Morgunblaðið - 02.09.2007, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2. SEPTEMBER 2007 41
að ef ég kem ótta inn hjá fólki þá
breytist þankagangur þess. Og að
því gefnu að hann breytist þá hef-
ur það áhrif á stjórnmálaskoð-
anirnar. Það er þetta millistig sem
ég sýni fram á að eigi sér stað,
sem hjálpar síðan til við að skilja
hvers vegna stjórnmálaviðhorf
fólks breytist þegar það verður
óttaslegið. Ég færi rök fyrir því að
ef þú ert óttasleginn og ert þar af
leiðandi ekki eins viljugur til að
hugsa mikið og vilt skýrar og aug-
ljósar lausnir þá er íhaldssemi á
hinn bandaríska mælikvarða aug-
ljósari kostur. Hún einkennist
meira af svart/hvítri hugsun, leið-
togahylli og því að halda í það sem
er eftir orðanna hljóðan.“
Hulda segir að rannsóknir henn-
ar tengist öðru efni sem hafi verið
henni hugleikið frá því í æsku,
spurningunni um það hvers vegna
fólk hneigist til hægri eða vinstri.
„Við sjáum ítrekað birtast með
ýmsum hætti mun á þeim sem
hneigjast til hægri og vinstri. Yf-
irleitt sýna rannsóknir að þörf fyr-
ir að forðast óöryggi og óvissu ein-
kennir íhaldssama. Þetta á sér
ýmsar birtingarmyndir, meðal ann-
ars þær að íhaldssamir segjast ótt-
ast dauðann meira en aðrir, eru
líklegri til að sjá hluti annaðhvort
sem svarta eða hvíta og því lítið
um grá svæði, og þeir eru meira að
segja minna fyrir abstrakt málverk
en þeir frjálslyndu. Loks eru þeir
mun líklegri til þess að vera
heittrúaðir. Ég bendi á að hér er
ég fyrst og fremst að tala um
íhaldsmenn í Bandaríkjunum. Ég
hef einnig birt rannsókn þar sem
ég bar saman hvað einkennir
hægri- og vinstrisinnaða í Vestur-
Evrópu annars vegar og Austur-
Evrópu hins vegar. Þar fékk ég
ólík mynstur fyrir austur og vest-
ur, enda stendur íhaldssemi fyrir
aðra hluti í fyrrum komm-
únistaríkjum en hún gerir á Vest-
urlöndum.“
En kollegar þínir í Bandaríkj-
unum hafa talsvert fjallað um ótt-
ann í kjölfarið á 11. september?
„Jú, enda er það dagljóst að
repúblikanar, sem voru við stjórn-
völinn 11. september, áttuðu sig á
því að óttinn er öflugt stjórntæki.
Ég skal ekkert segja hvort demó-
kratar hefðu brugðist eins við, það
er allt eins líklegt. En fyrir kosn-
ingarnar 2004 var stöðugt hamrað
á því að það eina sem gæti bjargað
þjóðinni frá aðsteðjandi ógn væru
repúblikanar og George Bush. Mér
er sérstaklega minnisstæð sjón-
varpsauglýsing sem vakti reyndar
mikið umtal. Þar var sýndur flokk-
ur af úlfum á ferli að læðast um í
myrkrinu og þulur sagði „Who’s
out there to protect you?“ Skila-
boðin voru mjög skýr. En demó-
kratar hafa ekki hamrað eins mikið
á slíku – hugsanlega vegna þess að
það er ekki eins áhrifaríkt fyrir þá.
Því eins og rannsóknir mínar sýna,
þegar fólk er óttaslegið þá er það
líklegt til að hallast að repúblikön-
um.“
Önnur viðhorf hjá Íslend-
ingum
„Fjórar rannsóknanna voru
gerðar meðal bandarískra há-
skólanema, sem er langalgengasti
hópurinn sem sálfræðingar nota
vegna þess hvað hann er aðgengi-
legur,“ segir Hulda. „En síðan fékk
ég einn hóp hér heima til að svara
spurningum. Það voru gestir á
landsfundi Sjálfstæðisflokksins.“
Og hvernig komu landsfund-
argestir Sjálfstæðisflokksins út úr
könnuninni samanborið við banda-
rísku háskólanemana?
„Ég fékk áhugaverðar nið-
urstöður en þær endurspegluðu
ekki alveg sama mynstur. Fólk
varð aðeins hægrisinnaðra í kjölfar
þess að ég reyndi að laða fram ótta
en landsfundargestir Sjálfstæð-
isflokksins voru hreint ekki svo
þröngsýnir. Þeir „skoruðu mjög
lágt“ að því leytinu og voru að
jafnaði meira til í að velta hlut-
unum fyrir sér. Ég fékk þá yfir
höfuð ekki til að stjórnast eins
mikið af ótta. En þá veit maður
auðvitað ekki hvað veldur. Var það
vegna þess að aðferðin sem ég not-
aði til að vekja óttaði virkaði ekki á
þá? Ég lagði spurningarnar líka
fyrir þá á Netinu og kannski er
erfiðara að hafa áhrif á ótta fólks
með sama hætti þannig. Ég held
reyndar að allt pólitíska litrófið á
Íslandi sé til vinstri miðað við
bandarísk stjórnmál. Það eru nátt-
úrlega einstaka menn í Sjálfstæð-
isflokknum sem eru á línu með re-
públikönum en að jafnaði á það
ekki við. Það væri gaman að fá að
leggja samskonar könnun fyrir
aðra stjórnmálaflokka á Íslandi.“
En hefurðu að öðru leyti prófað
að heimfæra þessar niðurstöður
varðandi óttann yfir á Ísland? Hef-
urðu velt fyrir þér hvort þær kunni
að vera með öðrum formerkjum
hér en til að mynda í Bandaríkj-
unum?
