Morgunblaðið - 13.11.2007, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. NÓVEMBER 2007 27
baki. Þarna séu konur
sérstaklega fjölmenn-
ar. Beina þurfi sjónum
sérstaklega að þessum
hópi og huga að því að
minnka brottfall úr
skólum.
Þá séu norrænu
þjóðirnar að eldast.
„Það er mikilvægt að
reyna að ná inn flest-
um sem hafa dottið af
vinnumarkaði og gera
vinnuaflið hæfara og
færara,“ segir Kristín.
Norðurlöndin séu þó
að mörgu leyti í góðri
stöðu. Þau mælist hátt í öllum könn-
unum á samkeppnishæfni, tækni-
væðingu og slíkum þáttum, enda sé
menntunarstig hátt og velferðar- og
ríkiskerfi styðji atvinnulífið vel.
Hins vegar sé mikilvægt að huga að
framtíðinni og því hvar styrkleikar
Norðurlandanna liggi. Það geti t.d.
verið á sviði menningar og að hæfi-
leikar og sköpunarkraftur á þeim
sviðum séu nýttir.
yrja
það kem-
Noregi
li skóla og
kandi,“
ríki, fyr-
man að
æðslu.
etja á Ís-
aflsins
un að
insfræðslu
m
vina
TENGLAR
.............................................
www.nordvux.net
ristín Ástgeirsdóttir
fa með-
n áður,
g styðst
gamla
eisla að
en nú
ar og
knum við
a staði.
ýi herm-
nnka enn
sluð eru.
atriði í
m auð-
t sýkt
að hlífa
ykur æxl-
eitt
Með
rulega úr
þar sem
heilbrigðum vefjum verði hlíft og
einungis sýkt svæði geisluð.
Aukinn árangur
Þórarinn telur að árangur geisla-
meðferða muni aukast verulega
með þessari nýju tækni. Læknum
verði óhætt að nota stærri geisla-
skammta þar sem hættan á að
hitta heilbrigðan vef sé mun minni
og því meiri líkur á að það náist að
drepa æxlið.
Nýi hermirinn mun nýtast öllum
þeim sem þurfa á geislameðferð
að halda, en það eru um 600
manns á ári. Hermirinn er af
gerðinni Acuity iX frá fyrirtækinu
Varian og kostaði um 55 milljónir
króna.
ýjaður
Morgunblaðið/Frikki
mlega tekinn í notkun í gær.
num eftir geislameðferð
Það sem áður var stórbrotinmenning hefur vikið fyrirsiðlausum kapítalisma,þar sem réttindi ein-
staklingsins mega sín lítils. Hag-
vöxturinn í Kína hefur verið dýru
verði keyptur og fórnarkostnaður-
inn hár hvernig sem á það er litið.
Þetta er mat Görans Malmqvists,
eins helsta sérfræðings Norð-
urlanda í Kínafræðum, sem telur
ekki rétt að vísa til Kína sem ríkis
þar sem kommúnismi sé við lýði:
Hugmyndafræði sem slík gegni ekki
neinu hlutverki í Kína. Trúin á
kommúnismann einskorðist að
mestu við meðlimi flokksins, eða
þrjú prósent íbúafjöldans. Malm-
qvist er myrkur í máli og telur
menningarástandið afleiðingu „kap-
ítalisma siðleysisins“, sem hvíli á svo
fúnum rótum að hrikti í stoðunum.
Hætta sé á upplausn kínversks sam-
félags.
„Ég óttast að stjórninni í Beijing
muni ekki takast að hafa hemil á
þeim 1,3 milljörðum manna sem nú
búa landið. Kína er mitt annað föð-
urland. Ég er tengdur landinu í
gegnum hjónaband og ég myndi
harma að sjá landið liðast í sundur,“
segir Malmqvist, en hann er kvænt-
ur Chen Wenfen, fréttaritara taív-
ansks listatímarits á Norðurlöndum.
