Morgunblaðið - 13.11.2007, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 13. NÓVEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
ÉG er 19 ára stelpa og árið er 2007.
Ég er sjálfráða og hef bæði eignarétt
og kosningarétt. Ég get búist við því
að eiga jafnan rétt og strákur hvað
varðar menntun og skólagöngu. Ég
get hins vegar ekki búist við því sem
sjálfsögðum hlut að fá sömu laun
fyrir sömu vinnu og karlmaður þeg-
ar ég fer út á vinnumarkaðinn.
Mér finnst óréttlátt að nú á 21.
öldinni sé ennþá 15,7% launamunur
hjá konum og körlum fyrir sambæri-
leg störf (Capacent, 2006). Þau rök
að karlmenn vinni meira eða að kon-
ur sæki í launalægri störf eiga ekki
við hér því þegar þessi prósenta er
reiknuð út hefur tillit verið tekið til
starfsstétta, aldurs, vinnutíma
o.s.frv. Það er því mikill misskiln-
ingur að halda því fram að þessar
tölur séu þjóðsaga eða uppspuni
öfgafullra femínista því þessi pró-
senta launamunar verður ekki skýrð
með neinu öðru en kyni.
Þau rök heyrast einnig að konur
hafi ekki jafnmikinn metnað eða
löngun til þess að klífa upp met-
orðastigann. Það er ekki rétt því líkt
og önnur persónuleg einkenni er það
bara mismunandi á milli fólks. Þriðja
skýringin á muninum er sú að konur
séu ekki nógu ákveðnar eða biðji
ekki um nógu há laun. Vissulega get-
ur verið að svo sé í hluta tilfella en
hugsanlega er hluti skýringarinnar
fólginn í gamalgrónu viðhorfi til
kvenna að þær eigi einhverra hluta
vegna ekki skilið sömu laun og karl-
ar. Enn önnur rök sem í gegnum tíð-
ina hafa verið notuð eru að konur fái
lægri laun vegna töku fæðing-
arorlofs og þær taki á sig meiri
ábyrgð á heimilinu og séu því síður
tilbúnar til þess að vinna yfirvinnu
o.s.frv. en þau rök eru líka úrelt þar
sem nú fara karlmenn einnig í fæð-
ingarorlof og taka sífellt meiri
ábyrgð á fjölskyldu og heimili.
Ef miðað er við þróunina frá árinu
1976 mun launajafnrétti verða komið
á árið 2070. Sé hins vegar litið á
breytingar frá árinu 1994 lítur
ástandið enn verr út en miðað við
það verður launajafnrétti ekki komið
á fyrr en árið 2633 eins og Mörður
Árnason þingmaður benti á fyrr á
árinu. Það er ansi langur tími að bíða
eftir réttlæti. En hvernig á að breyta
þessu? Þurfum við konur að beita
sömu ráðum og súffragetturnar í
Englandi forðum og hella sýru á
golfvelli, fara í hungurverkföll eða
brjóta rúður til þess að knýja fram
réttlæti?
Frumvarpið sem fjallar um launa-
leynd og á að vinna gegn kynbundnu
misrétti er skref í rétta átt þó reynd-
ar sé það ókostur við frumvarpið að
það tekur aðeins til ríkisstofnana en
ekki einkafyrirtækja þar sem launa-
misrétti hefur mælst hvað mest.
Góðir hlutir gerast hægt en þessi
hraði snigilsins er óviðunandi.
Það er þægilegt að stimpla þá sem
berjast fyrir jafnrétti sem þreytandi,
bitrar kerlingaskruddur til þess að
þurfa ekki að taka á vandamálinu.
En er það ósanngjarnt að krefjast
sömu launa fyrir sama starf? Núna
árið 2007, þegar öld er síðan Bríet
Bjarnhéðinsdóttir stofnaði Kven-
réttindafélag Íslands, er kominn
tími til að launajafnrétti hætti að
vera aðeins draumur kvenna í nú-
tímasamfélagi. Nú er kominn tími til
að við breytum öll um viðhorf og
snúum þessu óréttlæti í réttlæti.
HALLA TINNA
ARNARDÓTTIR,
Hofi 1 Eystribæ, 781
Höfn Hornaf.
Launajafnrétti
kynjanna
Frá Höllu Tinnu Arnardóttur
VIÐ vetrarbyrjun vaknar forvitni
um fræðirit í bókaflóðinu. Þegar
hafa sést þýddar bækur um al-
þjóðleg fræði sem fengur er að til
fróðleiks og viðhalds íslensku.
