Morgunblaðið - 03.02.2008, Blaðsíða 20

Í HNOTSKURN
»Frá síðari heimsstyrjöld hafa veriðnáin tengsl milli Bandaríkjanna og
Evrópu eins og Atlantshafsbandalagið
ber vitni.
»Þau tengsl hafa hins vegar veikstog aldrei verið veikari en í stjórn-
artíð George Bush Bandaríkjaforseta.
»Bandaríkin hafa eftir að kaldastríðinu lauk verið eina stórveldið.
Veldi sem telur sig ekki þurfa að taka
tillit til hagsmuna annarra hefur til-
hneigingu til að fara sínu fram ein-
hliða.
»Styrkur Bandaríkjamanna er þóekki meiri en svo að takmörk þan-
þols hans eru komin í ljós.
»Búast má við að Bandaríkjamennverði því fúsari en áður til að leita
samráðs eftir næstu forsetakosningar
og ætli Evrópa að nýta sér það tæki-
færi og styrkja tengslin yfir Atlants-
hafið þarf hún að axla aukna ábyrgð.
Eftir Joschka Fischer
Meðal almennings og ráðamanna íEvrópu eru margir orðnir von-sviknir vegna stefnu stjórnarBush og farnir að vonast eftir
grundvallarbreytingu á bandarískri utanríkis-
stefnu eftir forsetakosningarnar í nóvember.
Það þyrfti hins vegar meðalstórt pólitískt
kraftaverk eigi þær vonir ekki að bregðast og
slíkt kraftaverk mun ekki eiga sér stað – hver
sem verður kosinn.
Bush-stjórnin hefur gert fjölda mistaka í ut-
anríkismálum með víðtækum afleiðingum. En
Bush var hvorki höfundurinn að því að Banda-
ríkjamenn færu sína eigin leið, né myndaði
hann gjána í samskiptum Bandaríkjanna og
Evrópu. Bush ýtti vissulega undir þróunina í
báðum tilfellum, en hinar raunverulegu ástæð-
ur liggja í óhlutlægum sögulegum þáttum, ann-
ars vegar þeirri staðreynd að Bandaríkin hafa
verið eina heimsveldið frá 1989 og hins vegar
sjálfsköpuðum veikleikum Evrópu. Svo lengi
sem Bandaríkin verða eina heimsveldið mun
næsti forseti Bandaríkjanna hvorki geta né
vilja breyta meginuppbyggingu bandarískrar
utanríkisstefnu.
Auðvitað skiptir máli hver sigrar í forseta-
kosningunum, hvort það verður frambjóðandi,
sem búast má við að haldi áfram utanríkis-
stefnu Bush, eða einhver, sem boðar nýtt upp-
haf. Í fyrra tilfellinu myndi gjáin í Atlantshaf-
inu dýpka verulega. Fjögur eða átta ár til
viðbótar af bandarískri utanríkisstefnu í anda
Bush myndi valda slíkum skaða í bandalaginu
yfir Atlantsála að sjálfri tilvist þess yrði í
hættu stefnt.
Bandaríkjamenn munu
ekki gleyma styrkleika sínum
Ef næsti forseti Bandaríkjanna skuldbindur
sig hins vegar til að fara í nýja átt gæti banda-
rísk utanríkisstefna byggst meira á samráði en
nú, hvílt meira á alþjóðlegum stofnunum og
bandalögum og skapast gæti vilji til að koma á
ný á sögulegu jafnvægi milli hervalds og samn-
inga. Það eru góðu fréttirnar. Slæmu fréttirnar
eru að jafnvel við svo jákvæðar aðstæður munu
Bandaríkin sem heimsveldi ekki gefa upp á
bátinn þá stefnu, sem nefnd hefur verið „frjáls-
ar hendur“, eða gleyma styrkleika sínum og
kröfu til að vera fremstir meðal þjóða.
Aðrar slæmar (eða góðar?) fréttir eru að
aukin áhersla á samráð í bandarískri utanrík-
isstefnu mun auka þrýstinginn á Evrópu um að
axla meiri ábyrgð í að fást við neyðarástand á
alþjóðavettvangi og leysa úr ágreiningi – í Afg-
anistan, Íran, Írak, Mið-Austurlöndum, Trans-
kákasus og Rússlandi og einnig í sambandi við
framtíð Tyrklands. Evrópa ætti að bæta við
þessa sameiginlegu verkefnaskrá Afríku, lofts-
lagsbreytingum og umbótum Sameinuðu þjóð-
anna og hins alþjóðlega viðskiptakerfis. Evr-
ópa hefur lengi vel vanmetið mátt sinn og
mikilvægi. Alþjóðlegur efnahagslegur og fé-
lagslegur máttur Evrópu er augljós. En það
hvernig Evrópa hefur sameinað hagsmuni full-
valda ríkja með sameiginlegum stofnunum
gæti einnig verið stórum hluta heimsins for-
dæmi. Sérstaklega gæti það hvernig Evrópa
hefur með stækkun notað vald sitt til að ná var-
anlegum friði í allri álfunni og ýtt undir þróun
með aðlögun heilla hagkerfa, ríkja og þjóð-
félaga að stofnanaverki sínu orðið að fyrir-
mynd þess hvernig skapa megi heim samvinnu
á 21. öldinni.
