Morgunblaðið - 03.02.2008, Blaðsíða 30

söngur
30 SUNNUDAGUR 3. FEBRÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
H
ann er bestur!
Þetta hef ég reynt að
segja ykkur í meira en
tuttugu ár!“ Þetta
sagði Jónas Ingimund-
arson píanóleikari við
mig með hálfgerðum
þjósti þar sem við hitt-
umst í hléi eftir flutning annars þáttar óp-
erunnar Tristans og Ísoldar eftir Richard Wag-
ner í flutningi Los Angeles-óperunnar nú í
janúar. Þar átti hann við Kristin Sigmundsson
sem um þessar mundir fer með hlutverk Mar-
kes konungs í fyrrnefndri uppfærslu.
Ég hafði leyft mér að hafa á orði hversu hrifin
ég væri af frammistöðu hans í sýningunni og ekki
stóð á viðbrögðum hjá Jónasi þar sem hann hálf-
partinn sneypti mig og hér með lesendur Morg-
unblaðsins fyrir að hafa ekki veitt þessum ein-
staka listamanni tilskilda athygli í gegnum árin.
Og það er svo sem ekki alveg út í bláinn því
tæpast verður sagt að í tímans rás hafi farið
mikið fyrir Kristni Sigmundssyni í íslenskum
fjölmiðlum.
Kristinn er hógvær maður vægast sagt og að
því er virðist lítið fyrir að básúna eigið ágæti.
Þrátt fyrir það er hann líkast til sá óperusöngv-
ari íslenskur sem hefur náð hvað mestum frama
á erlendri grundu. Hann hefur í ríflega nítján ár
sungið í öllum helstu óperuhúsum heims og
stendur nú á hátindi ferils síns.
Kristinn hefur ákaflega breitt svið sem
söngvari og hlutverkaskrá hans er viðamikil.
Það er á fárra færi að hafa á valdi sínu svo
ólík hlutverk sem raun ber vitni.
Ég hitti Kristin að sýningu lokinni á veitinga-
húsi í grennd við óperuna. Kristinn tekur mér
ákaflega elskulega og við tökum tal saman.
Stórsöngvarinn er skemmtilegur maður með
mikla útgeislun og tekur misvitrum spurn-
ingum blaðamanns öllum jafn vel.
Snillingurinn Wagner
Kristinn er enginn nýgræðingur þegar kem-
ur að Wagner og því leikur mér forvitni á að vita
hvernig það atvikaðist að hann fann Wagner
eða þeir hvor annan.
„Ég söng minn fyrsta Wagner í Wiesbaden í
Þýskalandi. Ég var ráðinn þar 1989-94 og fram
að þeim tíma vissi ég eiginlega lítið hvað Wag-
ner var. Ég var svona eins og kannski fleiri með
hálfgerða fordóma gagnvart Wagner.
Verkin hans máttu þola neikvæða gagnrýni
eftir heimsstyrjöldina síðari og langt fram eftir
síðustu öld. Það var bara eins og það væri nán-
ast blótsyrði að nefna hann á nafn.
En svo var ég ráðinn í að syngja í Meistara-
söngvurunum í Wiesbaden og það var eiginlega
byrjunin. Hann er náttúrlega snillingur mað-
urinn,“ segir Kristinn og brosir breitt.
Wagnerhátíðir eins og sú í Bayreuth í Þýska-
landi laða til sín ár hvert Wagneraðdáendur
sem þangað flykkjast til að horfa á nýjar upp-
setningar á óperum hans.
Þetta eru nánast eins og trúarbrögð fyrir
mörgum og því rétt að spyrja fagmanninn
Kristin hvert aðdráttarafl Wagners sé?
„Hvað mig snertir þá er það þessi mikla teng-
ing milli texta og tónlistar. Hún er ofboðslega
stór þáttur í verkum hans. Wagner samdi alla
textana sjálfur og verkin hans mynda því
dramatíska heild. Og allt sem hann gerir í tón-
listinni þjónar leikhúsinu og textanum.“
– Wagner hefur þá jafnframt því að vera tón-
skáld og textahöfundur hugsað eins og leik-
stjóri?
Kristinn svarar því játandi og bætir við:
„Hann meira að segja skrifar inn leikstjórn-
arnótur, ekki bara hvað túlkun varðar heldur
jafnvel hvar viðkomandi skuli koma inn á svið
og þar fram eftir götunum.“
Kristinn dregur upp úr pússi sínu handritið
að óperunni sem á í hlut til að sýna fram á ná-
kvæmni tónskáldsins. Í handritinu má víða sjá
athugasemdir um ýmislegt sem viðkemur svið-
setningu verksins, jafnvel hvað útlit og leik-
mynd sýningarinnar snertir.
Kristinn er fagmaður fram í fingurgóma og
það er augljóst hversu ýtarlega hann hefur
stúderað Wagner og þau hlutverk sem hann
hefur sungið eftir hann.
