Morgunblaðið - 03.02.2008, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 3. FEBRÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
5. febrúar 1978: „Þegar horft
er til lífskjara fólks í þriðja
heiminum er engum í kot vís-
að hér, þótt sagt sé, að ekki
sé hægt að bæta lífskjörin
enn meir á þessu ári. En eft-
irtektarvert er, að jafnvel
meðal auðugri nágranna-
þjóða okkar er staðan sú
sama, að ekki er aðstæða til
kjarabóta á þessu ári. Þetta
kom m.a. fram í frétt í Morg-
unblaðinu sl. miðvikudag frá
Noregi en þar er vitnað til
ummæla Per Kleppe, fjár-
málaráðherra Noregs, í við-
tali við norska blaðið Aften-
posten. Ráðherrann sagði
m.a.: „Það er ekki grundvöll-
ur fyrir almennri hækkun á
ráðstöfunartekjum. Þróunin í
utanríkisviðskiptum. Þróunin
í utanríkisviðskiptum er svo
alvarleg um þessar mundir,
að ríkisstjórnin verður að
gera breytingar á efnahags-
stefnu sinni.“
. . . . . . . . . .
31. janúar 1988: „Á síðustu
áratugum átjándu aldar óx
nýjum stefnum í atvinnu- og
fjármálum fylgi í Evrópu.
Þar bar hæst frjálslynda
hagfræðistefnu brezka hag-
fræðingsins Adams Smiths.
Þessi frjálslyndu viðhorf
gáfu byr í segl baráttunnar
fyrir frjálsri verzlun hér á
landi – en sú barátta var
gildur þáttur í sjálfstæð-
isbaráttu þjóðarinnar á þess-
um tíma. Fríhöndlunin svo-
nefnda 1787 og ný spor til
frjálsræðis í verzlun lands-
manna 1854, þegar þeir
þegnar Danakonungs, sem
búsettir vóru á Íslandi, fengu
sama rétt í utanríkisverzlun
og aðrir þegnar hans, vóru í
senn ávextir á meiði íslenzkr-
ar sjálfstæðisbaráttu og af-
leiðing pólitískrar þróunar í
frjálsræðishátt í ríkjum álf-
unnar.“
. . . . . . . . . .
Febrúar 1998: „Það sem
kannski skiptir þó mestu
máli í þessu sambandi og
hefur t.d. verið áberandi hér
á Íslandi í einn áratug eða
svo er einfaldlega það, að
stjórnmálin og stjórn-
málamenn vega ekki jafn
þungt í þjóðmálaumræðum
og áður. Það skiptir í mörg-
um tilvikum meira máli, hvað
sagt er utan þings en innan.
Yfirlýsingar talsmanna
áhrifamikilla hagsmuna-
samtaka hafa meira vægi en
ummæli alþingismanns. Af
þessum sökum eru stjórn-
málamenn minna í fréttum á
þessum áratug en þeim síð-
asta.Að sumu leyti er þetta
áreiðanlega heilbrigð þróun,
sem helzt í hendur við þá
staðreynd, að stórlega hefur
dregið úr miðstýringu í ís-
lenzku þjóðfélagi. Stjórn-
málamenn hafa afsalað sér
völdum, sem þeir áður höfðu,
til annarra og það er af hinu
góða.
En að öðru leyti er ástæðan
kannski sú, að stjórn-
málamennirnir vanda sig ein-
faldlega ekki nægilega mikið
í umræðum. Þeir virðast að
jafnaði ekki leggja mikla
vinnu í upplýsingasöfnun t.d.
fyrir mikilvægar umræður á
Alþingi. Þess vegna verða
slíkar umræður oft ótrúlega
efnislitlar, eins og Morgun-
blaðið hefur áður gert að um-
talsefni.“
Úr gömlum l e iðurum
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
SÚEZ BANDARÍKJANNA?
Það er, þrátt fyrir allt, forvitni-legt að fylgjast með lýðræðinuað verki í Bandaríkjunum.
Peningarnir flæða um allt, áróðurinn
yfirgengilegur, auglýsingamennskan
á sér engin takmörk, yfirborðs-
mennskan óþolandi. Eftir sem áður
malar lýðræðið áfram og skilar því
sem til er ætlazt, frambjóðendum
stóru flokkanna tveggja við forseta-
kosningarnar í nóvember.
