Morgunblaðið - 15.12.2006, Blaðsíða 56

56 FÖSTUDAGUR 15. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
menning
Gróskan í íslenskri plötuútgáfuer hreint út sagt ótrúleg –svo fjölbreytileg og spenn-
andi að hana verður aldrei hægt að
smætta niður í nokkra verðlauna-
gripi, þó að slík viðleitni sé góðra
gjalda verð. Sannleikurinn er sá að
stór hluti frábærrar tónlistar fer
framhjá almenningi – skv. nýjum töl-
um skila ekki nema fimm prósent út-
gefinna laga á Íslandi sér í útvarp.
Framúrstefnudjass á ekki greiða
leið í útvarp og hefur ekki selst í bíl-
förmum hingað til, en spennandi
verður að sjá hversu margar eft-
irfarandi skífna munu rata í jóla-
pakka landsmanna í ár. Eins og sjá
má á eftirfarandi umfjöllun er engin
ástæða til að halda að amma og afi
séu ekki fyrir tilraunadjass, enda
fjölbreytnin í fyrirrúmi hér sem ann-
ars staðar.
Led Tyftelin
Hér er að rétt að benda lesendum
á að merkimiðanum „framúrstefnu-
eða tilraunadjass“ er fremur klínt á
af gömlum vana heldur en að tillit sé
tekið til tónlistarinnar sjálfrar. Gott
dæmi um þetta er platan Meg Nem
Sa með sveitinni Tyft sem gítarleik-
arinn Hilmar Jensson leiðir. Hilmar
hefur verið virkur djassgítarleikari í
áraraðir (hann kemur við sögu á öll-
um plötunum sem hér eru til umfjöll-
unar) en ný plata Tyftar á lítið skylt
við Stan Getz eða Herbie Hancock.
Meg Nem Sa er rokkuð plata þar
sem rafmagnsgítarleikur Hilmars er
í aðalhlutverki, en trommarinn Jim
Black – að margra mati einn færasti
starfandi trommuleikari í heimi – og
saxófónleikarinn Andrew D’Angelo
hjálpa til við að framreiða allsér-
staka blöndu. Ég segi að platan sé
rokkuð (upphafslagið heitir „Led
Tyftelin“), en innan um vel hannað
rokkið má heyra frjálsan spuna og
undir lokin fá hlustendur meira að
segja eina gullfallega ballöðu.
Tilrauna-barokk
Bassaleikarinn Skúli Sverrisson
stendur enn fjær öllu því sem í dag-
legu tali nefnist djass nær algjörlega
á plötunni Sería sem 12 tónar gefa
út. Skúli leikur á gítar og bassa en
honum til fulltingis eru tíu aðrir
hljóðfæraleikarar, hér- og erlendir.
Plata Skúla stendur nærri barokk-
tónlist en hann klæðir hana í búning
sem er saumaður saman úr jað-
arrokki og tilraunatónlist. Sveitin
Blonde Redhead var á svipuðum
slóðum í nokkrum lögum á síðustu
plötu sinni, en einnig gætir áhrifa frá
Jim O’Rourke o.fl. Spuninn er víðs-
fjarri á Seríu, en í stað hans beitir
Skúli endurtekningu markvisst til að
ná fram hæglátri fegurð sem dansar
á mörkum hins tregafulla.
Landsliðið
Jóel Pálsson stendur næst eigin-
legum djassi af ofangreindum, og
saxófónninn á umslagi plötunnar
Varp gefur það kannski til kynna.
Lagasmíðarnar á Varpi eru marg-
slungnar en gefa alltaf rými til
spuna. Jóel er með hálfgert „dream-
team“ með sér – landsliðið í ungum
djassi – svo hér er fátt sem getur
farið úrskeiðis á spunasviðinu. Þetta
er þó engin sveifla út í gegn, rokk-
taktur kemur víða fyrir og oft er sótt
í byggingu rokktónlistar. Þá er
Hammond-orgelið oft í óvenjulegu
hlutverki óhljóðagjafa. Suðrænir
rytmar láta á sér kræla hér og þar
og þegar hressast lætur snarar
hljómsveitin fönkuðum stefjum út.
Þrátt fyrir að vera djössuðust í hefð-
bundnum skilningi er Varp líklegast
fjölbreytilegust platnanna.
Eins og sjá má hafa íslenskir
djassarar nóg að gera þótt tónlistin
hljómi ekki alltaf eins og djass og
áhrifin séu ekki sýnileg á Tónlistan-
um alræmda. Verðandi jólagjafa-
kaupendur með metnað geta vel
komið á óvart með því að vera fram-
úrstefnulegir – og til þess er til-
raunadjassinn kjörinn.
Fjölbreytt framúrstefna
Innan um flóð af poppi
og rokki kemur líka út
tilraunakenndari tón-
list. Atli Bollason
kynnti sér dæmi
um framúrstefnulega
tónlist.
Morgunblaðið/Eyþór
Tyft Hilmar Jensson gítarleikari er
í forsvari fyrir Tyft sem hefur verið
starfandi síðan 2002.
