Morgunblaðið - 03.02.2008, Blaðsíða 34

34 SUNNUDAGUR 3. FEBRÚAR 2008 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Stefán Jón Bernharðsson hornleikari frumflytur Hex eftir Huga Guð-
mundsson.
Stefán: „Það er ofboðslega gaman að hafa í höndunum konsert sem er
saminn fyrir mann. Það er mjög spennandi og gerir nálgunina við verkið
öðruvísi. Maður hefur ekkert að styðjast við, veit ekkert við hverju maður
á að búast. Svo er alltaf fyndið að mæta á fyrstu æfingu með Kamm-
ersveitinni, því maður veit ekkert hvernig heildarmyndin er. Manni líður
eins og maður sé óundirbúinn, þótt það sé ekki þannig. Maður myndi aldr-
ei mæta á fyrstu æfingu með konsert eftir Strauss án þess að vera búinn
að hlusta margoft á hann. Það gerir maður auðvitað ekki með glæný verk.
Svo er þetta kannski allt öðruvísi en maður hefur ímyndað sér þegar mað-
ur er að æfa einn. „Hmm já, er þetta þessi hljómur?! Eftir fyrstu æfinguna
líður manni mun betur.“
Þetta er konsert fyrir horn og strengjasveit sem Hugi Guðmundsson
bað um að fá að semja. Það var ekki þannig að ég leitaði til hans. Hins veg-
ar höfðum við talað saman um það áður að gera eitthvað saman. Það var
þó óformlegt, yfir bjór og borgara. Þegar hann fékk tækifæri til að semja
fyrir Kammersveitina ákvað hann að gera þetta svona.
Hann ákvað að fara þá leið að nota bara strengi, ekki önnur hljóðfæri,
vegna þess að hann er hrifinn af þeim hljómi, en líka af því að það er prakt-
ískt upp á endurflutning að gera. Þetta eru þrír kaflar. Sá fyrsti er sjálfur
kaflaskiptur. Í miðkaflanum notar hann strengina eins og teppi, og er með
flotta effekta sem hann nýtir sér til að blanda saman við tón hornsins.
Hann lætur strengjasveitina spila með bogann upp við brú, eða niðri á
hálsi eða plokka strengina og skapar þannig flotta liti með horninu. Síðasti
kaflinn er æsilegur og þar reynir á tækni og þar reynir Hugi að víkka út
möguleika þess sem hægt er að gera á horn.“
Hugi „Í ansi mörg ár, nánast allt frá því ég byrjaði að læra tónsmíðar,
hef ég verið að þróa með mér hljómaefni sem ég hef notað í næstum öllum
mínum verkum síðan. Það efni byggist á þriggja tóna hljómum sem oft
nýtast best á þröngu tónsviði og í ekki of þéttofinni músík. Þegar hins veg-
ar ég ákvað í samráði við Stefán Jón að nota heila strengjasveit í horn-
konsertinn fór mig að langa til að skrifa miklu stærri hljóma og nýta allt
tónsvið sveitarinnar. Niðurstaðan varð hljómaefni byggt á tólf sex-tóna
hljómum eða hexa-kordum. Í verkinu er þessir hljómar grindin að öllu en
einnig koma fyrir staðir þar sem allir 12 tónarnir hljóma samtímis í
stórum hljómablokkum.
Verkið er í þremur hlutum og er að mörgu leyti nokkuð hefðbundið að
byggingu; hraður-hægur-hraður. Þar sem Hex er skrifað fyrir Stefán Jón
Bernharðsson, sem er mjög orkumikill maður, var ekki annað hægt en að
skrifa orkumikla músík fyrir hann og eru útkaflarnir og þá sérstaklega
síðasti kaflinn mjög kraftmiklir, allavega á minn mælikvarða. Miðkaflinn
er hins vegar algjör andstæða hinna tveggja og er einföld laglína skrifuð
yfir þrjá hljóma (líkt og algengt er í dægurtónlist, þótt hljómarnir séu aðr-
ir). Kaflinn var skrifaður að mestu á einum degi daginn eftir að amma mín
dó í desember sl.“
Hex er orkumikill
konsert fyrir
orkumikinn mann Einar Jóhannesson klarinettleikari frumflytur á Íslandi konsertinn La Se-renissima eftir Hafliða Hallgrímsson
Einar: „Þetta er ein fljótandi sæla. Það er mikil Feneyjafegurð í verk-
inu, en La Serenissima er gamla nafnið á Feneyjum. Það er greinilegt að
falleg síkin hafa hrifið Hafliða; það er eins og maður líði um þau á gondóla
og ótrúlega margt gerist á leiðinni, sem Hafliði fer ekkert út í hvað er.
