Morgunblaðið - 15.05.2008, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 15. MAÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
NEYÐIN Í BÚRMA
Náttúruhamfarirnar í Búrmamunu leiða af sér ómældarhörmungar ef fram heldur
sem horfir. Vegna tregðu herforingja-
stjórnarinnar í landinu er ekki hægt
að koma hjálp til þeirra, sem verst
urðu úti þegar fellibylurinn Nargis
gekk yfir, nema í mjög takmörkuðum
mæli. Stjórnvöld segjast hafa fullt
vald á ástandinu en það er öðru nær.
Talið er að hundrað þúsund manns
hafi farist, ein milljón manna hafi
misst heimili sín og ein og hálf milljón
þurfi á hjálp að halda. Berist aðstoð
ekki nú þegar mun ástandið fara hríð-
versnandi. Fólk verður uppskroppa
með mat og þá fer sulturinn að sverfa
að. Um leið munu sjúkdómar breiðast
út og herja á fórnarlömb óveðursins.
Helstu atvinnuvegir landsins eru í
bráðri hættu. Nú má búast við upp-
skerubresti vegna seltu á ökrum.
Brátt skella á monsúnrigningar og
ógerningur er að segja til um hvenær
akrarnir verða nothæfir aftur. Upp-
skera næsta árs gæti því einnig orðið
takmörkuð. Þá gæti sjávarútvegurinn
verið í rúst. Gervihnattamyndir sýna
að fiskibátafloti landsins hefur orðið
illa úti í óveðrinu. Við Búrma blasir
hrun. Það litla, sem herforingja-
stjórnin gerir, er ekki í neinu sam-
ræmi við þarfirnar og hún neitar að
þiggja hjálp umheimsins.
Hvað getur alþjóðasamfélagið gert
við slíkar kringumstæður? Hvað ber
því að gera? Geta þjóðir heims staðið
hjá án þess að skerast í leikinn? Er
ábyrgð þeirra engin?
Þessar spurningar eru nú mjög
áleitnar. Bernard Kouchner, utan-
ríkisráðherra Frakklands, hefur lagt
til að Sameinuðu þjóðirnar samþykki
ályktun um að herforingjastjórnin
verði að þiggja hjálp. Þessari hug-
mynd hafa Rússar og Kínverjar, sem
eru einhverjir helstu stuðningsmenn
herforingjastjórnarinnar, hafnað.
Gordon Brown, forsætisráðherra
Bretlands, vill taka málið upp á neyð-
arfundi á vettvangi Sameinuðu þjóð-
anna.
Nú er sem sagt komin fram krafa
um að notuð verði sú grundvallar-
regla í alþjóðasamskiptum sem kveð-
ur á um „skyldu til að vernda“. Á
grundvelli þessarar reglu skárust
Vesturlönd í leikinn til að stöðva
þjóðarmorð og þjóðernishreinsanir
Slobodans Milosevic í Kosovo. Mark-
mið þessarar reglu er að vernda fólk
gegn stríðsglæpum, þjóðarmorði,
þjóðernishreinsunum og glæpum
gegn mannkyni. En á þessi regla við
þegar náttúruhamfarir dynja yfir? Á
móti má spyrja hvort það sé einhver
munur á því að stjórn lands murki líf-
ið úr eigin borgurum eða aðhafist
ekkert til að bjarga eigin borgurum
þegar neyðarástand skapast vegna
hamfara? Alþjóðasamfélagið á ekki
annars kost en að grípa í taumana.
Augljósasti kosturinn er að varpa
gögnum úr lofti þar sem neyðin er
stærst. Slík aðstoð kemst hins vegar
ekki til skila nema að hluta til. Lang-
skilvirkast væri að koma gögnum til
skila á jörðu niðri en í her Búrma eru
fjögur hundruð þúsund manns undir
vopnum. Myndi hann beita valdi til að
koma í veg fyrir að aðstoð bærist til
fólks í neyð? Það er hins vegar ljóst að
beri þjóðum heims skylda til að koma
í veg fyrir glæpi gegn mannkyni hvílir
einnig á þeim skylda að koma til
hjálpar í neyð eins og nú ríkir í
Búrma. Hvað ætlar alþjóðasamfélagið
að gera?