„Sem sálfræðingur tel ég að þeg-
ar öllu er á botninn hvolft þá hugs-
um við öll með áþekkum hætti. Ég
held til dæmis að þegar við erum
óttaslegin þá ríghöldum við öll í
það sem við þekkjum og setjum
traust á leiðtoga og séum minna
umburðarlynd gagnvart því
óþekkta. Ég held að þetta gerist
áreiðanlega á Íslandi líka. En sam-
anborið við bandarískt samfélag er
það íslenska laust við ótta um
þessar mundir. Ég held að eftir 11.
september og allt sem fylgt hefur í
kjölfarið þurfi minna til að vekja
ótta með Bandaríkjamönnum nú en
með Íslendingum.“
Máttur fjölmiðlanna
Nú hefur mikið verið rætt um
það hvernig öflugustu fjölmiðlar
vestanhafs ali stöðugt á ótta fólks.
Hefurðu orðið mikið vör við það?
„Mjög – og það var alger op-
inberun fyrir mér. Ég flutti til
New York þremur vikum fyrir 11.
september 2001. Og það var mjög
athyglisverð reynsla. Í kjölfarið
varð ég auðvitað eins og aðrir al-
gjörlega háð fréttum. Þá var ég
ekki búin að búa nógu lengi í
Bandaríkjunum til að átta mig á
þeim hræðsluáróðri sem stundaður
er á sjónvarpsstöðvum eins og
CBS og NBC og FOX. Mánuði eft-
ir árásina var ég hreinlega orðin
skíthrædd og upp rann sá dagur að
ég þorði ekki að taka neðanjarð-
arlestina af ótta við efnavopnaárás.
Þá hitti ég mér vitrari konu og hún
spurði einfaldlega „Hefurðu verið
að horfa mikið á sjónvarpsfréttir?“
„Já, á hverju kvöldi,“ svaraði ég.
Þá sagði hún bara „Prófaðu að
hætta því í viku.“ Og það var eins
og við manninn mælt, hræðslan
hvarf.
Félags-, stjórnmála- og fjöl-
miðlafræðingar hafa fjallað mikið
um óttann síðustu ár. Samt hefur
furðu lítið verið gert af því að
reyna að skilja fyrirbrigðið út frá
sálfræðilegu sjónarmiði. Það er
meira fjallað um það hvernig fjöl-
miðlar starfa, eins og í rannsókn-
inni sem leiddi í ljós að alltaf þegar
viðvörunarstig vegna hryðjuverka
var hækkað í fjölmiðlum jókst
stuðningur við Bush. Hitt hefur
síður verið kannað hvernig óttinn
verkar á okkur í raun.“
Þegar Hulda snýr aftur til
Bandaríkjanna nú tekur hún við
rannsóknarstöðu við Princeton-
háskóla innan Woodrow Wilson
School of Public and International
Affairs.
„Þar mun ég einkum vinna með
fólki sem hefur mikinn áhuga á
notagildi þess sem ég hef verið að
rannsaka, segir Hulda. Ég hlakka
til að hitta fólk þar sem mun geta
hjálpað mér að finna flöt á að
skoða þetta efni í hagnýtu ljósi. Al-
best væri að geta haldið rann-
sóknum mínum áfram og beint
þeim jafnvel að stjórnmálamönn-
unum sjálfum og þeim sem taka
veigamiklar ákvarðanir, skoða
hvaða áhrif óttinn hafi á það fólk.
Og þá erum við virkilega farin að
tala um afleiðingar óttans.“
Porsche 911 Carrera 4 Tiptronic
Nýjar 19" felgur og dekk, 4x4, Xenon,
Navigation, leður pakki, 6 diska magasín,
topplúga, PSM stöðugleika kerfi, GSM búnaður
og margt fl. Aðeins 2 eigendur.
Eintstaklega gott eintak. Verð 5.890þús.
Uppl. í síma 899 2991.
Eykt ehf. / Lynghálsi 4 / 110 Reykjavík
Sími: 595 4400 / Fax: 595 4499
Netfang: eykt@eykt.is / www.eykt.is
Brjótum til að byggja upp!
Sigtún 40 – Gamla Blómaval
Eykt auglýsir eftir verktökum til að taka að sér niðurrif, eyðingu
og förgun allra mannvirkja á lóðinni við Sigtún 40.
Hús á lóðinni eru tæplega 3.500 m2 auk gróðurhúsa, hellulagna,
gangstétta, girðinga og allra tengdra mannvirkja að bílaplani við Sigtún.
Væntanlegur verktaki getur nýtt sér búnað og hús á lóðinni til endursölu
samhliða niðurrifi.
Verktaki skal afla sér nauðsynlegra leyfa og bera ábyrgð á öllu sem lýtur
að því að rífa mannvirki, hreinsa af lóðinni og farga með viðeigandi hætti.
Niðurrif fer fram í grónu íbúðahverfi og er mikilvægt að gera ráðstafanir
til að valda sem minnstu ónæði.
Tilboðum í verkefnið skal skila á skrifstofu Eyktar hf. eða á
netfangið arngrimur@eykt.is í síðasta lagi 12. september 2007.
Áhugasamir geta skoðað eignirnar og fengið frekari upplýsingar hjá
Arngrími Blöndahl (arngrimur@eykt.is) í síma 595 4400 eða 822 4401.