Morgunblaðið - 30.03.2008, Qupperneq 10

10 SUNNUDAGUR 30. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
TAKMÖRKUN Á MEÐFERÐ VIÐ LOK LÍFS
það gildir einu, hún gæti alveg eins
verið sönn. Einhvers staðar í heim-
inum stendur fólk frammi fyrir
ákvörðun af þessu tagi á degi hverj-
um. Ákvörðun upp á líf og dauða.
Mið tekið af öðrum löndum
Sigurður Guðmundsson land-
læknir segir umræðuna um tak-
mörkun á meðferð við lok lífs hafa
hafist fyrir alvöru hér á landi fyrir
tæpum tveimur áratugum og verið í
deiglunni síðan. „Það kom margt öfl-
ugt fólk að umræðunni á sínum tíma
en á engan er hallað þó ég nefni sér-
staklega Pálma Jónsson öldr-
unarlækni og Hildi Helgadóttur
hjúkrunarfræðing. Þau unnu mjög
ötullega að þessum málum og gera
enn,“ segir Sigurður.
Hann segir menn ekki hafa verið
að finna upp hjólið heldur hafi þeir
fyrst og fremst tekið mið af því
hvernig þessum málum er háttað í
öðrum löndum. „Fyrirmyndin var að
mestu sótt til Bandaríkjanna, en þar
höfðu þessi mál verið til umræðu
lengi og alllöng reynsla komin á leið-
beiningar um meðferð við lífslok. þar
höfðu mörg okkar kynnst þessari
hugmyndafræði, kostum hennar og
gildrum.“
Í kjölfarið voru gefnar út leiðbein-
ingar árið 1996 (sem lesa má á blað-
U
ng kona liggur á
sjúkrabeði sínu. Hún
er með æxli við heila
og tvísýn aðgerð
stendur fyrir dyrum.
Henni er ljóst að
brugðið getur til
beggja vona. „Bíði ég varanlegan
heilaskaða vil ég að þú sjáir til þess
að mér verði ekki haldið áfram á
lífi,“ segir hún við náinn vin og
þrýstir hönd hans þéttingsfast.
„Láttu ekki svona, þetta mun allt
fara vel,“ segir vinurinn og reynir af
veikum mætti að vera sannfærandi.
Vitaskuld hefur hann ekki hugmynd
um það. Ekki frekar en sjúkling-
urinn sjálfur.
„En ef,“ áréttar unga konan og
leggur þunga áherslu á seinna orðið.
„Þú verður að lofa mér! Hætti heil-
inn að starfa vil ég ekki lifa.“
Vininum vefst tunga um tönn.
Ábyrgð hans er mikil og hann vill
ekki þurfa að taka ákvörðun á þess-
um tímapunkti. Ljósið hefur enn
ekki slokknað. Á endanum lætur
hann þó undan. Horfir í augu vin-
konu sinnar og kinkar hægt en
örugglega kolli.
Þessi upplifun er ekki raunveru-
leg, heldur úr sjónvarpinu. Úr þætti
sem höfundur datt inn í meðan á
vinnslu þessarar greinar stóð. En
síðu 12) og segir Sigurður þær í
stöðugri endurskoðun. „Þessar leið-
beiningar eru ekkert þúsundáraríki.
Það sem átti við árið 1996 þarf ekki
endilega að eiga við í dag. Þess
vegna er nauðsynlegt að ræða þessi
mál reglulega og breyta áherslum
þyki þess þurfa.“
Vilhjálmur Árnason, prófessor í
heimspeki við heimspekideild Há-
skóla Íslands, tók þátt í gerð téðra
leiðbeininga en hann var á þeim tíma
formaður siðaráðs landlæknis. Hans
reynsla er sú að takmörkun með-
ferðar við lok lífs hafi ekki verið um-
deilt mál á Íslandi. Almenn sátt ríki
um það og fyrir vikið sé umræðan
ekki áberandi í samfélaginu. „En
það er mikilvægt að hver kynslóð
eigi sína umræðu um þetta mál,“
segir Vilhjálmur.
Vilji sjúklinga ræddur í tíma
Landlæknir segir umræðuna hafa
gert það að verkum að bæði heil-
brigðisstarfsfólk annars vegar og
sjúklingar og aðstandendur þeirra
hins vegar séu meðvitaðri um mik-
ilvægi þess að ræða vilja sjúklinga
um takmörkun meðferðar í tíma
enda sé það réttur hvers og eins,
samkvæmt landslögum, að andlát
fari fram á eins virðulegan hátt og
við verður komið. „Þetta helst í
© Ansgar Photography/zefa/Corbis
ÞEGAR ÞJÁNINGIN
EIN ER EFTIR
„Betra er að deyja virðulega en deyja skamm-
samlega,“ segir Hákon jarl í Flóamannasögu.
Líklega mælir hann fyrir munn flestra.
Hugsunin um að kveðja þetta líf með
tignarbrag verður eðli málsins samkvæmt
áleitnari þegar fólk er dauðvona og öll ráð
læknisfræðinnar á þrotum. Við þær aðstæður
hljótum við að vera sammála um að meðferð
eigi eingöngu að beinast að því að dauðdagi
verði eins þjáningarlaus og með eins mikilli
reisn og kostur er. Koma þá jafnvel til greina
ákveðnar takmarkanir á meðferð sem að öðru
jöfnu gætu lengt líf?
Eftir Orra Pál Ormarsson
orri@mbl.is