Morgunblaðið - 22.12.2006, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. DESEMBER 2006 41
MINNINGAR
✝ Marlaug Ein-arsdóttir fædd-
ist í Vestmanna-
eyjum 18. júlí 1933.
Hún lést á St. Jós-
efsspítala í Hafn-
arfirði sunnudaginn
17. desember síðast-
liðinn. Foreldrar
hennar voru Einar
Sölvi Illugason, f.
1.4. 191, d. 28.8.
1972 og Steinunn
Rósa Ísleifsdóttir, f.
7.6. 1912, d. 13.7.
1994. Látin systkini
Marlaugar eru Ragna, Laufey,
Fjóla og Vignir. Baldvin lifir
systkini sín. Marlaug ólst upp í
foreldrahúsum á Breiðabliki í
Vestmannaeyjum.
Hinn 24.7. 1954 giftist Marlaug
Þór Ástþórssyni, f. 3.3. 1932, d.
8.6. 2002, og hófu þau búskap í
Vestmannaeyjum en fluttu til
Reykjavíkur 1958 og þaðan til
Hafnarfjarðar 1969. Foreldrar
Þórs voru Ástþór Matthíasson, f.
29.11. 1899, d. 7.12. 1970 og Sig-
ríður Gísladóttir, f. 22.11. 1904, d.
2.9. 1990. Börn Marlaugar og
Þórs eru: 1) Sigríður, f. 25.1. 1955,
gift Björgvin J. Jóhannssyni. Syn-
ir hennar eru Ingvar Þór, kvænt-
ur Söru, þau eru búsett í Banda-
ríkjunum, og Eyvar Örn kvæntur
Antoníu, börn
þeirra eru Perla Ka-
milla, Guðni Geir og
Ísar Steinn. 2) Rósa
Guðný, f. 30.9. 1958,
sambýlismaður Örn
Viðar Erlendsson.
Dóttir hennar er
Þórunn, sonur
hennar Eldur Aron.
3) Vignir, f. 20.5.
1967, d. 10.7. 2002.
Þór átti fyrir soninn
Arnþór, f. 16.5.
1951.
Framan af ævi
vann Marlaug ýmis versl-
unarstörf. Um skeið rak hún eigin
kvenfataverslun í Reykjavík þar
sem hún hannaði og saumaði sjálf
megnið af þeim fatnaði sem á boð-
stólum var. Fengu margir að
njóta þessara hæfileika hennar
allt fram á síðustu ár. Eftir að
Marlaug eignaðist Vigni lét hún af
störfum utan heimilis og helgaði
líf sitt umönnun hans þar sem
hann var mjög fatlaður. Einnig
var hún frumkvöðull í baráttu-
málum um bættan hag fatlaðra
barna. Síðustu æviárin starfaði
Marlaug við aðhlynningu á Hrafn-
istu í Hafnarfirði.
Útför Marlaugar verður gerð
frá Fossvogskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.
Elsku hjartans mamma okkar, hún
Mallý, er nú fallin frá eftir erfið veik-
indi. Þjáningum hennar er nú lokið.
Við vitum að pabbi og Vignir bróðir
hafa tekið vel á móti henni og stutt
hana yfir móðuna miklu.
Mamma var sannarlega besta
mamma í heimi. Alla tíð stóð hún
okkur við hlið, sama hvað á bjátaði,
ávallt til stuðnings og tilbúin að veita
okkur ómælda umhyggju. Heimili
foreldra okkar var hjarta fjölskyld-
unnar, það stóð okkur öllum alltaf op-
ið hvernig sem á stóð.
Í okkar huga var mamma sterk
kona, hugrökk, hjartahlý, sérlega
gefandi, hvetjandi og síðast en ekki
síst sérlega skemmtileg og hlátur-
mild, stundum svo hláturmild að
maður fór næstum hjá sér. Hún var
snillingur í höndunum. Saumaskapur
og hönnun var hennar yndi og hafði
hún lengi vel atvinnu af því meðfram
öðrum skyldum. Víða í skápum og
uppi á háaloftum liggja eftir hana
brúðarkjólar, ballkjólar, kápur og
dragtir sem hún saumaði af stakri
snilld. Hún hafði mikinn metnað fyrir
því að hafa okkur fínar. Fyrsta des-
ember ár hvert var arkað í bæinn og
keyptir svartir lakkskór fyrir jólin
sem við máttum máta og síðan ekki
nota fyrr en á litlu-jólum í skólanum.