Kristinn hugsar eins og góður leikari. Treyst-
ir ekki bara á innsæið og tilfinninguna heldur
rannsakar hlutverk sín til hlítar. Kristinn veltir
fyrir sér hliðstæðum í bókmenntasögunni til að
kynnast betur persónunum sem hann leikur og
til að geta fyllt túlkun sína. Viðar að sér ítarefni
í því augnamiði að gera persónur þær er hann
skapar á sviðinu sem heilsteyptastar.
Tristan – trist afreksmaður
Sýning LA-óperunnar á Tristan og Ísold var
fyrst sett upp fyrir tuttugu árum og ber það
með sér. Sviðsetninguna annast að þessu sinni
John Steingraber sem einnig setti sýninguna
upp í San Francisco-óperunni nú fyrir stuttu.
Kristinn fór einnig með hlutverk Markes
konungs þar í borg. Leikmyndin er eftir hinn
heimsfræga listamann David Hockney og hann
hefur látið hafa eftir sér í fjölmiðlum að nú loks-
ins finnist honum leikmynd sín njóta sann-
mælis, hvað varðar lýsingu og meðferð alla.
Ekki skulu þau orð dregin í efa, enda er leik-
myndin tilkomumikil og litrík en söngvurunum
afar erfið og ekki með öllu heiglum hent að gera
sig heimakominn í slíku listaverki.
Sviðspallurinn er í miklum halla og átti Tristan
í nokkru basli með að fóta sig á honum. Það varð
eiginlega svolítið vandræðalegt í þriðja þætti þar
sem Tristan heyr dauðastríð sitt og maður hafði
af því þungar áhyggjur að sá ástsjúki ylti hrein-
lega fram af sviðinu og í kjöltu einhvers hljóð-
færaleikarans. Ekki bætti úr skák að hinn frá-
bæri tenór John Treleaven er ekki sérlega
glúrinn leikari og átti því yfirhöfuð erfiðara um
vik en aðrir að fóta sig í hlutverk sínu.
Það ber að taka fram að John Treleaven er
einn eftirsóttasti hetjutenór vorra tíma og hefur
farið með hlutverk Tristans í öllum helstu
óperuhúsum heims.
Í inngangsorðum Placidos Domingos, sem
stýrir LA-óperunni nú, segir eftirfarandi í leik-
skrá: „Ekki er hægt að ætlast til að sá sem
syngur hlutverk Tristans hafi allt til að bera.
Svo erfitt er hlutverkið sönglega að það krefst
allrar orku söngvarans.“
Það er ekki fráleitt að maður fái á tilfinn-
inguna að óperustjórinn sé öðrum þræði að
biðja áhorfendur að taka viljann fyrir verkið
hvað leik Tristans varðar því best er að njóta
flutnings hans með eyrun sperrt og augun aftur.
Kristinn kemur mótleikara sínum til varnar
þar sem við skeggræðum uppfærsluna.
„Ég dáist að samleikara mínum sem syngur
Tristan. Þetta hlutverk er ósyngjandi og söng-
urinn hjá honum bara batnar og batnar eftir því
sem líður á sýninguna! Algjört afrek!“
Hlutverk Ísoldar var í höndum bandarísku
sópransöngkonunnar Lindu Watson sem þykir
ein besta Wagnersöngkona sem fram hefur
komið á síðari árum. Söngur hennar var áhrifa-
ríkur en ég vil nú kenna mótleikara hennar of-
urlítið um hversu leik hennar var ábótavant.
Það er vandkvæðum bundið að leika hlutverk
Ísoldar á móti þeim Tristan sem hún mætti á
sviðinu.
Leikandi söngvari – syngjandi leikari
Ég verð að spyrja Kristin um álit hans á sýn-
ingunni og hann viðurkennir að sér hafi því mið-
ur fundist leikstjórnin í hálfgerðu skötulíki.
Sýningin hafi hreinlega ekki verið unnin til hlít-
ar. Það má til sanns vegar færa, því maður ósk-
ar þess á köflum að vera frekar staddur á kons-
ertuppfærslu en að horfa á marga söngvarana
svona hálf-leika og varla það. En það var annað
upp á teningnum hvað leik Kristins snertir og
því rétt að spyrja hann út í hlutverkið.
