Morgunblaðið - 13.02.2007, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 13. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í UMRÆÐUM um hvort rétt sé
að taka upp evru í stað krónunnar
hafa komið fram margar merki-
legar fullyrðingar sem allar geta
verið góðar og gildar
eftir því hvernig á
málið er litið. Þannig
er unnt með nokkr-
um rétti að halda því
fram að við getum að
skaðlausu haldið okk-
ur við krónuna ef við
högum okkur skyn-
samlega í efnahags-
stjórninni. En er
málið svona einfalt?
Evran krefst
meiri aga
Því miður bendir
ekkert til þess að
skynsemin verði
leidd til öndvegis við
núverandi aðstæður
þar sem stjórn-
málamenn keppast
um að lofa kjós-
endum fjármunum á
bæði borð í allskonar
framkvæmdir og
rekstur. Að öðrum
kosti eiga þeir á hættu að ná ekki
setu á Alþingi. Þess vegna erum
við eins og klifrari sem er tengdur
öryggislínu og veit að hann getur
tekið áhættu sem hann léti sér
ekki detta í hug að taka ef hann
væri ekki tengdur slíkri línu. Hon-
um er fullljóst að ef fífldirfskan
verður til þess að hann missir fót-
anna tekur línan við og forðar
honum frá því að slasa sig enda
þótt hann geti orðið ansi dasaður
á eftir. Með línuna bundna við sig
telur þessi klifrari óhætt að tefla á
tæpasta vað en dytti það ekki í
hug að öðrum kosti.
Þannig er farið um efnahags-
stjórn síðustu ára og áratuga hér
á landi; einlægt treyst á að örygg-
islínan – fall krónunnar – bjargi
öllu og síðan sé hægt að halda
áfram á sömu eyðslubrautinni. Af-
leiðingin verður auðvitað óþolandi
sveiflur í efnahagslífinu sem skaða
allt starfsumhverfi fyrirtækja í
harðri alþjóðlegri samkeppni.
Í umræðu um hvort taka eigi
upp evru hafa andmælendur
gjarnan bent á að við værum illa á
vegi stödd ef við hefðum ekki
þann sveigjanleika sem krónan
gefur okkur til að bregðast við
þensluástandi í efnahagslífinu. Sú
afstaða er að því leyti óábyrg að
þá er gert ráð fyrir allt öðrum for-
sendum en ríkja þegar treyst er á
öryggislínu eins og þá sem hér er
tekið tæmi af. Ef stjórnvöld væru
hins vegar í evru-umhverfi dytti
þeim einfaldlega ekki í hug að
vaða upp ókleifa
kletta þar sem ekki er
hægt að treysta á ör-
yggislínuna. Þau
myndu haga sér með
öðrum hætti og fara
að með meiri gát og
yfirvegun; þyrftu þá
ekki einlægt að taka
þátt í hinu ábyrgð-
arlausa kapphlaupi um
atkvæði og þenslu sem
af því leiðir. Evran
myndi m.ö.o. krefjast
meiri aga í efnahags-
stjórnun Íslands sem
sannarlega er ekki
vanþörf á ef okkur á
að takast að skapa at-
vinnuvegunum sama
starfsumhverfi og er-
lendir keppinautar
okkar búa við.
Frelsið
Því hefur löngum
verið borið við að stór
hluti frelsis þessarar þjóðar birtist
í krónunni. Hún sé tákngervingur
sjálfstæðisins og því nauðsynlegt
að halda í hana hvað sem á dynur.