Síðan var setið við sauma fram eftir
jólamánuðinum og töfraðir fram fín-
ustu jólakjólar í bænum. Þeir voru
djásnin okkar og miklu flottari en all-
ir aðrir kjólar. Margt fleira saumaði
hún á okkur og ber þar hæst upphlut-
ina okkar, kóngabláa – þá fallegustu
sem við höfðum augum litið. Mamma
var víðlesin, mikill listunnandi og
söngelsk. Á sokkabandsárunum söng
hún í stelputríóinu Eyjadætrum í
Vestmannaeyjum, auk þess sem hún
söng með hljómsveitum á skemmt-
unum. Síðustu árin var hún meðlimur
í kvennakórnum Senjorítunum.
Mamma var forkur dugleg, það fór
henni ekki vel að sitja með hendur í
skauti. Hennar stærsta verkefni í líf-
inu var umönnun Vignis bróður okk-
ar, sem fæddist mikið fatlaður bæði
andlega og líkamlega. Hann var ljós-
ið í lífi hennar og fyrir velferð hans
barðist hún af hörku allt fram á hans
síðasta dag. Hún var einn af frum-
kvöðlum um stofnun Foreldrasam-
taka barna með sérþarfir, og var
lengi í forsvari fyrir þau. Hún hafði
ríka réttlætiskennd og andstyggð á
óréttlæti og fordómum gagnvart
þeim sem minna mega sín. Hún lét
óhikað skoðanir sínar í ljós og stóð
fast á sínu. Hún vildi standa á eigin
fótum lengur en heilsa hennar leyfði.
Að yfirgefa heimili sitt og sjálfstæði
voru henni þung skref. Mamma var
„límið“ í fjölskyldunni og vinahópn-
um. Hún hélt öllum saman. Gestrisin
með eindæmum. Hún sá um fjöl-
skylduboðin, frænkuboðin, sauma-
klúbbinn og svo mætti lengi telja. Líf
hennar var sannarlega enginn dans á
rósum en hún kunni að brosa gegn-
um tárin. Hnarreist stóð hún af sér
hvert áfallið á fætur öðru og barðist
fyrir lífi sínu fram á síðasta dag.
Við sem eftir stöndum erum nú
eins og höfuðlaus her. Nú verðum við
að læra að leita skjóls hvert hjá öðru
og ylja okkur við minninguna um
bestu mömmu í heimi.
Sigríður (Sísí) og Rósa.
Það eru ekki til orð sem lýsa því
hve erfitt það hefur verið að geta ekki
verið hjá ömmu undanfarna mánuði.
Allt mitt líf hef ég vitað að amma
Mallý mundi gera allt til að sjá til
þess að allir í kringum hana væru
hamingjusamir og liði vel. Það skipti
engu máli hvað þú hafðir gert. Hún
dæmdi aldrei neinn. Hún var gjaf-
mild, hjartablíð, þolinmóð, skilnings-
rík, sterk og ákveðin. Ég veit að allir
sakna hennar og heimurinn verður
ekki eins án hennar.
Amma mín, ég elska þig svo mikið
og sakna þín svo mikið. Ég veit að
þér líður betur núna. Ég bið að heilsa
Vigga og afa.
Segðu afa að humarinn sé ekki
góður í Ameríku. Ég sakna asp-
assúpunnar þinnar.
Þinn
Ingvar Þór.
Í ár skína jólaljósin ekki jafn skært
og venjulega því nú þarf ég að kveðja
elsku Mallý. Þó er mér huggun að
alltaf þegar ég hugsa til hennar veitir
það mér svo mikla gleði og mér hlýn-
ar dálítið í hjartanu. Það var alltaf
svo gaman að vera með henni og
njóta augnablikanna og það er svo
margs að minnast.
