Morgunblaðið - 27.12.2006, Qupperneq 28

28 MIÐVIKUDAGUR 27. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
KVALINN, langreiður og hler-
aður og það allt á einum degi? Í
kjarna hvers brandara er falin lítils-
háttar helför og þessi helför er hafin.
Þann 1. janúar 2007 munu bætur
1200 manns (19%) falla
niður og 1100 manns
(17%) verða lækkaðar
hjá 14 lífeyrissjóðum
sem eru í LL. Sparn-
aður 4–600 milljónir
króna. Bara 2% starfs-
endurhæfing skilar
þessum 600 milljóna
króna sparnaði. Árið
2003 var hlutfall starfs-
endurhæfingar bara
4,4% á Íslandi, í Noregi
var hún 39%, í Finn-
landi 22,3% og í Dan-
mörku 19,2%. (Pró-
sentur úr skýrslu
Stefáns Ólafssonar prófessors.)
Hvers vegna er svo til engin end-
urhæfing öryrkja á Íslandi? Hér er
hún bara 10% miðað við Noreg.
Í tillögu fyrir ársfund ASÍ 26.–27.
okt. s.l. skoraði ég á þá 14 lífeyr-
issjóði sem boðað hafa skerðingu á
örorkubótum frá og með 1. janúar
2007, að falla frá þeim áformum. Því
miður var ekki kosið um tillöguna,
heldur var henni vísað til mið-
stjórnar ASÍ. Í miðstjórn ASÍ eru
stjórnarmenn í lífeyrissjóðunum,
þ.e.a.s. sumir af þeim mönnum sem
tóku ákvörðun um eignaupptöku á
örorkulífeyrisbótum.
Á ársfundi ASÍ var í umræðunni
um skerðingu bótanna talað um að á
bótum væru svikarar og það væru
þeir sem mundu missa bæturnar að
fullu. Ég hef sagt það áður og segi
það einu sinni enn, að þeir sem
svíkja sig inn í örorkubótakerfið eru
ekki, ég endurtek, eru ekki heil-
brigðir og eiga því fullan og óskor-
aðan rétt á að vera í kerfinu. Í þessu
stórgallaða og ómannúðlega kerfi er
enginn nema að vera veikur eða slas-
aður. Heilbrigður maður getur ekki
lifað í þessu kerfi, það er útilokað.
Fyrst er niðurlægingin við að kom-
ast inn og svo er það niðurlægingin
við að hanga inni. Þetta gerir enginn
nema nauðugur og að
hann eigi engra ann-
arra kosta völ til að
tóra á smánarbótunum.
Mundir þú, lesandi
góður, svindla þér inn
sem öryrki? Inn í kerfi
þar sem þú verður að
gefa eftir stjórn-
arskrárbundinn rétt
þinn til sjálfstæðis. T.d.
ef öryrki giftir sig verð-
ur hann að samþykkja
að vera á framfærslu
maka síns. Kona mín
fékk kynjabundna leið-
réttingu launa frá
Reykjavíkurborg og því kaup-
hækkun. Kauphækkun sem á að
vera gleðiefni, en er það ekki. Nei,
kauphækkun hennar var nær öll tek-
in af mér með tekjutengingu. Fyrr-
um ráðherrar og þingmenn á laun-
um og eftirlaunum án skerðingar
settu lög með öðrum þingmönnum
um þessa grófu mismunun, sem er
ekkert annað en stjórnarskrárbrot.
Ekki eru laun maka þessara útvöldu
hálaunamanna skert um krónu. Nei,
bara hjá öryrkjunum, á þeim má
brjóta stjórnaskrána með ólögum.
Á maður að vera langreiður á því
óréttlæti sem við öryrkjar verðum
fyrir? Nei, það er tilgangslaust og
gefur ekkert nema vanlíðan. Stönd-
um saman og stöðvum ranglætið
strax með fjöldamótmælum til þing-
manna, t.d. með tölvupósti, bréfa-
skrifum, símtölum og mótmælum
fyrir framan Alþingi. Nú er lag til að
hafa áhrif á þingmenn og kjósum
eftir því. Látum þingmennina hlera
okkar málstað og sendum þeim og
öðrum skýr skilaboð um að við ör-
yrkjar erum fólk, en ekki vara upp-
reiknuð með neysluvísitölu. Starfs-
menn ríkis og sveitarfélaga sem fara
á örorku er uppreiknaðir með launa-
vísitölu eins og fólk. Að uppreikna
okkur öryrkjana sem erum ekki á
ríkis- og sveitarfélagajötunni, með
kálhausum, kjötskrokkum og öðrum
vörum, sem eru í vísitölu neyslu-
verðs er fáránlegt og öllum sem
ábyrgð á því bera til skammar. Er
nú lag fyrir vinnuveitendur að upp-
reikna alla launamenn með úrvals-
vísitölu og draga mismuninn frá
launum fólks? Bara gera nýjar regl-
ur til að sleppa við að borga? Gera
bara eins og hinir 14 lífeyrissjóðir
gera við öryrkjana. Nýjar reglur úti
í miðri á og taka bara af þeim björg-
unarhringinn. Fjárhagslegan hring
sem þau eiga fullan og löglegan rétt
á að hafa? Verða þetta jóla- og ára-
mótakveðjurnar frá 14 lífeyr-
issjóðum til örorkulífeyrisfélaga
þeirra? Kaldar kveðjur eru það og
sýna að þessum aðilum er sama um
allt nema að græða, sama hvað það
kostar. Láta þau bara drukkna, því
þetta eru bara öryrkjar sem eru fyr-
ir þeim og það þrátt fyrir að ríkið
hafi nýlega aukið bætur til lífeyr-
issjóðanna til að mæta hækkun á ör-
orkuútgjöldum þeirra.
