsson
Höfundur er fyrrverandi
alþingismaður.
Sunnudaginn 3. desembersíðastliðinn birti Morg-unblaðið langa grein umóskiljanlega afstöðu
Hæstaréttar, eins og það er orð-
að í fyrirsögn, til málaferla Lúð-
víks Gizurarsonar gegn okkur
börnum Hermanns
Jónassonar, Stein-
grími og mér undir-
ritaðri. Í aðfaraorðum
greinarinnar segir að
Steingrímur og Pálína
hafi ekki viljað ræða
um málið við Morg-
unblaðið. Þetta er
rangt. Morgunblaðið
hefur enga tilraun
gert, hvorki fyrr né
síðar, til þess að hafa
samband við mig. Ég
býst við því að ég
hefði kosið að kynna
mín sjónarmið hefði Morg-
unblaðið leitað eftir því og mér
verið kunnugt um efnismeðferð
blaðsins. En mér var ekki gefinn
kostur á því og sé mig því knúna
til þess að skrifa þennan pistil.
Mál þetta er samkvæmt
ákvæðum barnalaga rekið í lok-
uðu réttarhaldi og lögmenn okkar
systkina hafa lagt ríka áherslu á
að engar frásagnir af gangi máls-
ins yrðu raktar til okkar og höf-
um við hlítt því. Lúðvík Gizurar-
son og lögmaður hans, Dögg
Pálsdóttir, hafa hins vegar borið
mál þetta á torg og sótt með það
í fjölmiðla. Sú umfjöllun hefur
verið algjörlega einhliða og rekin
sem áróður þar sem ekki hefur
verið hirt um að halda staðreynd-
um til haga.
Lúðvík Gizurarson
Foreldrar Lúðvíks Gizurarson-
ar gengu í hjónaband 30. maí
1931 og hinn 6. mars árið 1932
fæddist þeim sonur. Samkvæmt
mæðraskýrslu Landspítalans
mun hann getinn fyrrihluta júní-
mánaðar 1931 og fæðist hann
þannig röskum níu mánuðum eft-
ir giftingu foreldranna. Pilturinn
var þegar skráður Gizurarson og
hefur svo verið alla
tíð. Engar heimildir
eru til frá hinum
nákvæma, marg-
reynda lögfræðingi
og fyrrverandi
hæstaréttardómara,
Gizuri Bergsteins-
syni, um að hann
hafi efast um fað-
erni frumburðarins
og engar heimildir
eru til um að móð-
irin hafi komið á
framfæri við yf-
irvöld eða dómstóla
öðrum upplýsingum um faðerni
Lúðvíks en það sem uppgefið var
við fæðingu.
Hvers vegna kemur þetta mál
upp núna? Um það eru nokkrar
vísbendingar. Fullorðinn varð
Lúðvík harðdrægur á eignir í
samskiptum við systkini sín.
Þannig hóf hann málaferli gegn
þeim í því skyni að eignast einn
jörðina Árgilsstaði í Rangárvalla-
sýslu, en þaðan var Gizur faðir
hans ættaður. Föðurbróðir Giz-
urar, Ólafur, hafði hins vegar
gengið þannig frá í erfðaskrá að
bróðurbörnin hans, Lúðvík, Berg-
steinn, Sigurður og Sigríður,
erfðu jörðina að ¼ hluta hvert.
Lúðvík hafði ekki erindi sem erf-
iði í því máli, sbr. dóm Hæsta-
réttar í máli nr. 430 frá 1989.
Við uppgjör á dánarbúi Gizurar
föður síns náðu erfingjar ekki
einir að ljúka því máli sín á milli.
Furðuleg bréf og ásókn í arf
Á árinu 2003 fóru okkur systk-
inum, mér og Steingrími, að ber-
ast hin furðulegustu bréf frá
Lúðvíki Gizurarsyni þar sem
hann lýsir samvistum við okkur
og fjölskyldu okkar, bæði í
heimahúsum og sumarbústað.
Enginn fótur er fyrir þeim frá-
sögnum, heldur hugarburður
einn. Auk þess fylgdu frásagnir
og margvíslegar tilvitnanir í sam-
skipti við fjölda fólks, sem var í
kunningjahópi okkar og við vitum
að aldrei áttu þau samskipti við
Lúðvík sem hann lýsir. Verður
því ekki nánar lýst hér, því um
hugaróra er að ræða og skal
kyrrt liggja. Síðan er það í árs-
byrjun 2004 að okkur barst afrit
af bréfi til ríkissaksóknara þar
sem Lúðvík kærir Steingrím
bróður minn fyrir að hafa „lagt
undir sig og stolið þeim föðurarfi
(1⁄3) sem ég átti að réttum lögum
eftir föður minn Hermann Jón-
asson“, eins og það er orðað. Í
löngu og ruglingslegu viðtali í út-
varpi 2005 segir Lúðvík Gizurar-
son ítrekað að stolið hafi verið af
sér arfi, „það er búið að stela 1⁄3
og ég vil fá því skilað“ segir hann
orðrétt. Sama kemur fram í
langri aðilaskýrslu hans fyrir
dómi þar sem hann svarar því að-
spurður að ástæðan fyrir aðgerð-
um hans sé að fá erfðahlut eftir
Hermann Jónasson. Lögmaður-
inn Lúðvík Gizurarson ætti að
vita að slíkt getur ekki að lögum
gerst 30 árum eftir skiptalok í
búi Hermanns Jónassonar. For-
eldrar mínir létust bæði á árinu
1976. Að láta að því liggja nú að
ásókn í fjármuni hafi ekkert með
málatilbúnað og málsókn Lúðvíks
að gera fær ekki staðist.
