Morgunblaðið - 13.11.2007, Page 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 13. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SKOÐANALAUS
BORGARSTJÓRN
Sú ákvörðun stjórnar Lands-virkjunar að selja ekki raforkutil nýrra álvera á Suðurlandi og
Vesturlandi að sinni er áreiðanlega
tekin út frá viðskiptalegum sjónar-
miðum fyrirtækisins en jafnframt
mjög sniðin að þeim pólitísku viðhorf-
um, sem hafa verið uppi seinni árin í
umhverfismálum.
Þess vegna er eðlilegt að næsta
spurning sé sú, hver afstaða Orku-
veitu Reykjavíkur verði til þessara
sömu álitamála. Ekki sízt vegna þess
að til er orðinn nýr meirihluti í borg-
arstjórn Reykjavíkur, þar sem
Vinstri grænir eru lykilaðilar en
flokkur þeirra hefur barizt mjög fyrir
nýjum sjónarmiðum í umhverfismál-
um. Og reyndar ljóst að þeir geta ráð-
ið því, sem þeir vilja ráða, ef þeir eru
tilbúnir til að fylgja eftir því, sem
þeir hafa lýst sem sannfæringu sinni.
Þess vegna kom mjög á óvart, þeg-
ar Morgunblaðið sneri sér til fulltrúa
allra flokka í borgarstjórn, og spurði
hvort Orkuveitan mundi fylgja í kjöl-
far Landsvirkjunar, hversu loðin
svörin voru, jafnt hjá Vinstri grænum
sem öðrum.
Um þetta segir Svandís Svavars-
dóttir, borgarfulltrúi Vinstri grænna
í borgarstjórn, í samtali við Morgun-
blaðið í gær, að hún vilji ekki taka
beina afstöðu til þess nú hvort Orku-
veitan ætti að taka sömu ákvörðun og
Landsvirkjun og bætir við:
„Mér finnst líkur á að þess sjái stað
í pólitískum ákvörðunum í Orkuveitu
Reykjavíkur, rétt eins og í öðrum við-
fangsefnum Reykjavíkurborgar, að
nýr meirihluti hefur tekið við stjórn í
Reykjavík.“
Það er augljóst að málflutningur af
þessu tagi af hálfu borgarfulltrúa
Vinstri grænna mun draga mjög úr
trúverðugleika Vinstri grænna sem
málsvara umhverfissjónarmiða á Al-
þingi.
Dagur B. Eggertsson, borgarstjóri
sagði af sama tilefni:
„Alcan er með mjög stóran samn-
ing við Orkuveituna. Það skapast
nýtt svigrúm ef sá samningur er úr
sögunni, en við höfum ekki fengið
neitt formlegt um það frá Alcan.“
Hvað þýða þessi orð borgarstjóra?
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, fyrr-
verandi borgarstjóri og borgar-
fulltrúi Sjálfstæðisflokksins sagði í
samtali við Morgunblaðið í gær:
„Um þetta hefur ekki verið tekin
nein ákvörðun ennþá en við munum
að sjálfsögðu standa við gerða samn-
inga og viljayfirlýsingar, sem hafa
verið undirritaðar“.
Hvaða samninga? Samninga um að
selja raforku til álvers, sem ekki
verður byggt í Straumsvík?
Það er ljóst að flokkarnir í borg-
arstjórn hafa enga skoðun og enga
sannfæringu í því stóra máli, sem hér
er um að ræða. Þeir hlaupa í kringum
einfaldar spurningar og gæta þess
eins að svara engu.
TILGANGUR TUNGUMÁLS
Staða íslenskunnar og íslensk mál-stefna voru til umræðu á mál-
ræktarþingi, sem haldið var um
helgina. Ljóst er að áhrif ensku fara
vaxandi um allan heim og víða eiga
tungumál undir högg að sækja. Hvað
sem líður öllu tali um að enskan sé að
leysa íslensku af hólmi er ljóst að heil
þjóð getur ekki skipt um tungumál
eins og ekkert hafi í skorist. Sú þjóð,
sem reyndi slíkt, yrði mállaus nema
um brýnustu nauðsynjar. Hver er til-
gangur tungumáls? Tungan er ekki
bara tæki til að skiptast á skila-
boðum. Í tungunni er fólginn heill
menningarheimur, hún endurspeglar
hugsun, sögu, umhverfi, menningar-
arf og þjóðarsál.