Í GALLERÍI 101 má sjá um þessar
mundir veggi þakta stórum teikn-
ingum eftir listamanninn Jón Óskar.
Jón Óskar er vel þekktur í íslensk-
um myndlistarheimi en hann hefur
verið iðinn við listsköpun og sýning-
arhald heima sem erlendis allt frá
því hann kom frá námi í New York
og tengdi sig „nýja málverkinu“ á ní-
unda áratugnum. Jón Óskar var til-
nefndur til Carnegie-verðlaunanna á
síðasta ári fyrir málverk sín, sem
einkennast af dimmri og margslung-
inni myndsýn, útfærðri með ein-
stöku næmi í efnismeðferð, sem
gæða verkin lífrænni áferð.
Teikningarnar í 101 eru gerðar
annars vegar í Kína árið 2005 og
hins vegar í Bandaríkjunum árið
2004. Kínamyndirnar eru blekteikn-
ingar og þrykk unnin á örþunnan
pappír sem í daglegu tali er kallaður
japans- eða kínapappír. Jón Óskar
sýnir í mörgum myndanna sína
bestu takta þar sem tilvistin er túlk-
uð á grófan og óheflaðan hátt, ekki
ósvipað og tíðkaðist í nýja málverk-
inu á sínum tíma. Myndirnar eru
málaðar hratt eins og kínverskt
myndletur þar sem áherslan er lögð
á tjáningu umfram formfeguð. Jón
Óskar grípur til vel þekktrar tækni,
sem er að klæða myndefnið í búning
kaldhæðni, lífsþreytu, fjarlægðar og
óreiðu. Slíkur búningur getur auð-
veldlega orðið að klisju en hér tekst
Jóni Óskari að túlka þær tilfinningar
sem við öll þekkjum og lúta að óend-
anlegri smæð einstaklingsins gagn-
vart tölfræði menningarheima og al-
þjóðapólitík samtímans. Í myndun-
um bregður fyrir minnum og tákn-
um úr sögu jafnt sem samtíma.
Írónískt trúðsgervið er ekki langt
undan, dýrið dúkkar upp reglulega,
maðurinn sem hluti af heild og heim-
urinn annaðhvort bjagaður eða
hreinlega sýndur sem tveir heimar.
Meðvituð flaustursleg útfærslan
þar sem svörtu blekinu er spreðað á
pappírinn og látið mynda ópersónu-
legar talnaraðir sem sýna milljónir
eða innantóm orð á borð við „every-
thing is fine“ í bland við einfaldar út-
færslur á perlufestum tilgreindra
kvenna eða merki alþjóðafyrirtækja
á borð við McDonald segja þó ekki
alla söguna. Örþunnur pappírinn og
blekið liggja í lögum í myndunum
sem gerir það að verkum að hluti
teikningarinnar þar sem blekið nær
ekki í gegnum yfirlagið verður grá-
tóna og kallar á hreina fagurfræði-
lega upplifun. Þetta snýst ekki um
að fagurgera ljótleika heldur frekar
að grafa undan eða afbyggja ákveðið
tilfinningaleysi eða tilvistarlegt
svartnætti sem annars mætti lesa úr
myndunum. Myndirnar frá Banda-
ríkjunum eru ekki eins ríkar í efn-
islegri útfærslu og Kínamyndirnar.
Þar eru á ferðinni kaótískar túss-
myndir, teiknaðar á ódýrar sýrurík-
ar pappírsarkir af þeirri sort sem
maður tengir helst við fiskbúðir for-
tíðar eða dagblaðapappír.
Hvort listamaðurinn felur einhver
hugmyndafræðileg skilaboð í mis-
munandi efnistökum verka sinna ef-
ir því hvar í heiminum hann er
staddur er ekki gott að segja. Verkin
á kínapappírnum eru þó umtalsvert
áhugaverðari en vesturheimsverkin
og hefðu getað orðið enn áhugaverð-
ari ef vandað hefði verið betur til
framsetningarinnar.
Á sýningunni er engar upplýs-
ingar að finna um verkin en ítarleg
ferilskrá listamannsins liggur
frammi fjölfölduð fyrir áhugasama.
Titill sýningarinnar, DAQITOTOU
# 39, er ekki útskýrður og virðist
óskiljanlegur þótt fastlega megi
gera ráð fyrir að hann þýði eitthvað.
Verk Jóns Óskars á sýningunni í 101
galleríi eru óvenju áhugaverð í sjálfu
sér en framsetning þeirra og eftir-
fylgni á sýningunni ber vott um
ákveðið hirðuleysi eða tómlæti, sem
er miður, hvort sem hér er við lista-
manninn eða galleríið að sakast.
Tveggja heima tal
MYNDLIST
101 gallerí
Til 19. desember. Opið þriðjudaga til laug-
ardaga frá kl. 14–17. Aðgangur ókeypis.
Teikningar og þrykk – Jón Óskar
Þóra Þórisdóttir
Morgunblaðið/ÞÖK
Áhugaverð Gagnrýnandi segir verk Jóns Óskars óvenju áhugaverð en
framsetningu þeirra bera vott um ákveðið hirðuleysi eða tómlæti.