Eins og allir vita er hugtakið
frelsi afstætt og getur ýmist verið
til eða frá – frelsi til einhvers eða
frelsi frá einhverju. Nú er svo
komið að þetta ímyndaða frelsi, að
halda í vanhæfa krónu, skipar
okkur á þilfar lítils báts sem
skoppar upp og niður hverja öldu
sem veldur ókyrrð um borð þann-
ig að áhöfninni líður illa og flestir,
sem eiga alla sína tilveru undir að-
stæðum á þessum litla báti, æla
eins og múkkar. Þetta er sann-
arlega slæmt starfsumhverfi, ekki
síst þegar þess er gætt að sam-
keppnisþjóðirnar sigla við hlið litla
bátsins á stóru og stöðugu skipi
sem tekur á sig tvær eða þrjár
öldur og haggast ekki. Þegar við
bætist að mikilvægasti útflutn-
ingsmarkaður okkar er uppi á þil-
fari stóra skipsins er augljóst að
við höfum nýtt frelsið til að halda
okkur frá ákjósanlegu starfs- og
markaðsumhverfi en valið að
starfa við óróa og sveiflur með
þeim afleiðingum að atvinnulífið
býr við verri skilyrði en erlendir
keppinautar. Með því að kjósa
þessa leið stöndum við í svipuðum
sporum og fólkið í Sumarhúsum
þegar fjallkóngurinn spurði Rósu
hvernig hún kynni við sig þar í
heiðardalnum. Þá svaraði hún
„Það er náttúrlega ósköp frjálst“
um leið og hún saug upp í nefið.
Allir vita hvernig þeim búskap
lyktaði þrátt fyrir meint frelsi.
Við erum auðvitað frjáls að því
að velja lakari starfsskilyrði en
samkeppnisþjóðirnar. Við höfum
kosið að veltast eftir hverri öldu
og súpa hveljur með reglulegu
millibili með hæstu vexti á byggðu
bóli í eftirrétt. Ekkert bannar
okkur það. En er það vænleg leið
til að búa þessari þjóð samkeppn-
ishæf lífskjör til langs tíma litið?
Það er náttúrlega
ósköp frjálst
Ingólfur Sverrisson fjallar um
gjaldmiðla og efnahagsmál.
Ingólfur Sverrisson
» Við erumauðvitað
frjáls að því að
velja lakari
starfsskilyrði en
samkeppn-
isþjóðirnar.
Höfundur er deildarstjóri
hjá Samtökum iðnaðarins.
HIÐ fjórða vald í íslensku sam-
félagi, það er „fjölmiðlavaldið“, hef-
ur hafið sína helreið í íslensku rétt-
arveldi.
Málefni er varðar vistun drengja
að Breiðavík á Barðaströnd á ár-
unum kringum 1950 og
fram yfir 1970 hefur hel-
tekið fréttamenn svo að
annað hefur ekki verið
fréttnæmt, hvorki hjá
ljósvakamiðlum né
prentmiðlum, dögum
saman. Meðferð á máli
þessu af hálfu frétta-
manna er með slíkum
eindæmum að áróð-
ursmálaráðherra Þýska-
lands á tímum nasista,
Göbbels, hverfur í
skuggann á áróð-
ursofstækinu sem fram
kemur í fréttaflutningi fjölmiðla síð-
ustu daga.
Hinir ofstækisfullu fjölmiðlamenn
bera á borð fyrir þjóðina einhliða
frásagnir manna sem sendir voru til
vistunar á umræddu heimili.
Eru menn þessir látnir lýsa vist
sinni á umræddu heimili fyrir 35–50
árum. Fram hefur komið að piltar
sem sendir voru til vistunar á um-
ræddu heimili höfðu margir hverjir
verið uppivöðslusamir, óhlýðnir og
foreldrarnir viljað losna við þá þar
sem þeir réðu ekki við þá. Sumir
höfðu komist í kast við laganna verði
fyrir misgjörðir og óknytti.
Borið er á borð fyrir alþjóð að
drengirnir hafi verið barðir og þeim
misþyrmt kynferðislega. Látið er að
því liggja að gerendurnir hafi verið
starfsfólkið og einn forstöðumað-
urinn sérstaklega.