Kvalinn, langreiður
og hleraður
Guðmundur Ingi Kristinsson
fjallar um málefni öryrkja » Stöndum saman ogstöðvum ranglætið
strax með fjöldamót-
mælum til þingmanna,
t.d. með tölvupósti,
bréfaskrifum, símtölum
og mótmælum fyrir
framan Alþingi.
Guðmundur
Ingi Kristjánsson
Höfundur er öryrki.
ÁSGEIR Pétursson:
Haustlitir – Minningaþættir.
Almenna Bókafélagið 2006.
Minningaþættir Ás-
geirs Péturssonar,
Haustlitir, eru í senn
skemmtileg persónu-
saga af fjölbreyttum
lífsferli á miklum um-
brotatímum og frá-
sögn hans úr nálægð
áhugaverðra þátta
stjórnmálasögunnar.
Ásgeir fæddist 1922 en
umhverfi æsku- og
unglingsára þriðja og
fjórða áratugarins í
Vesturbæ Reykjavíkur
og í sveit í Borgarfirði,
sem hann lýsir svo vel, tilheyrir
veröld sem nú er horfin með öllu.
Okkur, sem munum árin fyrir heim-
styrjöldina, verður víst á að hugsa
við slíka upprifjun að Stór- Reykja-
víkurborgin okkar í dag eða þá
Borgarfjörður, hið mikla svæði
sumarbústaða, eigi lítið sammerkt
með þessari, að okkur finnst, ný-
liðnu fortíð. En við geymum og
segjum ekki skilið við söguna og
þakkir skulu þeim sem halda henni
til haga. Fjölskylda og ætt Péturs
Magnússonar á Hólavöllum við Suð-
urgötu og þá einkum heimilisfað-
irinn sjálfur, ráðherra og banka-
stjóri, eru hér til verðugrar
umfjöllunar.
Pétur Magnússon var í far-
arbroddi í stjórnmálum þegar hann
lést óvænt árið 1948 sextugur að
aldri í skurðaðgerð í Bandaríkj-
unum. Hann hafði verið fjár-
málaráðherra, jafnframt landbún-
aðar- og viðskiptaráðherra
Nýsköpunarstjórnarinnar, og var
varaformaður Sjálfstæðisflokksins.
Hann var nánasti samstarfsmaður
foringjans Ólafs Thors en þeir voru
æskuvinir. Vitað er með vissu að
það var vilji Ólafs að Pétri yrði falið
að leiða nýja ríkisstjórn 1948 og
ennfremur að hann
hefði verið líklegur til
stefnubreytingar í
efnahagsmálum. Það
hefði getað leitt til
tímabærrar gengisfell-
ingar sem dr. Benja-
mín Eiríksson lagði til.
Þetta eru að sjálfsögðu
aðeins bollaleggingar
um liðna tíð en þær
fela í sér staðfestingu
á þeirri afar lofsam-
legu umsögn um Pétur
Magnússon sem hans
nánustu samstarfs-
menn veita honum. Pétur, sem var
manna síst fyrir það gefinn að trana
sér fram eða halda eigin verðleikum
á lofti, naut óvenjulegs almenns
trausts og trúnaðar. Það fær
óvænta staðfestingu við þá sögu-
legu birtingu Ásgeirs á trún-
aðarlegu minnisblaði til Péturs
Magnússonar frá Sveini Björnssyni
forseta frá því í september 1946 er
fjallar um svokallað synjunarvald
forsetans. Þar kemur fram sú túlk-
un Sveins Björnssonar á stjórn-
arskránni að forseti geti aðeins gert
tillögur til Alþingis í samræmi við
vilja ráðuneytis og aðeins veitt þeim
samþykktum Alþingis gildi sem
ráðherrar bera ábyrgð á.