Ófullnægjandi gögn
Hafi Lúðvík Gizurarson, sem
hefur réttindi hæstaréttarlög-
manns, efast um faðerni sitt hef-
ur hann sýnt því dæmalaust tóm-
læti í áratugi. Honum hefði verið
í lófa lagið, eins og hann lýsir
samskiptum sínum við móður
sína, að tryggja óvefengjanlegar
heimildir frá henni um faðerni
sitt, hafi hún haft eitthvað annað
um það að segja heldur en
kirkjubækur greina. Beint liggur
við að álykta að svo hafi alls ekki
verið. Auk þessa hafa þau „sönn-
unargögn“ sem Lúðvík Giz-
urarson hefur lagt fram í glösum
ekki fengið þá meðferð sem
krefjast verður eigi þau að hafa
ótvírætt sönnunargildi í þýðing-
armiklu máli. Þannig er með öllu
óljóst hvernig staðið var að blóð-
sýnatöku og samanburði sýna
þegar Lúðvík fékk með dómi
viðurkennt að Gizur Berg-
steinsson væri ekki faðir hans
enda var í því dómsmáli enginn
til varna. Til þess máls var ekki
stofnað af hálfu Lúðvíks fyrr en
eftir að hann hafði tekið fullan
arf eftir Gizur.
Umfjöllun Morgunblaðsins
Á Morgunblaðinu skilja menn
ekki dóma Hæstaréttar. Þeim
hefði verið næsta auðvelt að leita
til einhvers af þeim ágætu lög-
fræðingum sem blaðið hefur að-
gang að. Engu að síður ætti
blaðinu að vera ljóst að mál af
þeim toga sem hér um ræðir
verður að vinna af ýtrustu var-
kárni og nákvæmni um sönn-
unarbyrði og gildi sönnunar-
gagna, þ.á m. framburð vitna.
Það hefur Hæstiréttur gert til
þessa og er þeim þáttum ekki
lokið í þessu máli. Hins vegar
hefur skörin færst upp í bekkinn
ef Morgunblaðið lítur vald sitt
svo gilt að það geti sagt Hæsta-
rétti Íslands fyrir um hvernig
skuli dæma í einstökum málum.
Vonandi ná völd ritstjóra Morg-
unblaðsins ekki inn fyrir veggi
Hæstaréttar til áhrifa, þó að þar
í húsi sitji með fleirum „innvígðir
og innmúraðir“.
Eftir stendur að með umfjöllun
sinni vanvirðir Morgunblaðið
friðhelgi einkalífs. En lætur ekki
þar við sitja heldur kastar einnig
til höndum við gagnaöflun. Ég tel
líklegt að Morgunblaðið viðhafi
þessi vinnubrögð vegna þess að
faðir minn og bróðir eru þekktir
af þjóðmálastarfi sínu, báðir sem
fyrrverandi forsætisráðherrar.
Hefði verið um þekkta stjórn-
málamenn úr Sjálfstæðisflokki að
ræða, sem væru í svipaðri stöðu,
er ég viss um að Morgunblaðið
hefði látið þá njóta friðhelgi svo
sem frekast hefðu verið tök á, og
forðast nafnbirtingar. Morg-
unblaðið hefur til þessa notið
trausts fyrir að virða friðhelgi og
einkalíf, en þegar í hlut eiga fyrr-
verandi stjórnmálaandstæðingar
þrepar blaðið sig umsvifalaust
niður á svið slúðurblaðamennsku.
Eitt er víst að Lúðvík Gizurar-
son nær fyrst og fremst með
gerðum sínum – sem hafa því
miður einkennst af ákaflega sær-
andi og óvönduðum málflutningi
– að varpa djúpum skugga á
minningu þessa löngu látna fólks,
foreldra sinna og föður míns, sem
ættu að fá að hvíla í friði.
Að skilja dóma
Eftir Pálínu Hermannsdóttur »… Lúðvík Giz-urarson nær fyrst
og fremst með gerðum
sínum – sem hafa því
miður einkennst af
ákaflega særandi og
óvönduðum málflutn-
ingi – að varpa djúpum
skugga á minningu
þessa löngu látna
fólks …
Pálína Hermannsdóttir
Höfundur er húsmóðir.