Morgunblaðið - 03.11.2007, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. NÓVEMBER 2007 21
TÓNLEIKAR Í HÁTEIGSKIRKJU
3.OG 4.NÓVEMBER 2007
KL.17.00
VOX FEMINAE
frumflytur
STABAT MATER
eftir John Speight
Einnig verða
flutt verk eftir
Rheinberger, Schubert,
Deutschmann,
Brahms, Durante
og Þorkel Sigurbjörnsson
Stjórnendur
Margrét J. Pálmadóttir
John Speight
Mezzo-sópran:
Sigríður Aðalsteinsdóttir
Englahorn:
Daði Kolbeinsson
Strengjakvintett:
Sif Tulinius
Pálína Árnadóttir
Svava Bernharðsdóttir
SigurgeirAgnarsson
HávarðurTryggvason
Orgel:
Antonía Hevesi
F
A
B
R
I
K
A
N
Miðasala við innganginn
SIGURÐUR Pálsson rithöfundur
fór fyrst út fyrir landsteinana haust-
ið 1967, nítján ára, og þá til náms í
Frakklandi. Í nýrri minningabók
sinni fjallar hann um árin sín í París,
1967-1974 og 1978-1982, einkum þó
fyrra tímabilið. Eins og fram kemur
í glettnum „smásögum“ sem dilla
lesandanum, var
hann ekki ýkja
reynslumikið ung-
menni þegar hann
mætti til leiks, en
ekki skorti anda-
giftina, og líklega
var þetta góð
blanda þegar verð-
andi skáld eignaðist
að félaga þessa borg
sem var um margt
skuggsjá tímans á
Vesturlöndum sirka
1968.
Og ekki bara
sirka, því Sigurður
er staddur á sam-
komum og í mann-
þrönginni á götum úti þegar ólgan
varð sem mest í París í maí 68; ólga
sem fljótt breyttist í goðsagna-
kenndar frásagnir er fóru sem eldur
í sinu um Vesturlönd. Sigurður er
skeptískur á allar einfaldar útlist-
anir; hann rýnir raunar ekki í að-
draganda þessara atburða, heldur
lýsir hinni mótsagnakenndu deiglu
sem opinberaðist í þeim og ýmsu
öðru sem á seyði var. Minnisbókin
geymir einum þræði þroskasögu
ungs manns sem kemur til móts við
veröldina með opnum huga en lærist
að hann á ekki heima í liði sem geng-
ur í takt samkvæmt valdskipun að
ofan. Vissulega má greina í frásögn-
inni óútkljáða togstreitu milli þess
að vera þátttakandi og áhorfandi, en
niðurstaðan af þroskaferli Sigurðar í
París er persónulegt andóf gegn
hvers konar hugmyndalegu og póli-
tísku trúboði, einnig gegn „yf-
irráðafíkn frelsisklerkanna“, úr
hvaða átt sem þeir koma. Og hann
segir maí ’68 ekki vera eign nokkurs
manns né hóps. „Að þessu leyti
finnst mér maí ’68 á vissan hátt
áþekkur sjálfri París. Það er ekki
hægt að slá eign sinni á París, hún
hörfar undan þeim sem ætlar að
eignast hana, eigna sér hana í formi
skilgreininga.“
Ekki vantar hins vegar söguleg
kennileiti eða andlega framherja í
borginni eins og Sigurður kynnist
henni. Það er honum eiginlega
trúarleg reynsla að horfast í augu
við Samuel Beckett á gangstétt.
Hann á harkalegri götufund við
Jean-Paul Sartre, því þegar Sig-
urður snarar sér eitt sinn fyrir horn,
rekast þeir saman og hrasa báðir.
Þetta eru lykilmenn leiklistarinnar
og tilvistarstefnunnar og hvort
tveggja mótar Sigurð á Parísar-
árunum. En hljómfall tímans er
einnig beinlínis í tónlistinni og Sig-
urður lýsir vel hvernig nýja tónlistin
flæðir inn í hann: Bítlarnir, Rolling
Stones, Bessie Smith, Janis Joplin –
en þó í félagsskap við Bach og Moz-
art, að ógleymdum ljóðum Sigurðar
sjálfs sem fá sum að fljóta með og
lesandi fær innsýn í það
hvernig einstakir textar
þessa öndvegisskálds
kvikna við ákveðnar að-
stæður í Parísarborg.
Endurminningar sínar
fellir Sigurður ekki í form
„skáldævisögu“; hann
hleypir fortíðinni ekki á
skeið þannig að sögulegur
æviveruleiki og skáldvit-
und spinnist saman í
„skáld“-sögu. Á hinn bóg-
inn viðurkennir hann úr-
vinnslu minnisins; minnis-
bók hans verður þannig
syrpa af fjölbreytilegum
textum sem góma augna-
blik í París, staði og stund-
ir, tímabil, tilverusneiðar, minn-
ingaleiftur. „Kaflar“ bókarinnar
mótast þannig af þeim persónum,
aðstæðum og ekki síst andrúmslofti
sem sest hefur að í minninu.
