Morgunblaðið - 24.02.2008, Blaðsíða 21

sína, þar á meðal skæruliðann Er-
nesto Che Guevara, sem slóst í hóp-
inn og hafði mikil áhrif á Castro og
hans menn. Viðræður við KGB-
fulltrúann Nikolai Sergeevich Leo-
nov í Mexíkóborg báru ekki tilætl-
aðan árangur í vistum og vopnum og
Castro og félagar ákváðu þá að fara
til Bandaríkjanna og afla fjár meðal
Kúbverja þar. Síðan lá leiðin aftur í
æfingabúðir í Mexíkó og í nóvember
1956 hélt Castro með 80 menn til
Kúbu að koma uppreisninni af stað.
Skemmst er frá því að segja, að
uppreisnarmennirnir höfðu ekki fyrr
tekið land á Coloradasströndinni en
her Batista stráfelldi þá í fjöruborð-
inu. Tæpir tveir tugir manna, þar á
meðal Castro, Che Guevara og Raúl
sluppu í land og á burt upp í Sierra
Maestra fjöllin. Sveitafólkið gekk
margt til liðs við Castro sem og ýms-
ir andstöðuhópar, svo hann gat skip-
að liði á nýtt og haldið uppi stökum
árásum á menn Batista unz tala má
um skæruliðastríð.
Castro og mönnum hans sóttist
vel gegn herjum Batista, sem sá sitt
óvænna og flúði land 1. janúar 1959.
Viku síðar hélt Castro innreið sína í
höfuðborgina og 16. febrúar varð
hann forsætisráðherra Kúbu, en
hafði viku fyrr verið útnefndur yf-
irmaður alls heraflans. Þegar Castro
komst á valdastól lýsti hann því yfir
að hann myndi boða til kosninga og
endurvekja stjórnarskrá landsins.
Stjórn Castro hófst þegar handa
við lítinn fögnuð Bandaríkjamanna
að þjóðnýta land bandarískra stór-
fyrirtækja; United Fruit sérstak-
lega. Á þessum tíma neitaði Castro
því harðlega að hann væri komm-
únisti og sagði Kúbu lýðræðisríki.
Til að freista þess að koma betra
sambandi á við Bandaríkin og leita
stuðnings, fór Castro með fríðu föru-
neyti til Bandaríkjanna í boði blaða-
mannaklúbbsins. Hann sló um sig
með bröndurum og úðaði í sig pyls-
um og hamborgurum svo bandarísk-
um almenningi féll þessi náungi vel í
geð. Það sama var ekki uppi á ten-
ingnum hjá ráðamönnum og Ei-
senhower forseti neitaði að hitta
hann að máli.
Þegar Castro kom heim úr Banda-
ríkjaferðinni með ekkert fast í hendi,
ákvað hann að snúa sér á hina hliðina
og halla sér að Sovétmönnum.
Lýðræði og mannrétt-
indi lögð á hilluna
Castro var fljótur að snúa við
blaðinu og beitti engum vettlinga-
tökum, þegar hann var búinn að
skipa sér í kommúnistaliðið. Hann
lagði allar lýðsræðishugmyndir til
hliðar og mannréttindin líka og hef-
ur ríkt sem einræðisherra í tæpa
hálfa öld. Hann barði alla andstöðu
niður og beitti ofsóknum, morðum
og fangelsunum miskunnarlaust.
Þótt stefna Castro hafi leikið þjóð
hans grátt hvað almenna afkomu
snertir, nýtur hann enn vinsælda.
Fjöldinn allur hefur reyndar greitt
atkvæði með fótunum og flúið fang-
elsi og fátækt, sérstaklega til Banda-
ríkjanna, Flórída. Honum eru talin
til tekna gott heilbrigðiskerfi og
menntakerfi, en hann hefur kennt
viðskiptabanni Bandaríkjamanna
um það sem miður hefur farið. And-
staða hans við Bandaríkin hefur afl-
að honum fylgis og virðingar heima
fyrir og víða í Rómönsku Ameríku.
Sovétríkin studdu Castro með
hernaðar-, matvæla- og peningaað-
stoð og keyptu alla sykurfram-
leiðslu, sem þurfti, en eftir að þau
hrundu harðnaði enn á dalnum á
Kúbu. Castro leitaði á náðir Kín-
verja en fór næsta bónleiður til búð-
ar. Þá brá hann á það ráð að gera
Bandaríkjadollarann gjaldgengan á
Kúbu og lögð var áherzla á að
byggja upp ferðamannaiðnað í land-
inu.
Eftir því sem samband Castro og
Krushchevs varð nánara kólnaði
milli hans og Bandaríkjanna. Banda-
ríkjastjórn leitaði hófanna um að
koma Castro frá völdum, Eisenhow-
er sleit stjórnmálasambandi við
Kúbu 1961 og viðskiptabann var sett
á Kúbu og Bandaríkjamönnum
bannað að ferðast þangað. Eftir felli-
bylinn Michelle 2001 neitaði Castro
neyðaraðstoð frá Bandaríkjamönn-
um, en vildi kaupa matvæli gegn 500
þúsund dollara staðgreiðslu. Sá hátt-
ur hefur verið á síðan og kalla
Bandaríkjamenn það neyðaraðstoð,
hvað sem Castro segir, og því er það
ekki brot á viðskiptabanninu.