Eins og nú standa sakir er augljóst
að lýðræðið skilar mjög frambærileg-
um frambjóðendum fyrir báða flokka.
Hvort sem um verður að ræða Hillary
Clinton eða Obama fyrir demókrata
er ljóst að þau eru bæði frambjóðend-
ur sem flokkur demókrata getur verið
sæmdur af. Hið sama má segja um
repúblikana. Framan af var ekki hægt
að sjá nokkur merki þess að þeir
mundu stilla upp verðugum frambjóð-
anda í forsetakosningunum en nú er
ljóst að svo verður, hvort sem um
verður að ræða Mitt Romney eða
John McCain.
Raunar er ljóst að það er ekki leng-
ur hægt að útiloka að repúblikani
verði kjörinn næsti forseti Bandaríkj-
anna, sérstaklega ef sá síðarnefndi
verður í framboði.
Fyrir ári hefðu flestir spáð því að
Íraksstríðið yrði höfuðmál forseta-
kosninganna. Nú er líklegt að svo
verði ekki og að efnahagsmálin verði í
þess stað helzta umræðuefnið í kosn-
ingabaráttunni. Það er að gerast í for-
kosningunum nú og að óbreyttu mun
efnahagsástandið vestan hafs marka
sjálfa kosningabaráttuna mjög.
Þetta sýnir hversu erfitt er að spá
fyrir um framvindu stjórnmála. Fyrir
ári hafði enginn heyrt um húsnæðis-
lánavafninga sem hafa sett kauphallir
um allan heim á annan endann á síð-
ustu mánuðum. Fyrir ári hefði enginn
látið sér detta í hug að alvarlegur
samdráttur væri í aðsigi í efnahagslífi
Bandaríkjanna. Nú er slíkur sam-
dráttur að verða að veruleika.
Þótt skoðanir séu skiptar um fram-
vindu efnahagsmála er þó að skapast
víðtæk samstaða um að ein helzta af-
leiðing þeirra umbrota, sem nú eru á
fjármálamörkuðum heimsins, verði sú
að efnahagsveldi Bandaríkjanna
standi höllum fæti og að ný efnahags-
veldi séu að rísa í Asíu, Kína og Ind-
landi sem muni láta að sér kveða í vax-
andi mæli á næstu áratugum.
Brezka heimsveldið var fallið í lok
heimsstyrjaldarinnar síðari en Bretar
horfðust ekki í augu við þann veru-
leika fyrr en áratug síðar, í Súez-deil-
unni 1956.
Kannski eiga húsnæðislánavafning-
arnir eftir að verða Súez Bandaríkj-
anna í efnahagslegu tilliti!
Væntanlega verður þessi kaldi
veruleiki eitt helzta viðfangsefni nýs
forseta í Bandaríkjunum. Og kannski
snúast sjálfar forsetakosningarnar
um það hver sé hæfastur til að sigla
Bandaríkjunum út úr því hlutverki
sem þau hafa haft, að vera eins konar
lögregla heimsins sem hefur auðvitað
byggzt á efnahagslegum styrk þeirra.
Er það stríðshetjan John McCain?
Eða er hann kannski maður fortíðar-
innar í þeim efnum?
Er það Obama? Eða er hann
kannski alltof reynslulaus?
Er það Hillary Clinton? Er þetta
verkefni kannski bezt komið í höndum
hinnar „hagsýnu húsmóður“?
Þegar fylgzt er með því, hvernig
kjósendur í Bandaríkjunum velja
smátt og smátt bezta fólkið með þátt-
töku í forkosningum er ekki fráleitt að
þeir eigi líka eftir að velja bezta
manninn í þetta erfiða verkefni.
Þeir, sem mikla reynzlu hafa í
stjórnmálum, telja gjarnan að heil-
brigð skynsemi kjósenda sé bezt.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
U
ppnámið, sem varð í kringum
meirihlutaskiptin í borgarstjórn
Reykjavíkur fyrir skömmu, hef-
ur orðið til þess að hinar dýpri
pólitísku afleiðingar þeirra átaka
hafa fallið í skuggann og lítið
sem ekkert komið til umræðu.