Mallý hefur verið stór þáttur í lífi
mínu frá því að ég man eftir mér, hún
var gift Fúdda, uppáhaldsfrænda
mínum, mágkona mömmu minnar og
vinkona mín.
Mallý var listamaður í svo breiðum
skilningi þess orðs. Hún var ótrúlega
flink í mannlegum samskiptum, for-
dómalaus, umburðarlynd, hjálpsöm,
hvetjandi og hafði ríka samkennd
með öðrum. Hún fór aldrei í mann-
greinarálit og heillaði alla með gleði,
jákvæðni og bjartsýni enda vildu allir
vera nálægt henni og njóta þessa
smitandi léttleika.
Hún var sannur listamaður í hönd-
unum og saumaði ótrúlegustu flíkur,
allt frá grófum mokkakápum til
brúðarkjóla. Mér fannst ekki lengra
komist í hæfninni þegar hún sýndi
mér jakka sem hægt var að ganga í
bæði á réttunni og röngunni!
Í augum viðvanings var það hvorki
meira né minna en sjónhverfingar.
Skemmtilegast var þó þegar hún fór
með mér til að velja efni í fyrirhugaða
flík. Fyrir mér var vefnaðarvöru-
verslun fullkomlega óspennandi og
efnastrangarnir álíka heillandi og
girðingarstaurar en Mallý tók bakföll
af hrifningu og á svipstundu skann-
aði hún hillur og borð og sá út ná-
kvæmlega það sem hentaði tilefninu
og ekki vogaði maður sér að hafa
skoðun né mótmæla meistaranum.
Árangurinn varð ævinlega frábær og
bar listamanninum gott vitni.
Hún var mjög músikölsk, hafði fal-
lega söngrödd og spilaði á gítar og
lögin frá Vestmannaeyjum hljómuðu
sjaldan betur en frá henni. Yndisleg
minning er frá Vestmannaeyjum
þegar við afkomendur Ástþórs og
Sísíar frá Sóla hittumst og tjölduðum
í garðinum hjá Sísí, dóttur Mallýjar
og Fúdda. Þar var borðaður lundi,
reyktur og nýr, og Eyjalögin sungin
við undirleik Mallýjar. Það var töfra-
nótt.
Í lífi Mallýjar var sjaldan logn-
molla og stundum voru hviðurnar
ansi öflugar. Hún missti systur sínar
þrjár með ótrúlega stuttu millibili og
fyrir aðeins fjórum árum dóu stóru
ástirnar í lífi hennar, þegar Fúddi og
Vignir kvöddu með aðeins mánaðar
millibili. Ég hygg að þá hafi eitthvað
brostið í varnarkerfi Mallýjar sem
orsakaði veikindi hennar og ótíma-
bært andlát.
Í erfiðum veikindum stóð hún þó
sannarlega ekki ein. Yndislegar dæt-
ur hennar, Sísí og Rósa voru eins og
klettar henni við hlið allt þar til yfir
lauk. Ég kveð þig elsku Mallý mín og
þakka þér fyrir að hafa auðgað líf
mitt og svo margra annarra.
Anna Eyvör Ragnarsdóttir
(Úgga).
Nú er hún Mallý okkar komin til
þeirra, strákanna sinna, Fúdda og
Vigga. Þór og Vignir hétu þeir en
Fúddi og Viggi eru þeir í huga okkar.
Núna þegar hún er horfin til þeirra
finnst mér að þannig hafi það átt að
vera, ekki of langt þar til þau væru
sameinuð aftur. Samt fannst mér hún
vera svo tilbúin að vera hjá okkur
lengur, aðlagaði líf sitt því að vera án
þeirra og hugsa vel um þá sem
syrgðu með henni, stelpunum henn-
ar, barnabörnum og langömmubörn-
um. Stundir okkar Árna með Mallý
fóru mikið í spjall um þá og okkar
góðu stundir saman en við gátum líka
talað um erfiðar stundir. Inni á far-
símanum hans Árna stendur „Fúddi“
og eftir að hann gat ekki lengur
hringt í besta vin sinn þá náði hann
alltaf í Mallý. Það verður ekki svarað
lengur í þann síma. En minningarnar
eigum við.
