Morgunblaðið - 22.12.2006, Blaðsíða 53

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. DESEMBER 2006 53
menning
Slökkvilið
Höfuðborgarsvæðisins
Ekki setja kerti ofan í
hvað sem er - falleg
glös geta hitnað og
sprungið með
ófyrirsjáanlegum
afleiðingum ef kerti eru
sett ofan í þau.
Munið að
slökkva á
kertunum
i
Orðið „prímadonna“ er notaðum einhvern sem telur sigómissandi og krefst virð-
ingar og hegðunar af öðrum í sam-
ræmi við sjálfsmat sitt. Orðið er ætt-
að úr óperuheiminum. Það er
ítalskt, „prima donna“ þýðir bók-
staflega „fyrsta konan“ og var á sín-
um tíma notað um aðalsöngkonu til-
tekins óperuhúss sem var nær
undantekningalaust sópran. Þessar
prímadonnur (í eiginlegum skiln-
ingi) höfðu á sér orðspor fyrir að
vera reglulegar prímadonnur (í hin-
um óeiginlega skilningi); þóttu sjálf-
umglaðar, duttlungafullar, tilgerð-
arlegar, ósanngjarnar og
bráðlyndar.
Í óperuheiminum er ekki til sam-
bærilegt orð yfir „fyrsta manninn“.
Það sama gildir um daglegt mál. Þá
fjöldamörgu dyntóttu karlmenn
sem finnast þeir vera nafli alheims-
ins, og þar af leiðandi ómissandi
hluti af honum, köllum við einfald-
lega prímadonnur engu síður en
konur af sama sauðahúsi. Það er því
þversagnarlaust að segja tenór
prímadonnu; og reyndar hafa ten-
órar í dag almennt engu minni
prímadonnustimpil á sér en hinar
bókstaflegu prima donnas – án þess
að hér sé lagður dómur á hversu vel
staðalímyndir tónlistarfólks sam-
ræmast raunveruleikanum.
  
Samkvæmt því orðspori sem hinnfransk-ítalski Roberto Alagna
hefur getið sér innan óperuheimsins
mun hann vera prýðisdæmi um
prímadonnutenór. Fram að þessu
hefur það orðspor þó að mestu tak-
markast við landamæri óperunnar
þar til nýlega að Alagna komst í
heimsfréttirnar fyrir að yfirgefa
fyrirvaralaust og í fússi svið Scala-
óperunnar á Ítalíu og það í miðri
sýningu. Mun það vera einsdæmi í
sögu óperunnar að listamaður lætur
sig hverfa með þessum hætti, þ.e.
meðan sýning er í fullum gangi (aðr-
ar prímadonnur, t.d. Maria Callas,
hafa séð sóma sinn í að láta sig
hverfa á milli þátta). Fyrir vikið
þurfti varasöngvari Alagna, Anton-
ello Palombi, að stökkva fyr-
irvaralaust upp á svið og syngja
hlutverkið það sem eftir lifði, bún-
ingalaus.
Það var í kjölfar þess að nokkrir
áhorfendur létu í ljós óánægju sína
með flutning Alagna á aríunni „Ce-
leste Aida“ sem söngvarinn lét sig
hverfa. Munu slíkar viðtökur þó
ekki vera óalgengar í hinu forn-
fræga óperuhúsi. Eina skýringin
sem Alagna gaf á þeim tíma var að
hann væri listamaður og mjög við-
kvæmur fyrir vikið. Síðar, þegar bú-
ið var að úthýsa honum úr La Scala,
sagði hann að lágum blóðsykri væri
um að kenna. Allt kom fyrir ekki. Í
La Scala syngur Alagna ekki.
  