Margar þeirra eru vandaðri en okk-
ar fræðasamfélag hefur mannafla
og tíma til þess að vinna og ekkert
íslenskt bókaforlag gæti kostað að
öllu leyti gerð þeirra. Þetta á til-
finnanlega við um bækur fyrir
skólabörn. En þá birtast á íslensku
tíu bækur um vísindaheiminn sem
mér finnst svo vel unnar að nýta
ætti þær við kennslu í grunnskólum
(útg. Skrudda). Hver þeirra fjallar á
aðgengilegan hátt um jörðina, geim-
inn, plöntur, dýr og mannslíkam-
ann, eðlisfræði, vélar og tækni,
merka vísindamenn og uppfinn-
ingar. Efni þeirra verður ekki rakið
nánar en á það bent að höfundum
og ritstjórum hefur tekist vel að
velja meginatriði í gagnorða og
hæfilega ítarlega umfjöllun sem
veitir yfirsýn svo að áhugi barna
vaknar. Myndefnið er skýrt og lip-
urlega ofið saman við textann og
þýðendur hafa vandað sig. Athygli
vekur að bækurnar má annars veg-
ar lesa eftir einum samfelldum
þræði og hins vegar fylgja tilvís-
unum í texta sem benda á marg-
þættar slóðir um vísindaheiminn.
Þannig kenna bækurnar vísindaleg
vinnubrögð auk þess að auka þekk-
ingu.
Fræðirit um íslenska náttúru,
sögu og menningu geta Íslendingar
einir skrifað og verða að gera það
til þess að teljast jafningjar annarra
þjóða. Einnig í ár vekur aðdáun og
undrun að sjá íslenska fræðimenn
og bókaforlög koma frá sér vönd-
uðum frumsömdum verkum. Þau
þarf einnig að þýða á erlend tungu-
mál til þess að endurgjalda skuld
okkar við alþjóðlegt fræðasamfélag.
HELGI BJÖRNSSON,
jöklafræðingur, áhugasamur um
fræðibækur.
Vísindaheimurinn
Frá Helgi Björnssyni
EITT helsta átak Íslendinga til
að varðveita og auka verðmæti ís-
lenskrar náttúru er starf Sand-
græðslunnar og arftaka hennar,
Landgræðslunnar, í
hundrað ár að stöðva
landeyðingu og
græða land. Með
þessu átaki hefur ein
mikilvægasta auðlind
jarðar, gróðurmold,
aukist verulega hér á
landi. Önnur starf-
semi, sem einnig eyk-
ur þjóðarauðinn, er
skógræktin sem hef-
ur fengið byr í seglin
á seinustu árum.
Hvor tveggja þessi
starfsemi hefur færst
að töluverðu leyti úr
því horfi að vera opinber starf-
semi í að vera verkefni bænda,
þ.e. eiginlegur landbúnaður,
„bændur græða landið“ og
bændaskógar. Verðmæti þessara
auðlinda er ekki auðvelt að meta.
Þær eru varasjóður sem er til-
tækur í framtíðinni þegar þeirra
verður þörf.
Land sem brjóta má til rækt-
unar, ræktunarjörð, er verðmæt-
asta gróðurmoldin. Eitt sinn var
talið að 15% landsins mætti taka
til ræktunar, en nú þykir 6% lík-
legra mat á góðu ræktunarlandi.
Af landi undir 400 m (43% lands-
ins), þar sem byggðin er, eru
þetta tæp 15%. Um 1,2% landsins
hafa þegar verið ræktuð og sam-
kvæmt þessu mætti fimmfalda
ræktað land á Íslandi. Að auki
eru stór landsvæði nýtt til beitar.
Miðað við þróunina undanfarna
áratugi virðast ekki miklar líkur á
aukinni ræktun lands á Íslandi og
lítið hefur verið hirt um að varð-
veita þá auðlind sem óræktað en
ræktanlegt land er. En það eru
blikur á lofti, annars vegar aukin
gróðurhúsaáhrif, hins vegar
ásókn í að taka besta landið undir
mannvirki.