Nánast alveg frá því, að meirihluti sjálfstæð-
ismanna og framsóknarmanna var myndaður að
loknum borgarstjórnarkosningum vorið 2006,
hafa verið uppi hugmyndir um að meirihluti skip-
aður borgarfulltrúum Sjálfstæðisflokks og Vinstri
grænna væri eftirsóknarverðari kostur. Til þess
hafa legið mörg rök, pólitísk og málefnaleg, en
ekki sízt að á milli fólks í báðum þessum flokkum
hafa orðið til persónuleg tengsl, sem skipta máli í
þessu sambandi.
Eftir að meirihluti Sjálfstæðisflokks og Fram-
sóknarflokks féll í októbermánuði sl. varð smátt
og smátt ljóst, að innan Sjálfstæðisflokksins gat
verið vilji fyrir því að mynda nýjan meirihluta með
Vinstri grænum og bjóða Svandísi Svavarsdóttur
embætti borgarstjóra. Fyrir Vinstri græna gat
það skipt meginmáli að komast í slíkt lykilembætti
á vettvangi stjórnmálanna, sem staða borgarstjór-
ans í Reykjavík er.
Þegar horft var til landsmálanna hefði þetta
ekki verið vondur kostur fyrir Sjálfstæðisflokkinn.
Alveg frá því að núverandi ríkisstjórn var
mynduð með samstarfi Sjálfstæðisflokks og Sam-
fylkingar hafa verið efasemdir um það í röðum
sumra sjálfstæðismanna, að það hefði verið skyn-
samlegt frá sjónarhorni Sjálfstæðisflokks að
mynda slíkan meirihluta á Alþingi. Ástæðan fyrir
því blasti við og blasir enn skýrar við nú á hinu
pólitíska taflborði.
Það eitt skipti máli fyrir Samfylkinguna sl. vor
að komast í ríkisstjórn. Þar með voru sjálfstæð-
ismenn búnir að tryggja, að Framsóknarflokkur-
inn hefði ekki áhuga á samstarfi við þá í fyrirsjáan-
legri framtíð. En jafnframt er ljóst að Vinstri
grænir höfðu ákveðnar væntingar um samstarf á
milli sín og sjálfstæðismanna í ríkisstjórn að kosn-
ingum loknum og tóku það óstinnt upp að svo varð
ekki.
Þegar staðan var orðin sú, að tveir flokkar
gengu frá þessum leik eftir þingkosningarnar vor-
ið 2007 kalnir á hjarta eftir samskipti við Sjálf-
stæðisflokkinn, var augljóst að Samfylkingin var
komin í lykilstöðu, átti aðild að ríkisstjórn og hafði
jafnframt meiri möguleika á samstarfi við Fram-
sóknarflokk og Vinstri græna en Sjálfstæðisflokk-
ur, ef einhver alvarleg vandamál kæmu upp í
stjórnarsamstarfinu.
Sá möguleiki, sem var á samstarfi á vettvangi
borgarstjórnar á milli Sjálfstæðisflokks og Vinstri
grænna undir forystu Vinstri grænna, gat breytt
þessari mynd og raunar öllu hinu stórpólitíska
landslagi á Íslandi. Annars vegar hefði slíkt sam-
starf verið áhugaverð prófun á samstarfi þessara
tveggja flokka og hins vegar hefði það augljóslega
opnað nýja möguleika í landstjórninni hvort sem
væri á kjörtímabilinu, sem nú stendur yfir, ef vin-
slit yrðu á milli núverandi stjórnarflokka eða í
kjölfarið á þingkosningum vorið 2011.
Innan borgarstjórnarflokks Sjálfstæðisflokks-
ins hafa verið uppi hugmyndir um það frá því sl.
haust, að samstarf við Ólaf Fr. Magnússon hlyti
líka að vera inni í þessari mynd, vegna þess, að frá
sjónarhóli borgarfulltrúa Sjálfstæðisflokksins
hlaut það að vera eftirsóknarverður kostur að
sprengja vinstri meirihlutann í loft upp.
Svo má velta því fyrir sér, hvort möguleikinn á
samstarfi við Sjálfstæðisflokkinn undir forystu
Svandísar Svavarsdóttur hafi að vísu verið freist-
andi kostur fyrir Vinstri græna en að þeir hafi ekki
haft kjark til þess að stíga það skref af ótta við að
það gæti auðveldað Samfylkingunni að ná frá þeim
fylgi á vinstri vængnum, sem þessir tveir flokkar
berjast um.