Ég var 17 ára þegar ég kynntist
Fúdda og Mallý. Henni kynntist ég í
gegnum ást hans til hennar. Hún var
um sumarið í Bretlandi og þegar vin-
ur okkar var aðeins kominn í glas sat
hann stundum á húsvegg og horfði
dreyminn út í buskann, til Bretlands,
og sagði mér frá fallegu stúlkunni
sem hann elskaði. Veturinn eftir hitti
ég þau óvænt á Laugveginum, þá var
hún að koma heim til Íslands aftur.
Ég horfði feimin á þessa stúlku með
gullið hár flæðandi um axlir og skildi
nú vel hvers vegna hann hafði horft
ástaraugum til Bretlands. Þegar ég
svo giftist Árna og flutti til Eyja tók
hún ásamt öðrum konum í vinahópn-
um utan um mig og hjálpaði mér að
venjast lífinu þar. Ég sit hér og minn-
ingarnar flæða en þetta á aðeins að
vera lítil minningargrein svo ég verð
að fara hratt yfir sögu vináttu í blíðu
og stríðu. Fyrst áttu þau stelpurnar
og við áttum okkar tvö börn. Það var
svo margt líkt. En svo eignuðust þau
Vigga og við gleymum aldrei þeirri
stundu þegar við sátum í eldhúsinu,
heima hjá okkur og Fúddi sagði okk-
ur að eitthvað væri að litla drengnum
og honum væri ekki hugað líf. En
Viggi gerði gott betur. Hans saga er
löng og ströng og ég spurði Mallý
stundum hvort hún ætlaði ekki að
skrifa hana. Því sú saga er ekki ein-
göngu baráttusaga Vignis heldur
barátta sem er táknræn fyrir baráttu
foreldra sem eiga börn sem halda
áfram að vera börn og geta ekki gætt
réttar síns í því þjóðfélagi sem þau
lifa í. Nú svíkja orðin mig en eitt man
ég svo vel, sem hún sagði um þau
Vigga, og var reið: „Hvers vegna er
fólk að vorkenna mér, það er Viggi
sem á bágt en ekki ég“. Þetta fannst
mér lýsa henni og baráttu hennar svo
vel. Ekki bara fyrir Vigga heldur líka
öllum hinum sem ekki gátu barist
sjálf. Við Árni verðum nú að vera
bara tvö um að rifja upp allt það sem
við áttum saman og eins er með þær,
stelpurnar hennar og þeirra fjöl-
skyldur, og bið ég guð að gefa þeim
styrk.
Sólveig.
Látin er kær vinkona og einstök
baráttukona, Marlaug Einarsdóttir,
oftast kölluð Mallý. Leiðir okkar
Mallýjar lágu saman þegar ég fluttist
til Reykjavíkur fyrir 29 árum. Þá var
ég tvítug með fjölfatlaða dóttur mína
en ég flutti utan af landi til að fá þjón-
ustu fyrir hana. Mjög fljótlega gekk
ég í foreldrasamtök sem börðust fyr-
ir réttindum fatlaðra barna. Þar hitti
ég Mallý, Þór manninn hennar og
Vigni, soninn sem leiddi okkur sam-
an. Mallý og reyndar fleiri konur í fé-
laginu tóku okkur mæðgurnar upp á
sína arma. Við störfuðum síðan sam-
an í Foreldrafélagi fjölfatlaðra
barna, sem heitir núna Foreldrasam-
tök fatlaðra.