„Ég vildi óska að skilaboðin sem
stjórnvöld hafa sent með frívæðingu
verslunarhátta næðu einnig til
stjórnmálanna. Virðingin fyrir lýð-
ræðislegum hugmyndum verður að
aukast. Það er enginn virðing borin
fyrir þeim í dag.“
Hreifst af byltingarandanum
Kynni Malmqvist af Kína hófust
fyrir alvöru þegar hann var þar við
nám á umbrotaárunum 1948-1950
og viðurkennir aðspurður að hafa
hrifist af byltingarandanum.
Menntamenn og allur almenn-
ingur hafi fyllst tilhlökkun þegar
sveitir Rauða hersins bar að garði,
verið væri að stofna nýtt samfélag
frá grunni, þar sem einstaklingurinn
tók hagsmuni heildarinnar fram yfir
sína eigin.
Sú hugsjón hafi fljótt strandað á
skerjum raunveruleikans.
Þegar kommúnistar komust til
valda var Malmqvist yfirheyrður af
nýju valdhöfunum sökum þess að
hann var af erlendu bergi brotinn.
„Sá sem yfirheyrði mig sagði að
ég spyrði þeirra gagnspurninga sem
ég spyrði af því ég hefði verið alinn
upp í borgarlegu, kapítalísku sam-
félagi. Ég sneri þessu við. Þá sagði
hann „Sá er munurinn að ég hef rétt
fyrir mér“. Það er ekki hægt að rök-
ræða við sannan kommúnista. Hann
er sannfærður um að hann hafi rétt
fyrir sér.“
Þrátt fyrir þessa bókstafsnálgun
á hugmyndafræði miðstýring-
arinnar telur Malmqvist þann jöfn-
uð sem þar sé boðaður aldrei hafa
skotið djúpum rótum í kínversku
þjóðfélagi. Trúin á kommúnismann
hafi reynst skammvinn, enda ekki
rist djúpt í hugum fólksins.
„Kínverjar eru manna ólíkleg-
astir til að tileinka sér kommúnisma.
Þeir eru einstaklingshyggjumenn.
Marxisminn sem hugmyndafræði
fjaraði út á sjötta áratugnum.“
Bilið milli stétta breikkað
„Þegar ég sneri aftur til Beijing
árið 1956 sem diplómati sá ég hinn
gríðarlega mun sem var á kjörum
upp heimsókn þeirra
hjóna til lítils fjalla-
þorps í Shaanxi-héraði
2004.
Þar hafi þau kynnst
því hvernig fulltrúar
kommúnista á staðnum
hafi tekið við greiðslum
fyrir land bændanna úr
hendi frumkvöðla sem
hafi séð gróðavon í
kolavinnslu. Bænd-
unum hafi verið lofað
greiðslu fyrir land en
ekkert fengið.
Hann hafi rætt þetta
við Wu Yi, einn þriggja
aðstoðarforsæt-
isráðherra Kína, í kvöldverðarboði
fyrir skömmu. Þegar hann hafi
spurt hvað stjórnin hygðist gera í
málunum hafi hún svarað því til að í
Kína væru 800.000 þorp. Ekki væri
hægt að dæma um stöðu mála út frá
einu þeirra. Unnið væri að því að
færa hlutina til betri vegar.
Aðspurður hvort hann telji millj-
ónir verkamanna í verksmiðjum
landsins búa við sömu kjör og bænd-
urnir segir Malmqvist umhugs-
unarlaust: „Að sjálfsögðu“!
„Ekki alls fyrir löngu var lokað
múrsteinaverksmiðju í Henan-
héraði, eftir að upp komst að þar
væri ekki allt með felldu. Verka-
mennirnir sem þar unnu voru í raun
þrælar, voru „keyptir“ af millilið,
fengu engin laun og aðeins lág-
marks næringu. Eigendur verk-
smiðjunnar hefðu aldrei þorað að
notast við vinnuafl úr héraðinu.“
Efasemdir um heimsveldisspá
Ekki stendur á svarinu þegar
blaðamaður ber undir hann þá stað-
reynd að Kínverjar verði senn fjöl-
mennustu netnotendur heims.