Niðurstaðan er hins vegar sú, að Vinstri grænir
eru æfir út í Sjálfstæðisflokkinn í borgarstjórn
Reykjavíkur, sem hefur svo leitt til þess, að Sam-
fylkingin er augljóslega komin í þá stöðu að geta
deilt og drottnað á landsvísu að öllu óbreyttu.
Markmið Samfylkingar
U
m þessa stöðu í landsmálum var
fjallað hér í Reykjavíkurbréfi
Morgunblaðsins hinn 20. maí
2007. Þar sagði m.a.:
„Það skipti miklu máli fyrir
Samfylkinguna að komast í rík-
isstjórn. Í raun og veru skipti það öllu máli fyrir
flokkinn og formann hans, Ingibjörgu Sólrúnu
Gísladóttur. Ef það hefði ekki tekizt er ljóst að til
mikils uppgjörs hefði komið innan flokksins. Öss-
ur Skarphéðinsson var felldur, sem formaður
Samfylkingarinnar, vegna þess, að meirihluti
flokksmanna hafði ekki trú á því, að hann gæti leitt
flokkinn til sigurs. Niðurstaða kosninganna varð
hins vegar sú, að Samfylkingin tapaði kjörfylgi og
tapaði tveimur þingmönnum. Í kjörfylgi er Sam-
fylkingin komin niður í það fylgi, sem flokkurinn
fékk í kosningunum 1999, en það voru fyrstu kosn-
ingarnar, þar sem boðið var fram undir merkjum
Samfylkingar. Össur getur litið yfir farinn veg og
sagt með réttu að hann sé sá forystumaður Sam-
fylkingarinnar, sem hafi einn náð því marki að
leiða flokkinn til nánast jafnstöðu við Sjálfstæð-
isflokkinn í þingkosningunum 2003.
Morgunblaðið hefur haldið því fram, að yrði
Samfylkingin áfram í stjórnarandstöðu mundi
nýtt uppgjör verða innan flokksins vegna þess
djúpstæða klofnings, sem er í flokknum eftir for-
mannsskiptin.“
Og nokkru síðar segir í Reykjavíkurbréfi Morg-
unblaðsins hinn 20. maí 2007:
„Markmið Ingibjargar Sólrúnar og þess hóps,
sem að henni stendur, hefur verið að hún skyldi
verða fyrsta konan, sem yrði forsætisráðherra Ís-
lands. Það er auðvelt að skilja það markmið og
ekkert athugavert við það. Margar konur, bæði
innan og utan Samfylkingar, standa með henni í
því. Ingibjörg Sólrún er mun nær því markmiði en
áður. Hún getur á miðju þessu kjörtímabili efnt til
ágreinings við Sjálfstæðisflokkinn og rofið stjórn-
arsamstarfið. Það verður auðvelt fyrir hana við
slíkar aðstæður að mynda ríkisstjórn með Vinstri
grænum og Framsóknarflokknum. Hvert á Sjálf-
stæðisflokkurinn að snúa sér þá? Hann gæti hugs-
anlega talað við Vinstri græna en það tækifæri
höfðu sjálfstæðismenn líka nú og nýttu sér ekki.
Meiri líkur eru á, að Vinstri grænir mundu taka
þátt í myndun slíkrar ríkisstjórnar með Ingi-
björgu Sólrúnu.
Þetta er mesta hættan, sem Sjálfstæðisflokkur
Geirs H. Haarde stendur frammi fyrir, þegar
hann gengur til samstarfs við Samfylkinguna nú.
Það er búið að loka öðrum dyrum og ekki augljóst,
hvernig á að opna þær aftur.“
Þetta var það mat, sem lagt var á hina pólitísku
stöðu hér í Reykjavíkurbréfi í maí 2007, þegar
ljóst var orðið, að mynduð yrði ríkisstjórn Sjálf-
stæðisflokks og Samfylkingar. Síðustu atburðir í
Laugardagur 2. febrúar
Reykjavíkur
Vetrartíð Fólk á ferð í uppsveitum Árnessýslu sten