Það þarf ekki að fletta mörgum
blaðsíðum í fyrstu fundargerðabók-
um foreldrasamtakanna þar til nöfn
þeirra Mallýjar og Þórs, mannsins
hennar, er getið. Þá snerist allt starf-
ið um að tryggja fjölfötluðum nem-
endum skólavist umræddan vetur og
fólk lagði mikla vinnu á sig til að
halda úti kennslu. Árið 1974 var
Mallý kosin í stjórn og gegndi hún
störfum formanns í tvígang. Það var
alveg ótrúlegur tími sem fólk gaf sér
til að sækja fundi og námskeið félags-
ins og vinna að fjáröflun. Margar
minningar koma upp í hugann þegar
jólin nálgast, ótal stundir í bílskúrn-
um hjá Mallý, þar sem saumuð voru
jólahjörtu sem fóru í sölu í blómabúð-
ir. Þar voru oft margar konur saman
komnar, glatt á hjalla, ýmis mál
rædd, gefin ráð og dáð. Alltaf heitt á
könnunni og eitthvert meðlæti,
gjarnan nýbakað, ég gat ekki skilið
hvaða tíma þessi kona hafði alltaf til
að sinna félaginu ofan á allt annað
sem hún fékkst við. Félagið rak gisti-
heimili að Brautarholti 4 í Reykjavík
fyrir foreldra af landsbyggðinni.
Þegar Mallý tók við formennsku fé-
lagsins í fyrra skiptið, 1983, byrjaði
hún á að boða til blaðamannafundar.
Þar dreifði hún plaggi til blaðamanna
sem á stóð: „Látum ekki næstu kyn-
slóð foreldra fatlaðra barna standa í
sporum þeirra foreldra sem í dag
finna enga viðunandi framtíð til
handa börnum sínum.“ Þannig hugs-
aði Mallý, alltaf var hún að draga
vagninn fyrir þá sem seinna komu. Í
formannstíð Mallýjar var ráðist í það
stórvirki að reisa sumarhús í Hval-
firði. Það var mikil vinna og eljusemi
sem fór í byggingu þessa bústaðar og
hafa margir félagsmenn notið þess að
vera þar.
Við Mallý höfum öll þessi ár átt
gott samstarf í stjórn félagsins og var
ómetanlegt að hafa hana sem leið-
toga. Mallý var alltaf svo ráðagóð og
það var svo gott að leita til hennar.
Margs er að minnast, m.a. þegar
Sjónarhóll, ráðgjafarmiðstöð, var
opnuð formlega fyrir 3 árum. Þangað
fórum við saman og hún gladdist svo
innilega vegna þessarar starfsemi
sem þarna var að fara í gang, þannig
var hún, alltaf opin fyrir nýjungum
og gladdist við hvert skref í bættri
þjónustu fötluðum og foreldrum
þeirra til handa. Já, minningarnar
eru margar og eiga örugglega eftir
að rifjast upp fleiri og fleiri þegar frá
líður.
Kæru systur, Sigríður og Rósa
Guðný, missir ykkar og fjölskyldna
ykkar er mikill. Megi minningin um
sterka baráttukonu veita ykkur
huggun í sorginni.
Helga Hjörleifsdóttir
formaður Foreldrasamtaka
fatlaðra.
Guð það hentast heimi fann,
það hið blíða
blanda stríðu;
allt er gott, sem gjörði hann.
(Sveinbjörn Egilsson)
Það var einn sólríkan dag fyrir um
það bil tuttugu árum að ég gekk inn í
stofu heima hjá Marlaugu Einars-
dóttur. Hún bjó þá í einbýlishúsi í
Hafnarfirði. Hún var ljós yfirlitum,
hlý í viðmóti og blátt áfram. Ég vissi
að hún átti fjölfatlaðan son, Vigni
Þórsson, sem var blindur. Það sem
vakti athygli mína var að í stofunni,
sem var stór og björt, voru mörg
smáborð á víð og dreif með brothætt-
um hlutum. Einhvern tímann á með-
an ég dvaldist þarna kom Vignir inn í
stofuna og gekk um hana eins og sjá-
andi maður. Hann var þá á tvítugs-
aldri. Marlaug sagði mér að þau
byggju í þessu húsi vegna Vignis. Úti
í garði væri heitur pottur og þar ætti
Vignir góðar stundir. Systir hans,
Rósa Guðný, átti síðar eftir að lýsa
sambandinu við bróður sinn svo:
„Hann var líka og er alveg frábær
manneskja, hann er enginn fáviti þó
að hann myndi sjálfsagt ekki mælast
með háa greindarvísitölu … hann
hefur nefnilega eitthvað, einhverja
gáfu, eitthvert hyldýpi sem ég hef
ekki skynjað hjá neinum öðrum.“
Marlaug var á þessum tíma formaður
Foreldrasamtaka barna með sér-
þarfir. Hún hafði boðið mér heim
þennan dag en mig langaði til að
fræðast um foreldrasamtökin og
ganga til liðs við þau. Það er nefni-
lega nauðsynlegt fyrir foreldra sem
eignast fatlað barn að kynnast öðrum
foreldrum og taka þátt í baráttunni
hverju sinni.