Hækkandi hiti á jörðinni mun
valda því að ræktunarbelti flytj-
ast til og á Íslandi munu skilyrði
til ræktunar batna. Sums staðar
verður uppskera minni og ótrygg-
ari vegna hita og þurrka. Jafn-
framt eykst eftirspurn eftir mat-
vælum vegna fólksfjölgunar og
vegna þess að vonir standa til að
milljarðar jarðarbúa geti átt kost
á auknum lífsgæðum. Til að
bregðast við gróðurhúsaáhrifum
og þverrandi birgðum jarð-
efnaeldsneytis eru ýmsar teg-
undir jarðargróða í auknum mæli
notaðar sem orku-
gjafi. Nýtt er sú sól-
arorka sem grænu-
kornin í plöntunum
binda nú í stað þess
að eyða þeim forða
sem bundinn var fyr-
ir hundruðum millj-
óna ára og hefur
varðveist djúpt í
jörðu. Þótt lífmassi
muni ekki koma í
stað olíu nema að
hluta eykst við þetta
eftirspurn eftir afurð-
um af ræktuðu landi.
Fréttir hafa borist af
hækkandi verðlagi á matvælum.
Þótt einnig valdi uppskerubrestur
vegna erfiðs árferðis er líklegt að
verð haldi áfram að hækka.
Á sama tíma er jafnt og þétt
gengið á ræktanlegt land með
framkvæmdum. Gufunes, Korp-
úlfsstaðir og Blikastaðir fara und-
ir borgarbyggð. Vegir skera
sundur ræktarlönd og annað fer
undir golfvelli og flugvelli. Sum-
arbústaðir eða frístundabyggð er
einkum á landi sem ekki er vel
fallið til ræktunar, en vaxandi
ásókn er í ræktanlegt land, t.d.
undir sk. búgarða. Spurning er
hvort uppkaup auðmanna á jörð-
um muni torvelda hagnýtingu
þeirra seinna. Með stuðningi í
ákvæðum jarðalaga geta sveit-
arstjórnir staðið gegn því að sum-
arbústaðabyggð gangi á verðmæt-
asta landið, en allt mun það illa
skilgreint, enda lögin talin þau
frjálslegustu (ónýtustu?) í Evr-
ópu. Athygli hefur hins vegar
hlotið sú stefna sem kemur fram í
aðalskipulagi Hrunamannahrepps.
Þegar auðlindir þjóðarinnar
verða lýstar þjóðareign þarf gróð-
urmoldin, ræktunarjörðin, að vera
þar efst á blaði, sú auðlind sem
framar öðrum er undirstaða
mannlífs á jörðu. Yfirvöldum
verði skylt að sjá til þess að land-
eigendur geti ekki að eigin geð-
þótta spillt verðmætu landi svo að
það nýtist ekki komandi kyn-
slóðum til ræktunar. Það þarf líka
að beina skógrækt á land sem
ekki er hentugt til ræktunar.
Vandinn er einkum sá að víða
liggur vel við að leggja gott rækt-
unarland undir byggð og sam-
göngumannvirki. Þegar afstaða er
tekin til slíkra áætlana er gott að
hafa í huga að líklega munu að-
eins um 15% lands undir 400 m
hæð falla í verðmætasta flokkinn.
Því ætti víðast að vera völ á nógu
öðru landi til framkvæmda þótt
einnig skuli fara varlega í að
spilla því. Hitt er svo annað mál
að sums staðar getur ræktanlegt
land legið þannig eða það haft
sérstakt gildi svo að ekki þyki
rétt að taka það til ræktunar. Má
til dæmis nefna land við árósa og
sumt votlendi.
Í upphafi vék ég að því að land-
græðsla og skógrækt hefur á und-
anförnum árum verðið að nálgast
það æ meir að verða eiginlegur
landbúnaður. Til landbúnaðar
telst einnig ferðaþjónusta og veiði
í ám og vötnum, og ýmsa þætti
náttúruverndar ásamt skipulagi
lands er eðlilegt að telja til land-
búnaðar. Í samræmi við þennan
skilning á því hvað er landbún-
aður eru öll þessi svið viðfangs-
efni kennslu og rannsókna í
Landbúnaðarháskóla Íslands og í
Hólaskóla. Það er því tíma-
skekkja að nú skuli stefnt að því
að flytja landgræðslu og skóg-
rækt frá landbúnaðarráðuneyti til
umhverfisráðuneytis. Ekki er
ástæða til að draga í efa að þess-
um málaflokkum verði vel sinnt
eftir vistaskiptin. Hins vegar get-
ur verið hætta á að þeir slitni við
það úr sínu eðlilega samhengi.
Við skulum vona að með góðum
vilja og opnum huga verði komist
hjá því. Hins vegar sýna þessi
áform að þeir stjórnmálamenn,
sem ráða málum, skynja ekki
hvert stefnir.
Ræktunarjörð,
auðlindin mesta
Hólmgeir Björnsson skrifar
um landnýtingu, landgræðslu
og skógrækt
»En það eru blikur álofti, annars vegar
aukin gróðurhúsaáhrif,
hins vegar ásókn í að
taka besta landið undir
mannvirki
Hólmgeir
Björnsson
Höfundur er fyrrverandi starfsmaður
Landbúnaðarháskóla Íslands.