Svínaflói og eldflaugadeilan
Svínaflói var sérstök aðgerð
Bandaríkjamanna til þess að steypa
Castro af stóli. Undirbúningur hófst
strax 1959 og 17. apríl 1961 gengu
1400 kúbanskir útlagar, sem CIA
hafði þjálfað, á land í Svínaflóa. Svo
mikið átti þetta að vera þeirra mál,
að Kennedy forseti lagði þeim hvorki
lið á láði né legi. Og svo illa misreikn-
aði CIA sig að í stað þess að innrás-
arliðinu yrði tekið opnum örmum og
það stutt til uppreisnar gegn Castro,
hrundu hersveitir Castro innrásinni,
felldu fjögur hundruð í fjörunni og
tóku þúsund manns fasta.
Castro var stóryrtur eftir þennan
atburð: Byltingin hefur engan tíma
fyrir kosningar, sagði hann og síðar
lýsti hann því opinberlega yfir að
hann væri marx-lenínisti og að Kúba
myndi héreftir ganga á vegum
kommúnismans.
Eldflaugamálið skók heiminn 1962
og er sagt að stórveldin hafi aldrei
staðið nær kjarnorkustyrjöld en þá.
Rússar settu upp eldflaugar á Kúbu,
sem Bandaríkjamenn mótmæltu og
settu hafnbann á Kúbu. Sovézk
flutningaskip með eldflaugahluti
sigldu áleiðis til Kúbu og bandarísk
herskip tóku sér stöðu tilbúin að
stöðva þau. Castro hvatti Krushchev
til að gera kjarnorkuárás á Banda-
ríkin ef þau réðust inn í Kúbu, en
sovézki aðalritarinn hafnaði því, en
sovézkum herstjórum á Kúbu var
heimilað að beita taktískum kjarn-
orkuvopnum ef Bandaríkjamenn
réðust á þá. Svo fór að Krushchev
dró í land og samþykkti að fjarlægja
flaugarnar á Kúbu gegn yfirlýsingu
Bandaríkjamanna um að þeir myndu
ekki ráðast inn í Kúbu og einnig
samþykktu Bandaríkjamenn að fjar-
lægja sínar flaugar frá Tyrklandi og
Ítalíu, en þeim var beint gegn Sov-
étríkjunum.
638 morðtilraunir
Sögusagnir ganga um endalausar
tilraunir Bandaríkjamanna til að
ráða Fidel Castro af dögum. Fabian
Escalante, lengi lífvörður Castro,
segir CIA hafa ráðgert 638 morð-
tilraunir við Castro. „Ef það að lifa
af morðtilraunir væri keppnisgrein á
Ólympíuleikunum, væri ég örugg-
lega gullverðlaunahafinn,“ segir
Castro.
Heimildir: BBC NEWS, Britannica,
Morgunblaðið.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. FEBRÚAR 2008 21
voru í úrtakinu en sé tekið mið af
framgöngu þeirra ágætu manna á
velli kæmi ekki á óvart að þeir
væru ættaðir úr Eyjafirði.
Æthelflæd tók við Ingimundi
Eftir að norski víkingurinn Ingi-
mundur og menn hans voru hraktir
burt frá Dyflinni árið 902 tóku þeir
land á norðurströnd Wirral. Það
var engin önnur en lafði Æthelflæd
sem úthlutaði þeim landrými til að
byggja á.
Örnefni á þessum slóðum bera
dvöl víkinganna glögglega merki,
Aigburth, Formby, Crosby, Tox-
teth og Croxteth eru allt vík-
inganöfn, að ekki sé talað um
knattspyrnufélagið Tranmere. Þá
bera tveir staðir í Englandi nafnið
Thingwall, báðir í norðaustri.
Að sögn Hardings er þetta að-
eins upphafið að frekari rann-
sóknum en næst hyggjast vís-
indamennirnir beina sjónum sínum
að Norður-Lancashire, Cumbriu og
Norður-Yorkshire.
Stephen Harding og hinir um-
sjónarmenn rannsóknarinnar eru
væntanlegir hingað til lands með
vorinu á vegum Háskólans í
Reykjavík til að kynna rannsóknina
með röð fyrirlestra.
Meistaranám og doktorsnám
við menntavísindasvið HÍ / KHÍ
Meistaranám » Menntunarfræði M.Ed. og M.A.
Sérkennslufræði M.Ed.
Stjórnunarfræði menntastofnana M.Ed.
Heimspeki menntunar M.A.
Íþrótta- og heilsufræði M.Ed. og M.S.
Þroskaþjálfafræði M.Ed.
Tómstunda- og félagsmálafræði M.Ed.
Alþjóðlegt nám í menntunarfræði/
International studies in education M.A.
(kennt á ensku)
Kennsluréttindanám á meistarastigi
Sérsvið í menntunarfræði:
» fjölmenning
» fræðslustarf með fullorðnum – mannauðsþróun
» heimspeki menntunar
» íslenska – íslenskukennsla
» kennslufræði og skólastarf
» listmenntun – listasaga – verkmenntun
» mál og læsi
» menntunar- og kennslufræði yngri barna
» náttúrufræðimenntun
» stærðfræðimenntun
» upplýsingatækni og miðlun
Doktorsnám » Menntunarfræði Ph.D.
MENNTAVÍSINDASVIÐ www.khi.is
Umsóknarfrestur er til 15. mars / Umsóknareyðublöð á www.khi.is og www.hi.is
Opið hús mánudaginn 25. febrúar
Kennarar, nemendur og námsráðgjafar taka á móti gestum frá kl. 16–18 í Kennaraháskóla Íslands við Stakkahlíð.
Sérstök áhersla verður lögð á að kynna meistara- og doktorsnám við nýtt menntavísindasvið HÍ 2008–2009.
ÍS
L
E
N
S
K
A
/S
IA
.I
S
/H
S
K
41
17
6
02
/0
8