Þegar Marlaug eignaðist Vigni ár-
ið 1967 voru engin lög um málefni
fatlaðra í landinu heldur aðeins lög
um fávitastofnanir. En tímarnir voru
að breytast. Áttu fatlaðir ekki rétt á
að lifa úti í samfélaginu eins og aðrir í
stað þess að vera lokaðir inni á stofn-
un allt sitt líf? En úti í samfélaginu
beið ekkert eftir börnum; engin þjón-
usta, engin menntum, ekkert starf,
engin framtíð. Þetta verkefni beið
þeirra sem 12. október 1973 stofnuðu
Foreldrafélag fjölfatlaðra barna – og
síðar þeirra félaga sem sáu dagsins
ljós í kjölfarið. Fyrsta verkefni fé-
lagsins var að stofna skóla þar sem
fjölfötluð börn fengju kennslu og
þjálfun við hæfi. Annað verkefni var
að reka gistiheimili þar sem foreldrar
sem bjuggu utan Reykjavíkur gætu
dvalist meðan börn þeirra fengju sér-
fræðiþjónustu. Marlaug gekk fljót-
lega í félagið ákveðin í að Vignir fengi
að alast upp heima eins og önnur
börn. Hún tók strax mikinn þátt í
baráttumálum félagsins og varð einn
af máttarstólpum þess. Í viðtali við
Marlaugu og Unni Hermannsdóttur í
Morgunblaðinu 2. júní 1979 vegna
fjáröflunar segir frá söfnunarbauk-
um en á þeim stóð: Styðjið okkur í
starfi. „Við berjumst fyrir kennslu og
sjálfsögðum mannréttindum handa
börnum okkar. Við berjumst gegn
því, að börn okkar séu að ástæðu-
lausu lokuð inni á hælum.“ Þetta var
árið sem lög um aðstoð við þroska-
hefta voru samþykkt á Alþingi, lög
sem þá voru mikið framfaraspor.
Foreldrafélög spruttu upp um allt
land á áttunda áratugnum og sam-
einuðust í heildarsamtökum árið
1976, Landssamtökunum Þroska-
hjálp, sem eru þrjátíu ára á þessu ári.
En Foreldrafélag fjölfatlaðra barna
er fyrsta félagið, rótin að öllum hin-
um.
Marlaug átti eftir að starfa með
foreldrasamtökunum alla tíð. Tvisvar
breyttu samtökin um nafn, árið 1975 í
Foreldrasamtök barna með sérþarfir
og árið 1993 í Foreldrasamtök fatl-
aðra.
Vignir flutti á sambýli tuttugu og
tveggja ára gamall. Þá fluttu foreldr-
ar hans í annað húsnæði. Vignir lést
árið 2002 þá 35 ára gamall, mánuði
eftir lát föður síns. Í minningargrein
sem vinir Vignis rituðu segir að hann
hafi alltaf verið lífsglaður: „Það var
ekki síst því að þakka að hann átti
yndislega fjölskyldu og var stórkost-
legt að fylgjast með hvernig hún um-
vafði Vigga ástúð og væntumþykju.“
Marlaug var mikil baráttukona og
gædd ríkri réttlætiskennd. Við sem
komum á eftir frumkvöðlunum eig-
um þeim mikið að þakka, fyrir eld-
móð þeirra og dugnað að ryðja braut-
ina í átt að einu samfélagi fyrir alla.
Á sorgarstundu votta ég dætrum
Marlaugar, Sigríði og Rósu Guðnýju,
og fjölskyldum þeirra djúpa samúð.
Gerður Steinþórsdóttir, fyrr-
verandi formaður Foreldra-
samtaka fatlaðra.
Marlaug Einarsdóttir