Þótt ekki verði auðveldlega skipt
um tungumál, er ekki þar með sagt að
tungan geti verið án viðhalds. Nú eru
vitaskuld öll tungumál breytingum
háð og eðlilegt að þau þróist. Um leið
þarf hins vegar að standa vörð um
málið og notkun þess og tryggja að
móðurmálskennsla sé markviss og
skilvirk þannig að ungt fólk hafi vald
á og tilfinningu fyrir málinu og verði
fært um að tjá sig með sóma í ræðu og
riti. Ábyrgð kennara í þessum efnum
er mikil, en hún hvílir ekki síður á
foreldrum. Mergurinn málsins er sá
að mest hætta fylgir utanaðkomandi
áhrifum þegar undirstaðan er veik og
fyrirstaðan lítil. Staðgóð þekking á
eigin tungumáli er ekki aðeins mik-
ilvæg vegna hugtaka á borð við þjóð-
ararf og þjóðmenningu, hún er einnig
lykilatriði fyrir einstaklinginn í nú-
tímasamfélagi og grunnur að vel-
gengni. Sá, sem ekki hefur vald á eig-
in tungumáli, er þegar farinn að
dragast aftur úr. Ekki má heldur
gleyma því að gott vald á móðurmál-
inu er forsenda fyrir því að ná valdi á
öðrum tungumálum.
Lykillinn að því að íslensk tunga
haldi stöðu sinni er hins vegar ekki
aðeins í höndum þeirra, sem bera
ábyrgð á menntun og þroska
barnanna. Brýnt er að fjölmiðlar
haldi vöku sinni því að mótunaráhrif
þeirra eru gríðarleg. Opinberar
stofnanir verða einnig að axla sína
ábyrgð og sömuleiðis æðri mennta-
stofnanir. Á málþinginu sagði Dagný
Jónsdóttir, íslenskunemi og fyrrver-
andi þingmaður, að „samhliða auknu
erlendu samstarfi [hefði] það færst í
aukana að skjöl frá opinberum stofn-
unum [væru] ekki þýdd á íslensku“.
Þetta er óafsakanleg vanræksla. Ef
það verður viðtekið viðhorf að ís-
lenska henti ekki til samskipta um til-
tekin mál leiðir það á endanum til
þess að málið verður fátækara og
jafnvel ónothæft.
Einnig þarf að huga að því að þeir,
sem kjósa að setjast að á Íslandi, eigi
þess kost að læra íslensku og tryggja
að börnum þeirra verði kennt að lesa
og skrifa þannig að þau fái notið sín.
Nú er verið að móta íslenska mál-
stefnu. Mikilvægt er að vel takist til.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Eftir Elvu Björk Sverrisdóttur
elva@mbl.is
Það verður æ algengara aðfólk, sem fer út á vinnu-markaðinn, gegni þremurtil fjórum ólíkum störfum
um starfsævina. Því er mikilvægt að
huga stöðugt að endurmenntun og
fullorðinsfræðslu. Þetta segir Krist-
ín Ástgeirsdóttir sagnfræðingur, en
hún var fulltrúi Íslands í þanka-
banka sem settur var á laggirnar í
fyrra á vegum Norrænu ráðherra-
nefndarinnar.
Verkefnið hófst að frumkvæði
Fræðslumiðstöðvar atvinnulífsins,
sem stýrði því. Markmið verkefn-
isins var að leggja grundvöll að um-
ræðum sem fara fram á vegum Nor-
rænu ráðherranefndarinnar um
færni til framtíðar frá sjónarhorni
símenntunar. Fulltrúar í þanka-
bankanum skiluðu nýlega skýrslu
þar sem m.a. er fjallað um hvernig
atvinnulíf og
samfélög á Norðurlöndunum
munu verða í framtíðinni og hvaða
færni fullorðnir einstaklingar verði
að þróa með sér til þess að geta ver-
ið virkir.
Kristín segir að kveikjan að
ir að geta sótt sér
nýja og nýja þekk-
ingu í ljósi breyt-
inga,“ segir Kristín.
Í skýrslu þanka-
bankans sé færni skil-
greind í þrjá þætti,
starfsfærni, fé-
lagslega færni og per-
sónulega færni. Per-
sónuleg færni snúist
til dæmis um að fólk
hafi sjálfstraust og
trú á sjálft sig og
áherslu á að útskrifa
fólk með slíka færni
hafi vantað í skólum.
Það hafi færst í vöxt að by
þurfi að kenna fólki þegar þ
ur út á vinnumarkaðinn. „Í
segja menn t.d. að bilið mill
atvinnulífs fari sífellt breikk
segir Kristín.