„Þetta er mjög safaríkt hlutverk. Niður-
lægður kóngur sem í þokkabót hefur verið svik-
inn af kjörsyni sínum. Viðfangsefni óperunnar
Tristans og Ísoldar minnir um margt á óperu
Verdis Don Carlos ef grannt er skoðað. Og ým-
islegt er í hlutverkunum í þessum tveimur óp-
erum sem kallast á. Marke konungur er
draumahlutverk, textinn magnaður og tónlistin
gjörsamlega tætir mann í sundur.“
Það var kærkomið að sjá Kristin stíga á svið í
hlutverki konungsins í lok fyrsta þáttar. Ekki
syngur hann tón í þeim þætti en nærvera hans
var slík að áhorfendur fóru fram í fyrsta hléi
fullir óþreyju að fá að heyra hvað konungur
hefði fram að færa. Sessunautur minn hafði á
orði við mig: „Jæja, loksins kom einhver sem
hefur eitthvert erindi á svið.“
Kristinn er glæsilegur á sviðinu og auðvitað
höfðinu hærri en allir samleikarar hans, sem
kemur síst að sök þegar um hutverk sem þetta
er að ræða. Það var augljóst að þar var kominn
leikari enda átti hann eftir að sanna það í öðrum
þætti þar sem hann túlkaði dásamlega aríu hins
kokkálaða konungs.
Túlkun Kristins var innileg og söngurinn
ákaflega blæbrigðaríkur. Röddin er ástríðufull
og lét engan ósnortinn. Enda uppskar hann
mikið lófatak í lok sýningarinnar.
Kristinn segir leiklistina vera að sínum dómi
alveg jafn mikilvæga og tónlistina þegar kemur
að óperuuppfærslum. Óperur séu leikhús og þar
þurfi allir þættir að haldast í hendur ef vel á að
vera, að öðrum kosti sé allt unnið fyrir gýg.
Hann bætir við að stundum fái hann tækifæri til
að vinna með frábærum leikstjórum og þá sé
virkilega gaman. Við Kristinn höldum áfram að
ræða um leiklistina.
„Ég var svo heppinn að komast í nám hjá
John Bullock, föður leikkonunnar Söndru Bul-
lock, og hann notar aðferðir Stanislavskís við
kennsluna. Hann er ekki síðri leiklistarkennari
en söngkennari. John sagði við mig: „Kristinn,
þú syngur ekki einn einasta tón án þess að það
sé tilfinning á bak við það.“
Ég sótti tíma hjá honum um alllangt skeið og
hann hafði það fyrir vana að snúa sér út í horn
með bakið í mig og hlusta á mig syngja. Ef hon-
um fannst túlkunin hol eða innantóm átti hann
til að stoppa mig af með því að freta á mig.
Paul sagði ennfremur við mig að söngur væri
tilfinningatúlkun á hæsta stigi og að skyldur
mínar sem söngvara væru þær að láta aldrei
glepjast til að syngja án fullrar innistæðu. Hann
hreinlega bannaði mér að syngja öðruvísi.
Það er ekki síst þetta uppeldi hjá honum sem
ég hef haft að leiðarljósi æ síðan.“
Málamiðlanir verða aldrei sannfærandi
Það er af mörgu að taka þegar maður skoðar
feril Kristins og erfitt að velja eitt fremur en
annað til að ræða um og því afræð ég að spyrja
hann hvernig honum finnist ferill hans hafa
þróast á þessum tæplega tuttugu árum þar sem
hann hefur haft atvinnu af því að syngja um all-
an heim.
Kristinn segir: „Þótt konungurinn Marke sé
frekar lítið hlutverk miðað við Wagner þá eru
hlutverkin sem mér bjóðast núorðið alltaf að
stækka og verða veigameiri.
Til dæmis hef ég nýverið sungið hlutverk
Gurnemanz í óperunni Parsifal eftir Wagner og
það er eitt stærsta bassahlutverk sem hefur
verið samið. Þar til dæmis syng ég einn í fyrsta
þættinum í fjörutíu mínútur stanslaust,“ segir
Kristinn og hlær dátt. Kristinn segir að öll þau
vinasambönd sem hann hefur myndað á und-
anförnum árum í tengslum við fagið hafi líka
mikið að segja um lánsemi hans í starfi.
„Ég hef átt því láni að fagna að eignast gott
samstarfsfólk og til dæmis hef ég oft áður unnið
með stjórnandanum hér, James Conlon, og okk-
ur hefur orðið vel til vina.
Hann var til dæmis stjórnandi við Parísar-
óperuna allan þann tíma sem ég var þar.
Það er ekki síst fyrir hans sakir sem mér
Farfuglinn Kristinn
Kristinn Sigmundsson söngv-
ari er víðförull í óperuheim-
inum og kemur um þessar
mundir fram í Tristan og Ís-
old eftir Wagner í Los Angel-
es-óperunni. Steinunn Ólína
Þorsteinsdóttir ræddi við
söngvarann.
Friðþjófur Helgason
Óperuformið flókið Kristinn Sigmundsson hefur komið fram í öllum helstu óperuhúsum heims: „Óperuformið er nefnilega flóknara en venjulegt
leikhús því þarna eru tveir stjórnendur sem eiga strangt til tekið að vera jafnréttháir en ef þessir aðilar eru ósammála, þá getur verið vont að
vera söngvari. Málamiðlanir í túlkun á sviði verða aldrei ásættanlegar eða sannfærandi.“