Þrátt fyrir allsérstakar lýsingar
mannanna og tárfelli fyrir framan
sjónvarpsvélarnar verður ekki horft
fram hjá því að sannleikurinn kom
ekki fram. Þessir menn, sem á yngri
árum gistu á vistunarstaðnum
Breiðavík, hafa ekki skýrt frá því ít-
arlega hvers vegna þeir voru sendir
þangað. Hvernig höguðu þeir sér
eftir að þangað var komið? Fóru
þeir eftir þeim reglum er þeim voru
settar? Hvað gerðu þeir til þess að
hrekkja og hrella þá sem áttu að
hugsa um þá á þessum stað? Hlýddu
þeir starfsfólkinu á staðnum þegar
var verið að segja þeim til?
Ekki ætla þessir saklausu drengir
að halda því fram að þeir hafi aflagt
þá óknytti sem þeir
viðhöfðu í sinni
heimabyggð og leiddi
til þess að þeir voru
sendir að Breiðavík.
Hvar voru for-
eldrar þessara pilta?
Voru þeir sendir að
heiman því að foreldr-
arnir gáfust upp á
óknyttum þeirra eða
var það lögreglan og
barnaverndarnefndir
sem töldu að þessir
piltar væru ekki hæf-
ir til að vera innan um annað fólk
vegna óstýrilætis og óknytta.
Ef málið er skoðað út frá því
hvers vegna þessir piltar voru send-
ir til vistunar fjarri heimahögum þá
var það gert í þeim tilgangi að reyna
að fá þá til að skilja að framkoma
þeirra væri ekki líðandi.
Það sem ekki hafði verið tekið
með í áætlun ráðamanna ríkis og
bæja um uppeldi þessara pilta var
að við það að safna saman hóp af
óstýrilátum og uppivöðslusömum
piltum á einn stað þá leiddi það til
þess að þeir æstu hver annan upp í
óæskilegar aðgerðir til að hrella og
hrekkja alla sem áttu að annast þá.
Sláandi var frásögn eins aðilans
sem fram kom í sjónvarpi um það að
pilturinn hafði ekki fengið meira að
borða þegar beðið var um það og
svar þess sem sagði frá hvað hús-
móðirin átti að hafa sagt. Út úr
þessari frásögn mátti lesa að um-
ræddur piltur hefði verið matvandur
uppivöðslusamur unglingur sem
neitaði að borða nema það sem hon-
um þótti gott og þá vildi hann fá
margfaldan skammt því að hann var
svangur þar sem hann hafði neitað
að borða mat sem talinn var full-
boðlegur fyrir aðra en hann.
Á þessum árum var ástandið í
þjóðfélaginu ekki á þann veg að
menn fúlsuðu við matnum og vildu
aðeins borða kviðfylli sína af ábæt-
isréttum. Það gerðu aðeins þeir sem
aldrei fengu ætan bita heima hjá
sér.
Eins og framsetning þessarar
fréttar er, sem hefur verið teygð og
toguð í marga daga, þá er hún ein-
hliða lýsing manna sem ekki hafa
komist upp með frekju, yfirgang og
óknytti og verið tuktaðir til þess að
reyna að fá þá til að hlýða. Eru þess-
ir menn að reyna að ná upplyftingu í
fjölmiðlafári þar sem þeir aðilar sem
mest eru svertir í umfjölluninni eru
fallnir frá og geta ekki varið sig.
Hvað varðar kynferðislegt ofbeldi
sem minnst er á í frásögnum þá hef-
ur það ekki komið skýrt fram hverj-
ir eru ásakaðir um slíkt. Frétta-
menn hafa forðast að fá
afdráttarlausar frásagnir eða ekki
haft vit til að spyrja og því liggur
það í loftinu að þar hafi verið starfs-
fólkið svo og þeir vistmenn sem elst-
ir voru.