Hið pólitíska módel
Evrópu framar öðrum
Þetta nútímalega, framsækna og friðsam-
lega módel er einstakt og stendur framar allri
annarri nálgun, sem nú stendur til boða, við
grundvallarspurningarnar um pólitíska skipan
mála. En eitt er að Evrópa geti gert eitthvað,
annað að hún geri það. Alþjóðleg áhrif Evrópu
eru veik vegna rifrilda innbyrðis og skorts á
einingu, sem veikir Evrópusambandið og dreg-
ur úr getu þess til aðgerða. Sterkt í orði, en
veikt á borði – þannig mætti lýsa núverandi
ástandi Evrópusambandsins.
Veikleika Bandaríkjamanna um þessar
mundir ber upp á sama tíma og hið alþjóðlega
pólitíska umhverfi er að taka miklum breyt-
ingum, sem endurspeglast í stórum dráttum í
takmörkum bandarísks valds, getuleysi Evr-
ópu og að nýir risar á borð við Kína og Indland
eru að koma fram á sjónarsviðiðið.
Er enn, í ljósi þessarar þróunar, vit í því að
tala um „vestrið“? Ég held að svo sé og það
meira en nokkru sinni því að klofningurinn
milli Evrópu og Bandaríkjanna veikir hvor
tveggja verulega í alþjóðlegum skilningi. Ein-
hliða ofþensla Bandaríkjamanna á valdi sínu
veitir tækifæri til nýs upphafs í samskiptum
Bandaríkjanna og Evrópu. Bandaríkjamenn
munu í meira mæli en áður þurfa á sterkum
bandamönnum að halda og munu leitast til að
mynda slík bandalög.
Eftir hverju eru
Evrópubúar þá að bíða?
Eftir hverju eru Evrópubúar þá að bíða?
Af hverju ekki að hefjast þegar handa við að
draga úr hinni rótgrónu spennu milli NATO og
ESB – sérstaklega þar sem stefna Frakka hef-
ur í tíð Nicolasar Sarkozys forseta verið að
færast í rétta átt? Það tæki hvorki mikinn tíma
né fyrirhöfn að framkvæmdastjóri NATO og
sá, sem fer með utanríkismál af hálfu ESB,
sæti sameiginlega í ráðum hvorra tveggju sam-
taka.
Hvers vegna ekki að taka upp samráð milli
æðstu embættismanna ESB og Bandaríkjanna
(framkvæmdastjóri NATO gæti tekið þátt í
umræðum um öryggismál) – til dæmis með því
að bjóða utanríkisráðherra Bandaríkjanna og
öðrum úr stjórninni, til dæmis fjármálaráð-
herranum eða yfirmanni umhverfisverndar-
stofnunarinnar, að sitja viðeigandi fundi Evr-
ópuráðsins nokkrum sinnum á ári? Hvers
vegna ekki að koma á reglulegum fundum Evr-
ópuráðsins og forseta Bandaríkjanna.
Fundir sambærilegra nefnda Bandaríkja-
þings og Evrópuþingsins gætu einnig verið
mjög mikilvægir þar sem báðar stofnanir þurfa
þegar upp er staðið að staðfesta alla alþjóðlega
samninga. Örlög Kyoto-bókunarinnar ættu að
vera öllum hlutaðeigandi aðilum þörf lexía.
Slíkt samráð milli Bandaríkjanna og ESB
krefðist engra nýrra sáttmála og gæti hafist án
frekari vífilengja.
Eitt getur Evrópa hins vegar nú þegar sagt
sér í sambandi við kosningabaráttuna í Banda-
ríkjunum: Evrópa mun ekki geta fylgt fyrir-
hafnarlaust í alþjóðlegt kjölfar Bandaríkja-
manna leiti þeir aukins samráðs í
utanríkismálum. Og það er gott. Hið nýja sam-
band yfir Atlantshafið verður að byggjast á
auknum áhrifum Evrópu á ákvarðanir gegn því
að hún axli meira af ábyrgðinni.