Þessar æviminningar Ásgeirs
fylla nokkuð upp í það tómarúm
sem verið hefur um stjórnmálasög-
una frá áhrifatíma föður hans og er
það vel. En þetta er saga Ásgeirs,
stjórnmálaafskipta hans og langs og
farsæls embættisferils. Úr vöndu er
að ráða ef nefna skal dæmi af at-
hyglisverðum umfjöllunum. Sjálfum
fannst mér einkar markvert að lesa
frásögn hans af viðbrögðum innsta
hrings sjálfstæðismanna við þeirri
miklu herkju sem aðild Íslands að
NATO mætti og hápunkti náði 30.
mars 1949. Það er með þá viðburði,
eins og svo margt sem skeði fyrir
hálfri öld eða svo, að það virðist
okkur fjarlægt. En Ásgeir nær að
draga fram þá miklu þjóðfélags-
spennu sem ríkti og var upphaf
klofnings og átaka. En hann segir
líka frá fjölmörgu í léttari dúr og
lesandanum verður skemmt við frá-
sögnina af samskiptum þeirra Jó-
hannesar Kjarval og málverkinu
góða af Snæfellsjökli sem óvænt fór
til Winnipeg. Þá eru skemmtilegar
frásagnir af samskiptum og ferða-
lögum þeirra vinanna Ásgeirs og
Geirs Hallgrímssonar og Eyjólfs
Konráðs Jónssonar – Eykons. Öll
er frásögn Ásgeirs vönduð og mál-
far hans og framsetning með ágæt-
um.
Nöfn þeirra Ásgeirs og Sigrúnar
heitinnar tengjast ekki hvað síst við
þau sem sköruleg sýslumannshjón í
Borgarnesi. Við erum mörg sem er-
um þakklát fyrir góðar stundir þar
sem og annars staðar á þeirra fögru
heimilum.
Haustlitir – Minningaþættir
Einar Benediktsson skrifar um
bók Ásgeirs Péturssonar,
Haustlitir – Minningaþættir
» Þessar æviminn-ingar Ásgeirs fylla
nokkuð upp í það tóma-
rúm sem verið hefur um
stjórnmálasöguna frá
áhrifatíma föður hans
og er það vel.
Einar Benediktsson
Höfundur er fyrrv. sendiherra.
ÞAÐ er margt á floti sem snýr að
íslenskri náttúru þessa dagana. Þar á
meðal er Náttúrufræðistofnun Ís-
lands sem hefur reyndar ekki haft
fast land undir fótum í mörg ár.
Landvernd hefur látið þetta ástand
stofnunarinnar til sín taka og sett
fram hugmynd um hvernig Nátt-
úruminjasafn getur orðið þátttakandi
í samstarfi, með ferðaþjónustunni,
Landvernd o.fl., um að
sýna og skýra íslenska
náttúru og stuðla að
sjálfbærri þróun.
Ferðaþjónustan -
afl til að leggja
gott til
Umhverfi ferðaþjón-
ustunnar getur orðið
einstaklega frjór jarð-
vegur fyrir Nátt-
úruminjasafn. Í fyrsta
lagi vegna áhugans
sem ferðamenn sýna
íslenskri náttúru
(samkv. könnunum
koma 80–90% erlendra
ferðamanna hingað
fyrst og fremst vegna
náttúrunnar), í öðru
lagi vegna skyldu okk-
ar sem gestgjafa til að
skilja og varðveita um-
hverfið og í þriðja lagi
vegna sambúðar safns-
ins við viðskiptalífið og
fjölmenna starfstétt
sem á svo ríkra hagsmuna að gæta í
ferðaþjónustu og náttúru. Hlutverk
safnsins er að varðveita, sýna og
skýra íslenska náttúru og því er ná-
lægð og snerting við samfélagið lyk-
ilatriði fyrir árangur þess.
Landvernd, samtök um umhverfis-
og náttúruvernd, hefur komið auga á
að ferðaþjónusta er þýðingarmikill
farvegur fyrir fræðslu og er í sér-
stakri aðstöðu til að greiða fyrir sjálf-
bærri þróun almennt í samfélaginu. Á
þetta er bent í ítarlegum gögnum frá
Umhverfisstofnun SÞ og Alþjóðlegu
ferðamálasamtökunum (WTO). Slík
áskorun liggur vel við greininni
vegna grósku ferðaþjónustunnar og
kraftsins sem hún getur blásið í efna-
hag ferðamannastaða og heilla þjóða.
Reyndar sérstaklega vegna þess að
ferðaþjónusta snýst um einstakt sam-
band milli neytenda (gesta), fyr-
irtækja í ferðaþjónustu, umhverfisins
og heimafólks (gestgjafa). Lykilorð í
þessu sambandi er gagnkvæm áhrif,
virðing og hagur þessara aðila.