Það koma dramatísk augnablik. Það er stór slagverkspartur í verkinu sem
kallast á við klarinettið. Slagverksparturinn er mjög heillandi. Hafliði
skrifar langa einleiksstrófu fyrir stáltrommur, hljóðfæri úr Karíbahafinu –
upphaflega öskutunnur. Það var reynt að fá þetta hljóðfæri hingað til
lands en gekk ekki. Þess í stað eru notuð tónstillt gong. Feneyjar voru hér
áður fyrr dyr Evrópu til Austurlanda, og þetta gong skapar austræna
stemningu. Þetta er geysilega litríkt og falleg verk. Það hefur langa líð-
andi, og maður fer inn í töfraheim. Það er vatnsstemning í strengjunum
og mér líður eins og gondólaræðara.
Það eru forréttindi að fá að frumflytja verk og móta það sem enginn
hefur gert áður. Maður hefur enga fyrirmynd, þannig að maður er hvorki
að stæla aðra né forðast annarra túlkun. Ég frumflutti þetta með Norsku
kammersveitinni í Noregi í fyrra. Hafliði er mikill fullkomnunarsinni og
vinnur oft áfram í verkum sínum eftir að þau eru frumflutt. Hann er búinn
að breyta verkinu talsvert mikið síðan þá, þannig að það er samfelldara og
klarinettlínan er nánast óslitin. Líðandin er því enn meira áberandi. Ég
hef sagt það áður að það besta sem hendir hljóðfæraleikara er það þegar
hann á þátt í því að tónbókmenntirnar verða auðugri. Með þessu verki
Hafliða finnst mér komin geysifalleg viðbót.“
Hafliði: „Hér áður fyrr voru Feneyjar þekktar undir hinu fallega nafni
La Serenissima eða „Brúður hafsins“. Á leið minni til Íslands eftir níu
mánaða dvöl í Rómaborg veturinn 1963-64 dvaldi ég nokkra daga í Fen-
eyjum. Flestir heillast af þessari óvenjulegu borg og var ég þar engin und-
antekning. Fyrir rúmu ári heimsótti ég Feneyjar aftur ásamt eiginkonu
minni og áttum við þar saman fjóra sólríka daga.
Þegar heim var komið hóf ég vinnu við að semja tónverk fyrir klarinett,
strengjasveit og slagverk, sem ætlað var Einari Jóhannessyni klarinett-
leikara og Norsku Kammersveitinni til flutnings í Osló á síðastliðnu ári.
Það var aldrei ætlun mín að áhrif Feneyjaferðarinnar kæmu fram í þessu
nýja tónverki, en svo fór að hugblær og stemningar tengdar Feneyjum
sveimuðu um í huga mínum vikum saman og settu endanlega sinn blæ á
tónverkið.
Eins og flest verk mín fyrir einleikshljóðfæri með hljómsveit er La Se-
renissima í einum þætti, sem samanstendur af andstæðum einingum sem
eiga þó allar sameiginlegar rætur í hljómrænu grunnefni, sem sífellt tekur
breytingum og skapar stemningar eftir því sem við á. Sólóklarinettið tek-
ur strax völdin í margslungnu einleikshlutverki, sem gerir miklar tækni-
legar kröfur til einleikarans. Hljómsveitin lætur að sér kveða með drama-
tískum innskotum og upphlaupum, sem lokka einleikarann inn á óvæntar
brautir. La Serenissima fer ljúflega af stað, en brátt eiga sér stað trufl-
andi og dramatískir atburðir sem smátt og smátt leiða að hápunkti verks-
ins. La Serenissima nær aftur jafnvægi í lokin og fjarar að lokum út í fjar-
rænt mistur.“
Það hefur langa líðandi og
maður fer inn í töfraheim
Una Sveinbjarnardóttir fiðluleikari
frumflytur Quasi Concerto eftir Svein
Lúðvík Björnsson
Una: „Það felst rosaleg ábyrgð í að
fást við verk sem er samið fyrir
mann, en það er mjög gaman um
leið. Það gefur manni ákveðið frelsi
til að móta verkið, þótt tónskáldið
hafi auðvitað lokaorðið. Þetta eru for-
réttindi.