Ef tekið er mark á því að þeir
vistmenn sem yngri voru hafi verið
þvingaðir til að fróa þeim sem eldri
voru má alveg eins geta sér til að
þeim hafi verið hótað öllu illu ef þeir
segðu starfsmönnum frá. Þar af
leiðandi eru litlar líkur til þess að
neinn starfsmaður hafi haft hug-
mynd um þetta framferði þeirra
eldri. Á hinn bóginn gefur þetta til-
efni til að velta fyrir sér þeirri
stjórnsýslu að smala saman á einn
stað fjölda drengja með allt að tíu
ára aldursmun. Einnig gefur þetta
vísbendingu um það hugarfar sem
þróast hefur í drengjunum áður en
þeir voru sendir að heiman. Erfitt er
að trúa því að fréttamenn séu að
gefa það í skyn að þetta hafi þeir
lært af starfsfólkinu.
Hámark ósvífni fulltrúa fjölmiðla
kom fram þegar þess var getið að
ekki hefði náðst samband við börn
þeirra aðila sem svívirðingar beinast
aðallega gegn. Er þar um að ræða
hámark hins glæpsamlega valds
sem fulltrúar fjölmiðla taka sér.
Þeir ráðast að afkomendum þeirra
sem þeir eru að troða niður í svaðið
með ósönnuðum ásökunum en hafa
ekki vit á að kynna sér málið til hlít-
ar með því að spyrja frásagnaraðila
út í það sem vantar í frásagnir
þeirra. Það vantar í frásögnina um
þeirra eigin óknytti er leiddu til þess
að þeir voru hirtir eins og venjan
var að gera við óknyttabörn.
Í frásögn fjölmiðla er það gefið í
skyn að afleiðing þeirrar meðferðar
er piltarnir urðu fyrir samkvæmt
eigin frásögn hafi leitt til drykkju-
skapar, ofneyslu áfengis og vímu-
efna og jafnvel sjálfsvíga.
Ef horft er til síðustu 40 ára og
skoðuð áfengis- og vímuefnaneysla
ungs fólks, svo og sjálfsvíg þess
fólks sem aldrei hafði komið til
Breiðavíkur, eru fullyrðingar sem
fram hafa komið í fréttunum í anda
æsifréttamennsku og settar fram í
aðeins einum tilgangi. Sá tilgangur
er að sverta minningu þeirra sem
látnir eru.
Íslenskir fjölmiðlar
og réttlætið
Kristján Guðmundsson gerir
athugasemd varðandi umfjöll-
un fjölmiðla um Breiðavík-
urmálið
»Hámark ósvífni full-trúa fjölmiðla kom
fram þegar þess var
getið að ekki hefði náðst
samband við börn þeirra
aðila sem svívirðingar
beinast aðallega gegn.
Kristján Guðmundsson
Höfundur er fyrrverandi skipstjóri.
Í FRÉTT sem birtist í Morg-
unblaðinu 5. febrúar s.l. kom fram að
nokkrir athafnamenn ásamt nokkr-
um sveitarfélögum hafa stofnað fyr-
irtæki í því skyni að leggja upphækk-
aðan malbikaðan veg yfir Kjöl. Fram
kemur að samgöngu-
ráðherra hafi nú þegar
falið Vegagerðinni að
vinna með félaginu og
er samkvæmt fréttinni
gert ráð fyrir því að
vegurinn verði tekinn í
notkun eftir u.þ.b. 3 ár.
Í leiðara Morgunblaðs-
ins sama dag er þessari
hugmynd mótmælt
kröftuglega og er óhætt
að taka undir allar þær
athugasemdir sem þar
koma fram.