Alagna á farsælan feril að baki ogvar í upphafi aldarinnar m.a.
nefndur sem einn hugsanlegra arf-
taka tenóranna þriggja (Domingo,
Carreras, Pavarotti). Spurningin er
hve mikinn grikk stórsöngvarinn
hefur gert sjálfum sér með príma-
donnustælunum. Það er lærdóm að
draga af nýliðnum atburðum:
dramb er falli næst. Alagna virðist
fallinn.
Alagna fallinn
Prímadonna Roberto Alagna hefur sýnt að sækjast sér um líkir en hann er
giftur sópransöngkonunni og eðalprímadonnunni Angelu Gheorghiu.
AF LISTUM
Flóki Guðmundsson
»Eina skýringin semAlagna gaf á þeim
tíma var að hann væri
listamaður og mjög við-
kvæmur fyrir vikið.
floki@mbl.is
VART þarf að kynna tónskáldið
Þorkel Sigurbjörnsson fyrir lands-
mönnum, enda hefur hann verið í
röð okkar bestu og viðurkenndustu
tónskálda um langt skeið og heillað
þjóðina með fjölbreytilegum tón-
smíðum sínum, allt frá sígildum
kórlögum til stórbrotinna sinfón-
ískra verka. Á geisladiskinum Leik-
ar nýtur Þorkell fulltingis Kamm-
ersveitar Reykjavíkur og er ekki
annað að heyra en að vel fari saman
sköpunarkrafur Þorkels og líflegur
flutningur Kammersveitarinnar,
undir stjórn Bernharðs Wilkinson.
Verkin eru samin á nokkuð löngu
árabili, það elsta, Wiblo fyrir horn,
píanó og strengjasveit, er frá árinu
1976 en það yngsta, Umleikur fyrir
fiðlu og kammersveit, er frá 1998.
Verkin voru tekin upp á árunum
2000–2001 en eru nú loks komin út
á geisladisk og er um fyrstu útgáfu
þeirra að ræða sem er sannkallaður
fengur fyrir tónlistarunnendur og
áhugafólk. Verkin eru áhlýðileg en
á sama tíma lúmskt krefjandi. Þor-
kell notar ýmis brögð til að skapa
tón- og hljóðheima sem vekja for-
vitni hlustandans, en áreynslulaus
og músíkölsk beiting þeirra er samt
sem áður ráðandi sem er án tví-
mæla aðalsmerki verkanna. Þar á
fumlaus flutningur Kammersveit-
arinnar einnig hlut að máli. Sveitin
og stjórnandi hennar eiga hrós skil-
ið fyrir að gæða tónlist Þorkels því
lífi sem hæfir henni. Til að mynda
njóta tíðar takt- og tempóbreyt-
ingar sín á lífrænan hátt, þannig að
tónlistin lifir og leikur sér án þess
að það heyrist beinlínis að nokkur
sé að telja, þótt þess þurfi vissulega
með til að ná svo samstilltri spila-
mennsku fram.
Einleikararnir stóðu sig allir með
stakri prýði, en vil ég að öðrum
ólöstuðum nefna einn sem vakti
sérstaklega athygli mína. Það er
Anna Guðný Guðmundsdóttir pí-
anóleikari, sem á sérlega hrífandi
leik í verkinu Wiblo. Hún spilar
skýrt og af mikilli nákvæmni í takti
og tón en meðhöndlar á sama tíma
krassandi dýnamík og blæbrigði
tónlistarinnar á mjög fallegan máta.
Einnig á Rut Ingólfsdóttir hrós
skilið fyrir að flytja hinn krefjandi
Umleik fyrir fiðlu og kammersveit
af miklu öryggi.
Reyndar er Umleikur alveg sér-
lega flott verk, margbrotið í fegurð
sinni en aðgengilegt og grípandi í
senn.
Leikar er plata sem vex við
hverja hlustun. Þorkell sýnir mikla
breidd í sköpun sinni, sem er lifandi
og opin en þó alltaf hnitmiðuð. Tón-
list hans er uppfull af æsandi
augnablikum, fögrum laglínum og
röddunum sem leika á hjarta-
strengina. Stundum er hún þjóðleg,
stundum alþjóðleg en umfram allt
er hún spennandi og skemmtileg.
Ég gef Leikum mína bestu ein-
kunn.
Spennandi Leikar
Morgunblaðið/Golli
Meðmæli „Leikar er plata sem vex við hverja hlustun,“ segir meðal annars
í dómi um nýja plötu Þorkels Sigurbjörnssonar tónskálds.
TÓNLIST
Geisladiskur
Þorkell Sigurbjörnsson – Leikar/Plays –
Kammersveit Reykjavíkur
Ólöf Helga Einarsdóttir
Kammersveit Reykjavíkur flytur fimm verk
eftir Þorkel Sigurbjörnsson. Stjórnandi:
Bernharður Wilkinson. Einleikarar: Guð-
mundur Pétursson gítar, Joseph Ognibene
horn, Anna Guðný Guðmundsdóttir píanó
og Rut Ingólfsdóttir fiðla. Upptökur fóru
fram í Salnum, Ými og Víðistaðakirkju í
júní 2000 og nóvember 2001. Hljóðritun:
Tæknirekstrardeild Ríkisútvarpsins.
Hljóðmeistari: Páll Sveinn Guðmundsson.
Tónmeistari: Bjarni Rúnar Bjarnason.
Smekkleysa gefur út.