Í HÁDEGISFREGNUM í
þessari viku heyrði ég annars
geðþekkan dreng og þokkalega
skynugan halda því
fram að andmæli
hinna fjölmörgu í
samfélaginu við
áfengislagafrumvarpi
hans og sextán ann-
arra væru ofstæk-
isfull og „hystería“
hin versta, eins og
tilgangurinn með
frumvarpinu væri nú
góður og göfugur, að
hans mati. Ekki ætla
ég honum eða með-
reiðarfólki hans það
að vilja einungis illt
með þessu æðsta hugsjónamáli
sínu þó að erfitt sé að sjá hvaða
eða hverra hagsmunum er verið
að þjóna með frumvarpinu og
hvaða gæði eiga að fylgja í kjöl-
farið. Ofstækið og „hysterían“
sem hann kýs að kalla andmælin
eru þó ábendingar um stað-
reyndir sem ekki ómerkari stofn-
un en Alþjóðaheilbrigðismála-
stofnunin hefur látið frá sér fara
og rökstutt rækilega, einfaldlega
þetta: Aukið aðgengi – aukin
neyzla – aukin vandamál, en auk-
ið aðgengi er einmitt alfa og
omega þessa frumvarps
sautjánmenninganna.
En nú skulu varn-
aðarorð heita „hys-
tería“ og ofstæki, áð-
ur hafa nú heyrzt
ummæli um forpokun
og forræðishyggju og
hafa varla þótt nægi-
leg til nota eingöngu
og því þurft að bæta
í. Við bindindismenn
höfum lengi fengið
slíkar kveðjur og
ekki kveinkað okkur
undan því að fá of-
stækisstimpilinn á
okkur, þegar við höfum einungis
verið að benda á reynslu annarra
og válegar afleiðingar neyzlunnar
svo alltof víða. En nú skulu and-
mælendur allir fá sömu ein-
kunnina og má þá svona rétt til
fróðleiks nefna nokkra af þeim
sem hafa tjáð sig um þetta frum-
varp með göfuga tilganginn og
varað sterklega við samþykkt
þess: Lýðheilsustöð, Landlækn-
isembættið, SÁÁ, velferðarráð
Reykjavíkurborgar, Ungmenna-
félag Íslands og nú síðast bisk-
upinn yfir Íslandi. Okkur þykir
ekki amalegt að fá að vera í sam-
fylgd þessa mæta fólks sem
þarna á hlut að máli og einkunna-
gjöfin skyldi þó ekki einmitt vera
sönnun hins algera rökþrots. Að-
eins svo þetta í lokin: Það er ver-
ið að sýna hina ágætu Óvita norð-
ur á Akureyri, það skyldi þó
aldrei vera að við Austurvöll væri
önnur og verri sýning í gangi
með raunverulegum óvitum? Það
er brýn skylda alls hugsandi fólks
að gæta þess að slíkir óvitar valdi
ekki samfélagslegum spjöllum.
Ofstækið og móðursýkin
Helgi Seljan skrifar
um áfengisfrumvarp »… þó að erfitt sé aðsjá hvaða eða hverra
hagsmunum er verið að
þjóna með frumvarpinu
og hvaða gæði eiga að
fylgja í kjölfarið.
Helgi Seljan
Höfundur er fv. alþingismaður.
MORGUNBLAÐIÐ er með í
notkun móttökukerfi fyrir aðsendar
greinar. Formið er að finna ofarlega
á forsíðu fréttavefjarins mbl.is undir
liðnum „Senda inn efni“. Ekki er
lengur tekið við greinum sem sendar
eru í tölvupósti.
Í fyrsta skipti sem formið er notað
þarf notandinn að skrá sig inn í kerf-
ið með kennitölu, nafni og netfangi,
sem fyllt er út í þar til gerða reiti.
Næst þegar kerfið er notað er nóg
að slá inn netfang og lykilorð og er
þá notandasvæðið virkt.
Ekki er hægt að senda inn lengri
grein en sem nemur þeirri hámarks-
lengd sem gefin er upp fyrir hvern
efnisþátt.
Þeir, sem hafa hug á að senda
blaðinu greinar í umræðuna eða
minningargreinar, eru vinsamlegast
beðnir að nota þetta kerfi. Nánari
upplýsingar gefur starfsfólk greina-
deildar.
Móttökukerfi
aðsendra greina