Bandaríkin og Evrópa
 Í Evrópu binda margir vonir við að bandarísk utanríkisstefna breytist eftir forsetakosningarnar í
nóvember  Sem stendur er ekkert módel pólitískra stjórnarhátta framar því evrópska
AP
Stirt samband Sambandið milli Evrópu og Bandaríkjanna hefur verið stirt í forsetatíð George
Bush. Þegar hann kom til Vínarborgar í hittifyrra vildu mótmælendur að hann færi aftur heim.
ALÞJÓÐAMÁL»
Höfundur var utanríkisráðherra og varakanslari
Þýskalands frá 1998 til 2005 og leiddi flokk Græn-
ingja í nærri 20 ár.
© Project Syndicate/Institute for Human
Sciences, 2008.
www.project-syndicate.org
20 SUNNUDAGUR 3. FEBRÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
» Það að byggja í Vatnsmýr-inni er einfaldlega stærsta
umhverfismálið í borginni.
Gísli Marteinn Baldursson borgarfulltrúi
á fundi sjálfstæðismanna um borgarmál.
» Núna er kosið milli fortíðarog framtíðar.
Barack Obama öldungadeildarþingmaður
þegar hann ávarpaði stuðningsmenn sína
eftir yfirburðasigur í forkosningum
demókrata í Suður-Karólínu.
» Þetta var óttalegt hjakk ísama farinu, aftur á bak og
áfram.
Kristján Gunnarsson , formaður Starfs-
greinasambands Íslands (SGS), um við-
ræður þess við fulltrúa Samtaka atvinnu-
lífsins (SA) hjá ríkissáttasemjara.
» Sumpartinn er urgur í fólkivegna þess að verið er að
draga úr fjárframlögum en jafn-
framt er verið að segja að fólk
þurfi að vinna meira.
Már Kristjánsson , sviðsstjóri slysa- og
bráðasviðs Landspítala háskólasjúkra-
húss (LSH), sem gert er að spara um 111
milljónir króna á þessu ári.
» Andlát hans var harmleikurfyrir fórnarlömb glæpa
hans, þau munu aldrei fá rétt-
lætinu fullnægt.
Budiman Sudjatmiko , eftir lát Suhartos,
fyrrverandi forseta Indónesíu, en Sudjat-
miko var varpað í fangelsi á námsárum
sínum.
» Þetta er harðari heimursem við vinnum í.
Sveinn Ingiberg Magnússon , formaður
Landssambands lögreglumanna, en þeir
eru ósáttir við hagræðinguna sem fram-
undan er hjá lögreglunni á höfuðborgar-
svæðinu, enda hafi skyldur þeirra og álag
aukist undanfarin ár.
» Fullorðið fólk er kannskiekki klifrandi upp um alla
veggi.
Sóley Dröfn Davíðsdóttir , sálfræðingur á
Kvíðameðferðarstöðinni, sem fjallaði m.a.
um athyglisbrest með ofvirkni (AMO eða
ADHD) hjá fullorðnum á læknadögum
2008.
» En stundum ganga þeir oflangt [Spaugstofumenn],
sem dæmi má nefna hvernig
þeir fóru á sínum tíma með
Halldór Ásgrímsson, þáverandi
forsætisráðherra. Hann var í
hverjum þætti gerður að fávita.
Þá þagði þjóðin …
Hannes Helgason í bréfi til Velvakanda.
» Með þessu viljum við mót-mæla því hversu léleg þessi
lög eru.
Kormákur Geirharðsson , kráareigandi og
stjórnarmaður í Félagi kráareigenda, um
þá ákvörðun 10-15 kráareigenda að leyfa
reykingar inni á stöðum sínum.
» Æ, ø og å eiga undir höggað sækja vegna alþjóðavæð-
ingar og hinnar stafrænu þró-
unar.
Johan Peter Paludan , forstöðumaður IF
(Institut for Fremtidsforskning), stofn-
unar sem fæst við rannsóknir á því sem
framtíðin kann að bera í skauti sér.
» Fólk var ekki eins tilbúið aðborga fyrir hönnun og það
er nú, heldur vildu margir frek-
ar fá einhvern til að stytta bux-
urnar fyrir sig.
Katrín Jónasdóttir , nýráðinn fram-
kvæmdastjóri Lex lögmannsstofu, um
starfsumhverfi fatahönnuða árið 1987
þegar hún lauk námi í fatahönnun.
» Það er til dæmis ekki tilneitt sem heitir jákvæð mis-
munun, það er ávallt mis-
munun, og brýtur hún gegn
jafnrétti.
Úr fréttatilkynningu nýstofnaðs Jafn-
réttindafélags Íslands .
Ummæli vikunnar
Gullmolar Í Kolaportinu leynast margir gullmolarnir í bókunum, sem þar fást í þúsundavís og oft má fá á gjafverði.
Árvakur/G.Rúnar