„Já, en það er allt annað net!“
Inntur eftir spám um að Kína
verði næsta heimsveldið segist
Malmqvist fullur efasemda. Stjórnin
í Beijing hafi sífellt minni tök á hér-
uðum landsins, þangað sem valdið
hafi færst eftir að verslunarfrelsi
jókst. Við þetta bætist ólgan til
sveita og hræðsla við uppreisn
múslíma í norðurhluta landsins, þeir
séu tugir milljóna.
Þá sé umhverfisskaðinn sem hlot-
ist hafi af iðnvæðingunni slíkur að
tveggja stafa hagvexti verði ekki
viðhaldið. Mengunin sé geigvænleg,
að ganga um götur Beijing í dag sé
eins og að vera staddur ofan í kola-
námu.
Vatnsskorturinn í norðri sé far-
inn að nálgast hættumörk, enda
ekki hægt að ganga endalaust á
grunnvatnsforðann. Vatnshreinsun
fyrir þann hálfa milljarð manna sem
þar búi sé gífurlega dýr og hætta á
miklum fólksflutningum til suðurs,
sem kunni að hafa ýmsar afleið-
ingar.
Beðið eftir afsökun
Aðspurður hvað hann telji helst
hafa farið aflaga í Kína síðustu ára-
tugi hugsar Malmqvist sig um og
segir svo ákveðinn það vera mikil
mistök að biðjast ekki afsökunar á
atburðunum á Torgi hins himneska
friðar. Slíkt skref myndi skapa
stjórninni mikinn velvilja.
Malmqvist heldur áfram og segir
að kommúnistar hafi gert mikil mis-
tök þegar þeir gerðu atlögu að
menntamönnum árið 1957, eftir að
hafa hvatt þá til að gera grein fyrir
því sem betur mætti fara í kerfinu.
„Menntamennirnir gerðu það,
smátt og smátt frá janúarbyrjun.
Um vorið voru þeir að spyrja spurn-
inga um ágæti einsflokkskerfisins
og rétt flokksins til að ráða yfir
Kína. Þeir lýstu yfir efasemdum um
bandalagið við Sovétmenn. Þetta
tvennt mátti ekki draga í efa. Upp
frá því hóf stjórnin herferð gegn
„hægrimönnum“.“
Maður honum nákunnugur, pró-
fessor í lífefnafræði, hafi verið í
þessum hópi. Hann hafi bent á að
það væri ekki þjóðhagslega hag-
kvæmt að láta prófessora standa í
biðröðum. Sú gagnrýni hafi verið
álitin „andlýðræðisleg“ og hann
dæmdur í 21 árs fangelsi.
Margir vina hans hafi mætt svip-
uðum örlögum.
Ritskoðunin ekkert nýtt
Inntur eftir rótum þessarar rit-
skoðunar segir Malmqvist að Ch’ien
Lung keisari, sem réð ríkjum á
átjándu öld, frá 1735 til 1796, hafi
„hreinsað“ bókmenntir landsins af
andófi, með því að láta fínkemba
bókasöfn.
„Ef verk innihélt snefil af gagn-
rýni á keisarann eða stjórnina, var
höfundurinn myrtur, jafnvel öll ætt
hans. Bækur hans voru brenndar.
Sömu aðferðum er beitt af komm-
únistum í dag.
Nóbelsverðlaunahafinn í bók-
menntum frá 2000, Gao Xingjian, er
ekki lesinn í Kína.
Á dögum menningarbylting-
arinnar var ekki einu sinni leyft að
lesa Lu Xun, föður nútíma bók-
mennta í Kína. Ef Lu hefði verið á
lífi á dögum menningarbylting-
arinnar – hann lést innan við fertugt
– hefði hann ekki orðið langlífur.
Hann hefði verið drepinn. Í fjóra
áratugi voru ekki skrifaðar bók-
menntir í Kína sem höfðu eitthvert
gildi að heitið geti.“
embættismanna og
fjöldans. Þetta bil var
margra mílna breitt,“
segir Malmqvist og
tekur dæmi.
„Mér var falið að
sækja miða til utan-
ríkisskrifstofunnar
fyrir 1. maí hátíða-
höldin á torgi hins
himneska friðar. Þá
kom til mín diplómati,
fínn í tauinu, og sagði
afsakandi „Þú verður
að sætta þig við miða
neðst í röðinni, hjá
fjöldanum. Okkur
þykir þetta miður“.