Íslandsgátt - farvegur og rammi
fyrir samstarf
Landvernd hefur notið stuðnings
stjórnvalda síðasta árið til að standa
fyrir samráði hagsmunaaðila, sem
eru fjölmargir, um leiðir til að mæta
betur þörfum erlendra og innlendra
ferðamanna fyrir fræðslu um ís-
lenska náttúru og umgengni við hana.
Styrkurinn var veittur í framhaldi af
samráði við kunnáttufólk á sviðinu
sem hvatti Landvernd til áframhald-
andi vinnu við verkefnið. Samráðs-
lotan er nú að baki og liggur nið-
urstaða hennar fyrir í skýrslu (sjá
http://landvernd.is ). Náttúru-
fræðistofnun hefur verið þátttakandi
í þessu samráði.
ÍslandsGátt (vinnuheiti) er nið-
urstaðan og hvílir á þeirri meginhug-
mynd að samstarf sé leið til að auka
tækifæri og skilvirkni. Gáttin gæti
verið Náttúruhús sem hýsti nátt-
úruminjasafn og Náttúrufræðistofn-
un og einnig t.d. orkugátt, hellagátt,
landgræðslugátt, sportveiðigátt og
húsdýragátt. Samstarfið gæti verið
enn víðtækara enda þótt
starfsemin þurfi ekki að
vera öll undir sama þaki.
Aðrar megingáttir sem
hafa verið nefndar innan
þessa ramma eru
fræðsla og afþreying,
vefgátt, Norðurskautið
og landshlutagátt.
ÍslandsGátt er vissu-
lega ætlað að kveikja
áhuga og löngun ferða-
fólks til að skoða náttúr-
una með eigin augum,
svipað og gestastofur
þjóðgarðanna eiga að
gera. Þegar ferðamenn
hafa ákveðið sína áfanga-
staði þá er þess vænst að
náttúrustofur og upplýs-
ingamiðstöðvar lands-
hlutanna verði eðlilegar
heimahafnir þeirra með-
an á dvölinni stendur. Ís-
landsGátt er ætlað að
vera:
 Leið til að ná mark-
miðum stjórnvalda um
að byggja upp sjálfbæra ferðaþjón-
ustu.
 Sameiginlegt anddyri ferða-
manna að íslenskri náttúru.
 Vettvangur þar sem hags-
munaaðilar í ferðaþjónustu koma sér
saman um það sem á mest erindi við
ferðamenn.
Sameiginlegt þjónustuborð og upp-
lýsingaveita ferðaþjónustuaðila sem
uppfylla lágmarkskröfur um sjálf-
bæra ferðaþjónustu.
Hvernig og hvar á að landa
Náttúrufræðistofnun?
Verkefninu um ÍslandsGátt er
einnig ætlað að leiða í ljós við-
skiptatækifæri og vinna við-
skiptaáætlun, út frá fyrirliggjandi
hugmyndum, fyrir sameiginlega mót-
töku þar sem íslensk náttúra er í önd-
vegi. Það er s.s. ætlunin að finna hug-
myndunum um þátttöku
Náttúrufræðistofnunar raunhæfan
rekstrargrundvöll í samrekstri Ís-
landsGáttar. Til að hægt sé að ljúka
þeirri vinnu þarf Landvernd að reiða
sig á áframhaldandi stuðning stjórn-
valda.
Þegar Landvernd lagði af stað með
þetta verkefni fyrir u.þ.b. tveim árum
var það borið undir fjölmarga fag-
aðila innan ferðaþjónustu og nátt-
úruverndar. Undirtektir þeirra sýndi
að samtökin njóta trausts vegna þess
að:
 Landvernd er í stöðu til að
vinna hugmyndum fylgi neðan frá og
upp – í stað ofan frá og niður.
 Landvernd hefur gott orðspor
sem byggist á hefð fyrir víðtæku
samráð hagsmunaaðila.
 Landvernd hefur langa reynslu
af umhverfismennt og af að leiða upp-
lýsandi umræðu.
 Landvernd hefur góð tengsl við
fræðasamfélög, stjórnvöld, atvinnulíf
og almenning.
Það er mikilvægt að stjórnvöld nýti
sér þennan mikla áhuga og kraft, sem
búið er að leggja í verkefnið, til að
leysa Náttúrufræðistofnun úr álög-
um. Við erum í brýnni þörf fyrir
glæsilega móttöku sem dregur fram
sérstöðu landsins og metnað okkar til
að ganga vel um það.
Umræðuvettvang-
ur umhverfis- og
náttúruverndar
Jón Jóel Einarsson fjallar um
Náttúruhús Íslandsgátt, Land-
vernd og ferðaþjónustuna
»Umhverfiferðaþjón-
ustunnar getur
orðið ein-
staklega frjór
jarðvegur fyrir
Náttúruminja-
safn.
Höfundur er verkefnisstjóri hjá
Landvernd.
Jón Jóel Einarsson