Sú persóna sem hann á mest sam-
neyti við er auðvitað hann sjálfur,
hans yngra sjálf. Þau samskipti –
andspænis lesandanum – einkennast
af persónulegri grannskoðun sem þó
eru sett skýr mörk af einkalífi höf-
undar. Sé einhver forvitinn um ásta-
líf Sigurðar verður hann að láta sér
nægja að ung kona, Kristín að nafni,
lítur „þráðbeint“ í augu skáldsins:
„ég hafði ekki búist við því“. Fram-
haldið getur hver átt við sig og er
það fagnaðarefni á vorum risaskrá-
argatatímum.
„Sá sem ég er núna stendur al-
gjörlega með þeim sem ég var þá, þó
svo hann sé stundum hlægilegur í
fjarvíddarmynd tímans, því húm-
oríska perspektífi.“ Sögubrot Sig-
urðar fjalla meðal annars um það
hvernig hann forvitnast um ýmis til-
vistarmörk en tekst þó að forðast þá
djúpu pytti sem valda því að margur
getur ekki staðið með sinni yngri tví-
faramynd. Sumir eiga að baki för til
einhvers konar vítis sem þeir telja
sig hólpna að hafa sloppið úr. Frá-
sagnir um slík ferðalög geta verið
heillandi en minnisbók Sigurðar
Pálssonar sýnir að átökin eru mörg
og nógsamleg á giftusamlegri veg-
ferð. Hún er vissulega mörkuð
teiknum hverfleikans en þau eru hér
umvafin lífsgleði, þeim dýrmæta
elexír.
Félagi borg
Ástráður Eysteinsson
Sigurður Pálsson
BÆKUR
Sigurður Pálsson
Minnisbók
295 bls. JPV-útgáfa 2007
Hótel d́Angleterre við Kóngs-ins nýjatorg í Kaupmanna-höfn, sem nú er komið í ís-
lenzka eigu og var á dögunum valið
bezta hótel Danmerkur í fjórða
skipti, var gististaður Halldórs Lax-
ness á ferðum hans síðari árin, seg-
ir Guðlaugur Arason í Kaup-
mannahafnarbók sinni. Jónas
Kristjánsson segir í sinni leið-
sögubók að burðarmaður á Angle-
terre hafi rætt um Halldór Laxness
og Vigdísi Finnbogadóttur sem
gamla vini meðan hann vísaði til
herbergis.
Efalaust hafa fleiri Íslendingar
komið í Englahöll, eins og Íslend-
ingar kölluðu hótelið, og ef ekki
gist þá notið þar veitinga. Sögur
fara af fundi Stefáns Íslandi og
Jussi Björling.
Við Kóngsins nýjatorg eru tvær
stofnanir, sem tengjast íslenzkri
menningu sterkum böndum, þar
sem eru Konunglega leikhúsið og
listaakademían. Á fyrrnefnda
staðnum lögðum við inn í danskt
listalíf með m.a. leikritum Jóhanns
Sigurjónssonar og Guðmundar
Kamban, leik Önnu Borg og söng
Einars Kristjánssonar og Magnúsar
Jónssonar auk Stefáns Íslandi, en á
hinum staðnum tókum við út stabb-
ann af íslenzkum listamönnum; Ás-
grím, Kjarval, Sigurjón og Svavar
svo aðeins fjórir séu nefndir.
Af kunnum Íslendingum fyrri tíð-
ar sem vöndu komur sínar í Engla-
höll má nefna Þorleif Guðmundsson
Repp, en Björn Th. Björnsson segir
í bók sinni Á Íslendingaslóðum í
Kaupmannahöfn: „Þegar Gísli
Brynjólfsson leitar hans og finnur
hann hvorki heima, á Njáli né
Mjóna fer hann iðulega niður í
Englahöll, þ.e. Hótel d’Angleterre,
þar sem Repp virðist vera tíður
gestur.“
Njáll og Mjóni eru vinsælir sam-
komustaðir Íslendinga á fyrri tíð og
ekki fjarri Englahöll frekar en
Skinnbrókin og Hvítur, sem stend-
ur nú milli tveggja Íslandsstólpa;
Englahallar og Magasin du Nord.
Hvítur skipar sérstakan sess hjá Ís-
lendingum fyrir það eitt að þar
drakk Jónas Hallgrímsson sitt síð-
asta full. Þar á vegg hangir mynd
Örlygs Sigurðssonar af tímalausri
samdrykkju Jónasar, Sverris Krist-
jánssonar og Árna Pálssonar með
þjónustu Jóhanns Sigurjónssonar.