Það er undarlegt að
þessi tillaga sé sett fram í kjölfar
þeirrar umræðu sem átt hefur sér
stað um umhverfismál og verndun
hálendisins. Tillöguhöfundar halda
því reyndar fram að eitt af mark-
miðum með framkvæmdinni sé ein-
mitt umhverfisvernd, og er það rök-
stutt með því að hún muni leiða til
minni olíunotkunar, minni mengunar,
minni losunar gróðurhúsaloftteg-
unda. Hér er málinu alveg snúið á
hvolf því að sá umhverfislegi ávinn-
ingur sem hlytist af þessu yrði auðvit-
að afskaplega lítill miðað við þá rösk-
un á umhverfinu sem þessi
framkvæmd myndi
valda, auk þess sem
gera má ráð fyrir auk-
inni umferð í kjölfarið.
Umhverfisvernd er þó
ekki það eina sem vakir
fyrir mönnum, því haft
er eftir einum af for-
svarsmönnum fyrirtæk-
isins að gríðarlegur
sparnaður verði í kjöl-
far lagningar vegarins
vegna vöruflutninga.
Það er sem sé mein-
ingin að beina vöru-
flutningum norður í
land um Kjöl. Hvernig getur það
samrýmst náttúruvernd á hálendinu?
Hvaða leið munu vöruflutningabíl-
arnir fara til að komast á Kjöl? Um
sumarbústaðalöndin í Grímsnesi eða
Brekkuskógi? Um þjóðgarðinn á
Þingvöllum? Örugglega a.m.k fram
hjá Gullfossi, þ.e. um „gullna hring-
inn“ sem er mesta ferðamannaleið
landsins. Má ekki fljótlega búast við
kröfu frá Norðurleið ehf. um viða-
mikla vegagerð í uppsveitum Árnes-
sýslu til að þjóna þungaflutningum
með öllu því raski sem því mundi
fylgja?
Í greininni segir að með tillögunni
muni opnast aðgangur að nýjum
ferðamannastöðum. Þetta eru lítt
haldbær rök. Í dag geta allir með
litlum vandkvæðum ferðast um há-
lendið, hvort sem er á eigin far-
artækjum eða í skipulögðum ferðum.
Með þessari framkvæmd yrði svæðið
þvert á móti gert minna aðlaðandi til
útivistar.
Það vakna líka spurningar við þær
fréttir að veggjald muni renna til fyr-
irtækisins auk þess sem tillagan gerir
ráð fyrir því að fyrirtækið muni eiga
veginn um aldur og ævi. Hvað gera
þeir sem vilja fara um Kjöl og kæra
sig ekki um að greiða fyrirtækinu
veggjald, hvaða úrræði munu þeir
hafa? Mun gamli vegurinn halda sér?
Hvernig hugsa menn sér tengslin við
nýjan veg? Hann mun augljóslega
tapa sérkennum sínum ef hann liggur
meðfram nýjum vegi.
Málið snýst þó auðvitað fyrst og
fremst um náttúruvernd. Upphækk-
aðir malbikaðir vegir með þeirri sjón-
mengun og þeim mikla umferð-
arhraða sem þeim fylgja eiga
einfaldlega ekki heima á hálendinu.
Stöndum saman um að halda þeirri ró
og þeim frið sem ríkir á hálendinu.
Ég er þess fullviss að ef af þessari
framkvæmd verður, mun það valda
þeim sem eru á móti þessu meira
hugarangri en vonbrigði hinna verða
ef tillögunni verður hafnað. Að lok-
um, það hefur komið fram að þessi
vegur muni stytta leiðina frá Reykja-
vík til Akureyrar um u.þ.b. hálftíma.
Réttlætir það þessar miklu fram-
kvæmdir og þessi umhverfispjöll?
Nei, hér er betur heima setið en af
stað farið.
Höfnum nýjum vegi yfir Kjöl
Bjarni A. Agnarsson fjallar um
náttúruvernd og Kjalveg »Upphækkaðir mal-bikaðir vegir með
þeirri sjónmengun og
þeim mikla umferð-
arhraða sem þeim fylgja
eiga einfaldlega ekki
heima á hálendinu.
Bjarni A. Agnarsson
Höfundur er læknir.
Fréttir
í tölvupósti