Stór hluti aðeins með
grunnmenntun að baki
Hún segir mikilvægt að r
irtæki og fagfélög vinni sam
því að styrkja fullorðinsfræ
Einn sá vandi sem við sé að
landi sé að stór hluti vinnua
hafi eingöngu grunnmenntu
þankabankanum hafi verið sú mikla
umræða sem átt hafi sér stað í Evr-
ópu um hvert stefni í atvinnumálum
og hvernig bregðast eigi við breyt-
ingum sem orðið hafa með tækni-
byltingu og flutningum margra
starfa við framleiðslu til Asíu. Há-
tækni þróist hratt í löndum á borð
við Indland og Kína en þar séu
greidd mun lægri laun en á Norð-
urlöndunum. „Í Evrópu og á
Norðurlöndunum þarf að spyrja
hvernig eigi að standast þessa sam-
keppni,“ segir Kristín.
Fólk skiptir oftar um starf
Hún segir að um þessar mundir
sé mikið rætt um nauðsyn endur- og
símenntunar. Algengara sé orðið en
áður að fólk skipti nokkrum sinnum
um starf á starfsævinni og sífellt
verði til ný starfssvið. „Því er spáð
að í hverjum 30 manna bekk sem nú
stundar nám í grunnskóla muni
þriðjungur í framtíðinni vinna störf
sem ekki eru til núna,“ segir Kristín.
Menn hafi vaknað til vitundar um
það að þekking ein og sér dugi ekki,
fólk þurfi að kunna að leita hennar
þar sem hún finnst.
„Það sem við lærum úreldist fyrr
en áður og það þarf að búa fólk und-
Norrænn þankabanki um endurmenntun og fullorði
Fleiri gegna mörgum
störfum um starfsæv
Kr
Eftir Jóhönnu Maríu Vilhelmsdóttur
jmv@mbl.is
Nýr geislahermir varformlega tekinn í notk-un á geislameðferð-ardeild krabbameins-
lækninga Landspítalans í gær.
Geislahermirinn markar stórt
skref í geislameðferðum vegna
krabbameina hér á landi og styðst
við fullkomna stafræna þrívídd-
artækni.
Eykur nákvæmni
Geislahermar eru mikilvægustu
tækin við undirbúning geisla-
meðferða og mun tækni nýja
hermisins auka nákvæmni og bæta
árangur meðferðanna til muna.
Eftir að æxlið hefur verið stað-
sett í líkamanum með hefðbund-
inni skoðun og tölvusneiðmyndum,
er hlutverk geislahermisins að
staðsetja æxlið nákvæmlega. Hann
hermir eftir fyrirhugaðri meðferð,
yfirfærir stöðu æxlisins og stillir
af frá öllum hliðum við meðferð-
artækin sjálf. Að því loknu getur
geislameðferðin hafist.
Aukin samhæfing
Gamli hermirinn hafði verið í
notkun í 26 ár og var því end-
urnýjunar þörf, þó sá gamli hefði
verið uppfærður reglulega.
Þórarinn E. Sveinsson, yf-
irlæknir geislameðferðardeildar
krabbameinslækninga Landspít-
alans, segir meginmuninn liggja í
aukinni samhæfingu á milli geisla-
hermisins og meðferðartækjanna.
Meðferðartækin eru af sömu teg-
und og hermirinn og voru keypt
árið 2004.
Myndvinnslustöð nýja hermisins
gerir læknum kleift að gef
ferðina frá fleiri hliðum en
þar sem hún er stafræn og
við þrívíddartækni. Með g
herminum var hægt að ge
framan, aftan og frá hlið,
bætast við fleiri möguleika
sjónarhorn sem hjálpa læk
að miða geislunum á rétta
Minni aukaverkanir
Að sögn Þórarins gerir ný
irinn læknum kleift að min
frekar þau svæði sem geis
Þetta er mjög mikilvægt a
geislameðferðum, þar sem
veldara verður að miða út
svæði. Auðveldara verður
heilbrigðum vef sem umly
in og læknar geta þ.a.l. be
stærri geislaskömmtum. M
þessu móti á að draga ver
aukaverkunum sjúklinga,
Hermir endurnýj
Nýi hermirinn Garðar Mýrdal eðlisfræðingur útskýrir eiginleika nýja geislahermisins er hann var form
Ný tækni mun bæta árangur og draga úr aukaverkun