Konsertinn er alveg æðislegur.
Sveinn Lúðvík kallar hann Quasi
Concerto, eða Næstum því konsert.
Hann er skrifaður fyrir fiðlu og tólf
strengi og er talsvert mikil kamm-
ermúsík. Hann er í rauninni eins og
margt sem Sveinn Lúðvík gerir, sam-
inn í stemningu og litum; hann er
stórkostlegt verk. Ég er mjög ánægð
og það er heiður fyrir mig að fá að
spila hann.
Konsertinn skiptist í fjóra kafla og
hefst á hugleiðingu. Svo æsist leik-
urinn, en Sveinn Lúðvík notar mikið
kvarttóna í konsertinum. Strengja-
sveitin fer að fléttast meira inn í at-
burðarásina um miðjan konsertinn og
þá er ég með mjög stóra línu með
sellói og bassa. Þetta er mjög sér-
stakt og öðruvísi. Þá kemur stór
pizzicato-kafli þar sem allir plokka
strengina, en svo lýkur konsertinum
eins og hann byrjaði, það kemur kór-
all og svo íhugun eins og í upphafinu,
en þó allt, allt öðruvísi.
Það sem Sveinn Lúðvík skrifar er
mjög skýrt og fagmannlegt. Samt
hefur maður ákveðið frelsi. Það sem
er erfitt í verkinu er að halda því
nógu hægu, íhugulu og yfirveguðu, á
sama tíma og það er ofboðslega til-
finningaþrungið.“
Sveinn Lúðvík: „Verkið er samið
sérstaklega fyrir Unu Sveinbjarn-
ardóttur og Kammersveit Reykjavík-
ur 2007.“
Saminn í
stemningu
og litum
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
MYRKIR músíkdagar, tónlistarhátíð Tón-
skáldafélags Íslands. hefjast í dag. Myrkir
músíkdagar eru ein elsta tónlistarhátíð í
landinu en fyrsta hátíðin var haldin árið
1980.
Kjartan Ólafsson, formaður Tónskálda-
félags Íslands, segir í hátíðarávarpi að
Myrkir músíkdagar séu vettvangur fyrir þá
margbreytilegu þróun í tónlist sem átt hef-
ur sér stað á undanförnum áratugum. Fjöl-
breytnin hafi aukist ár frá ári, og hátíðin
sjái stöðugt nýjar kynslóðir tónlistarmanna
koma fram á sjónarsviðið. „Í ár eru það
fimm kynslóðir tónskálda og tónlistar-
manna sem taka þátt í Myrkum mús-
íkdögum. Aldrei áður hefur fjölbreytni
verka verið meiri, aldrei áður hafa fleiri
flytjendur komið að hátíðinni og aldrei áður
hafa fleiri verk verið á dagskrá,“ segir
Kjartan.
Frumflytur þrjá
einleikskonserta
Myrkir músíkdagar eiga sér venjur og
hefðir, og ein þeirra er sú, að þar má reikna
með stórum tónleikum Kammersveitar
Reykjavíkur. Frá þeirri hefð verður ekki
brugðið í ár, og á tónleikum sveitarinnar í
Listasafni Íslands í kvöld kl. 20 verður mik-
ið í lagt, þrír nýir einleikskonsertar verða
frumfluttir, af þremur einleikurum sem þeir
eru samdir fyrir. Hugi Guðmundsson samdi
konsertinn Hex fyrir Stefán Jón Bernharðs-
son hornleikara og Kammersveitina; Sveinn
Lúðvík Björnsson samdi Quasi Concerto
fyrir Unu Sveinbjarnardóttur fiðluleikara
og Kammersveitina. Þriðja konsertinn, La
Serenissima, samdi Hafliði Hallgrímsson
fyrir Einar Jóhannesson klarinettuleikara,
en sá konsert var frumfluttur í Noregi í
fyrra af Einari og Norsku kammersveitinni.
Aldrei áður jafn fjölbreytt verk
 Myrkir músíkdagar hefjast í dag  Einar Jóhannesson, Una Sveinbjarnardóttir og Stefán Jón Bern-
harðsson frumflytja þrjá einleikskonserta með Kammersveit Reykjavíkur í Listasafni Íslands í kvöld
Árvakur/Árni Sæberg
Einleikararnir Einar Jóhannesson klarinettuleikari, Una Sveinbjarnardóttir fiðluleikari og Stefán Jón Bernharðsson hornleikari.