Á Skinnbrókinni þar hjá hanga á
vegg Alfreð Flóki og Stefán Karls-
son.
Sögu Englahallarinnar má rekja
aftur á miðja átjándu öld, þótt nafn-
ið kæmi síðar, þegar þýzkur eig-
andi nefndi hana upp á franskan
móð eftir Enska klúbbnum, sem þar
hafði bækistöðvar.
Nærri má geta að hótelið hefur
séð tímana tvenna á sínum 250 ár-
um. Í fyrri heimsstyrjöldinni var
það bústaður rússneskra flótta-
manna og í síðari heimsstyrjöldinni
aðalstöðvar nazista.
Englahöll á Íslendingaslóðum
Englahöllin „Sögu Englahallarinnar má rekja aftur á miðja átjándu öld,
þótt nafnið kæmi síðar, þegar þýzkur eigandi nefndi hana.“
AF LISTUM
Freysteinn Jóhannsson
»Hvítur skipar sér-stakan sess hjá Ís-
lendingum fyrir það eitt
að þar drakk Jónas
Hallgrímsson sitt síð-
asta full.
freysteinn@mbl.is
ÍSLENSKT veður á sér mörg nöfn
eins og sjá má á sýningu Sari Maarit
Cedergren í Gryfju og Arinstofu
Listasafns ASÍ. Hún sýnir lágmynd-
ir úr gifsi og steinsteypu áþekkar því
sem hún hefur unnið að undanfarin
ár. Í Arinstofu bera myndir hennar
nöfn á borð við Logn, Mistur, Súld
og fleira sem tengist íslensku veðri.
Í fyrstu fer ekki hjá því að maður
reyni að heimfæra titla verkanna
bókstaflega upp á myndirnar eins og
listakonan býður upp á, en síðan
taka litbrigði efniviðarins sjálfs yfir
og endurspegla náttúruna á óhlut-
bundnari máta. Steinsteypa og sí-
breytilegt veður eru mjög íslensk
fyrirbæri og það fer vel á því að
tengja þetta tvennt saman, einnig er
áhugavert að leitast við að fanga
sjónrænar birtingarmyndir orðanna.
Upp í hugann koma verk hollenska
listamannsins Douwe Jan Bakker
sem ljósmyndaði fyrirbæri í íslensku
landslagi á borð við laut, hól o.fl., en
hann gerði einnig gifsverk af hljóð-
um stafanna í stafrófinu á seinni
hluta síðustu aldar og reyndi þannig
að fanga hið ósýnilega líkt og Ceder-
gren.
Í Gryfju sýnir Sari lágmyndir úr
gifsi sem hún nefnir Frosið andartak
hviðunnar, myndirnar minna á um-
merki skafrennings í snjó, lágar,
frosnar öldur varpa skuggum. Hér
er þó erfiðara að ná því hugarflæði
sem óræðar myndir Arinstofu bjóða
upp á.
Ákveðin rómantík svífur yfir sýn-
ingunni, en lágmyndirnar minna til
dæmis á málverk Caspars David
Friedrich af hafís, og líka á gifs-
myndir fyrri tíma, lágmyndir og
skúlptúra. Svipaða stemningu má
finna í Arinstofu, kannski er einhver
örlítill andi Turner í flæðandi og
óljósum litbrigðunum. Það felst
ákveðið hugrekki í nálgun listakon-
unnar við efniviðinn og veðrið, þar
sem hún leitast við að fanga óefn-
iskennda þætti í fast form, kannski
dálítið rómantísk hugrekki.
Að fanga hið óáþreifanlega
MYNDLIST
Listasafn ASÍ
Til 18. nóvember. Opið þri. til sun. frá kl.
13-17.
Stemning í steypu og gustur í gifsi
Sari Maarit Cedergren
Ragna Sigurðardóttir
Veður Frosið andartak hviðunnar
TÉKKNESKT TÓNAFLÓÐ er yf-
irskrift tónleika blásaraoktettsins
Hnúkaþeys í Fríkirkjunni á morgun
kl. 17. Þá spilar Hnúkaþeyr ásamt
gestum sínum kvöldlokkuna ástsælu
eftir Antonín Dvorák. Hnúkaþeyr
spilar einnig slavneska dansa eftir
Dvorák og Oktett-partítu eftir Franz
Krommer.
Flytjendur á tónleikunum á morg-
un eru Peter Tompkins, Eydís
Franzdóttir, Ármann Helgason,
Rúnar Óskarsson, Emil Friðfinns-
son, Anna Sigurbjörnsdóttir, Stur-
laugur Björnsson, Kristín Mjöll Jak-
obsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir,
Snorri Heimisson, Pawel Panasiuk,
Þórir Jóhannsson og Hallfríður
Ólafsdóttir.
Kvöldlokkandi
Hnúkaþeyr