En orðið yfir fjöldann var neikvætt
og í hans huga minnti það eflaust á
eitthvað illa lyktandi.“
Malqvist segir bilið hafa breikkað,
bændur, sem hafi öldum saman
staðið undir hagkerfinu með skött-
um sínum, láti nú fé af hendi rakna
til stjórnarelítunnar, sem telji um
þrjú prósent íbúafjöldans, eða það
sama og mennta- og gáfnaelítan á
keisaratímanum, þegar aðeins hinir
útvöldu gátu lesið leturgerðina.
Efnt til 97.000
mótmælaaðgerða
Að hans sögn er munurinn á lífs-
kjörum fólks æpandi. Hinir efnuðu
séu svo loðnir um lófana að þeir geti
leyft sér að „brenna peningum“,
bændurnir í sveitunum lifi við skort,
margir hafi ekki ráð á að tryggja
börnum sínum lögboðna níu ára lág-
marks skólagöngu. Svo sé réttind-
astaða þeirra afleit.
„Á árinu 2006 var efnt til 97.000
mótmælaaðgerða í landinu. Í þess-
um hópi eru bændur sem grípa það
sem er hendi næst og ráðast á lög-
reglustöðvar, kveikja í þeim, og
velta lögreglubifreiðum. Allt tal
stjórnarelítunnar um áherslu á fé-
lagslega einingu er því út í loftið.“
Máli sínu til stuðnings rifjar hann
Risaríki á brauðfótum
Reuters
Stjórnarelítan Frá 17. flokksþingi kommúnistaflokksins í október.
Malmqvist segir stjórnina reka risastórar fangabúðir fyrir andófsmenn.
frá atburðunum á Torgi hins
himneska friðar. Stjórnvöld
fundu Shi með upplýsingum frá
Yahoo og réttlætti fyrirtækjaris-
inn gjörðir sínar svo að verið
væri að hlíta kínverskum lögum.
Samkvæmt samtökunum
Blaðamenn án landamæra var að
minnsta kosti fjórum andstæð-
ingum stjórnarinnar til viðbótar
komið á bak við lás og slá vegna
upplýsinga frá Yahoo.
Að sögn Malmqvists fær hann
þau skilaboð frá vinum sínum í
Kína að ekki megi tjá sig um at-
burðina á torginu, þótt þeir hafi
meira frelsi til að ræða stjórnmál
en fyrr. Að rengja stjórnina er
harðbannað.
FULLTRÚAR
netrisans
Yahoo játuðu
sekt sína við yf-
irheyrslur í
bandarísku full-
trúadeildinni sl.
þriðjudag, um
leið og þeir
horfðust í augu
við móður
blaðamannsins Shi Tao, sem situr
af sér tíu ára fangelsisdóm í
Kína.
Vann blaðamaðurinn það sér til
saka að birta fyrirmæli stjórn-
valda til kínverskra fjölmiðla um
að kynda ekki undir ólgu með
umfjöllun um að 15 ár væru liðin
Tíu ára fangelsi fyrir
að afhjúpa fyrirmæli
Shi Tao
Göran Malmqvist er
einn helsti Kínafræð-
ingur Norðurlanda.
Hann útskýrði fyrir
Baldri Arnarsyni
hvers vegna hann ótt-
ast að kínverskt sam-
félag ójafnaðar kunni
að gliðna í sundur.
Í HNOTSKURN
»Malmqvist kom hingað tillands á vegum Asíuseturs
Íslands, ASÍS, og hélt erindi í
Háskólabíói, þar sem hann miðl-
aði af langri reynslu sinni af
kínversku samfélagi.
»Malmqvist hefur þýtt tugiverka um kínverskar bók-
menntir, auk kennslubóka.
»Hann er prófessor emeritusvið Stokkhólmsháskóla og
meðlimur í Sænsku vísinda-
akademíunni.
Göran Malmqvist
baldura@mbl.is
„Það má líkja þessu við flughermi“
VEFVARP mbl.is