BANDARÍSKI SEÐLABANKINN
OG EIGNABÓLUR
Athyglisverðar umræður fara núfram innan bandaríska seðlabank-
ans að því er fram kom í frétt í Fin-
ancial Times í gær. Þar segir að innan
bankans sé nú rætt um leiðir til þess að
fást við eignabólur í kjölfarið á þeim
vanda, sem upp er kominn á alþjóðleg-
um fjármálamörkuðum. Og þá er átt
við að bankinn geti hugsanlega beitt
regluverki og jafnvel vaxtastigi til þess
að berjast gegn hækkunum á eignum,
sem ekki séu rök fyrir að mati bankans.
Hér er augljóslega átt við aðgerðir
til þess að koma í veg fyrir verðbólur af
því tagi, sem hafa einkennt hlutabréfa-
markaðinn hér og raunar fasteigna-
markaðinn einnig að einhverju leyti.
Í frétt Financial Times kemur fram,
að hinn heimsþekkti fjármálamaður,
Alan Greenspan, hafi verið þeirrar
skoðunar, að seðlabankar ættu ekki að
ráðast gegn verðbólum heldur reyna að
milda neikvæð áhrif þeirra, þegar þær
væru sprungnar. Nú séu forráðamenn
bandaríska seðlabankans hins vegar að
taka þessa stefnu Greenspans til
endurskoðunar.
Ein aðferð, sem til umræðu er innan
Seðlabanka Bandaríkjanna að sögn
brezka blaðsins, er sú, að hækka vexti
meira en ella væri talið tilefni til ef vís-
bendingar væru um að eignaverð væri að
hækka meira en eðlileg rök væru fyrir.
Innan bankans eru þó sagðar efa-
semdir um þessa leið en meiri áhugi á
að nota regluverk til þess að koma
böndum á eignabólur. Þannig hefur
fjármálaráðuneyti Bandaríkjanna lagt
til að Seðlabanki Bandaríkjanna fái
heimildir til að krefja fjármálafyrir-
tæki um breytta hegðun ef talið er að
ákvarðanir þeirra geti ógnað efnahags-
legum stöðugleika.
Það er full ástæða til fyrir íslenzk
stjórnvöld að fylgjast með þessum um-
ræðum í Bandaríkjunum. Í forystu-
grein Morgunblaðsins í fyrradag sagði
m.a.:
„Til viðbótar er svo tímabært að
hefjast handa um að endurskoða allt
efnahagskerfið og fjármálakerfið í ljósi
þeirra vandamála, sem upp hafa komið.
Markmiðið ætti að vera að sníða af því
þá hnökra og vankanta, sem hafa komið
í ljós. Einmitt nú, þegar menn hafa
fengið eins konar „sjokk“ vegna
óvæntrar þróunar mála, er tækifærið
til að grípa til slíkra aðgerða og koma
þeim í framkvæmd. Það á ríkisstjórnin
að gera.“
Slík vinna virðist nú vera í gangi í
Bandaríkjunum ef marka má frétt Fin-
ancial Times. Er hún hafin hér? Ef
ekki, má spyrja hvort ekki sé tímabært
að hún hefjist nú þegar? Það er hrópað
á aðgerðir.
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Málflutningur fyrirHæstarétti vegna átjánákæruliða í Baugsmál-inu svonefnda hófst
stundvíslega klukkan átta í gær-
morgun. Sigurður Tómas Magnús-
son settur ríkissaksóknari hafði orð-
ið og var gert réttarhlé rétt fyrir
klukkan 17. Þá hafði Sigurður lagt
mál sitt í dóm. Í dag taka svo verj-
endur Jóns Ásgeirs Jóhannessonar,
stjórnarformanns Baugs, Tryggva
Jónssonar, fyrrverandi aðstoðarfor-
stjóra, og Jóns Geralds Sullenberg-
er, fyrrverandi viðskiptafélaga
Baugsmanna, við keflinu.
Frá upphafi var ljóst að saksókn-
ara var naumt skammtaður tími til
ræðuhalda. Hann talaði lengst af á
því sem næst tvöföldum hraða – mið-
að við í Héraðsdómi Reykjavíkur –
og undir lokin var hann orðinn ill-
skiljanlegur vegna flýtis. Þegar yfir
lauk var mikið dregið af honum og
hafnaði hann viðtölum við fjölmiðla
m.a. á þeirri forsendu að hann þyrfti
að jafna sig. Raunar tók hann einnig
fram að það væri ekki góð regla að
tjá sig á meðan enn væri verið að
flytja málið.
Beinist ekki að þeim sem
önnuðust færslugerð
Sigurður Tómas byggði málflutn-
ing sinn upp eins og fyrir héraði og á
löngum köflum var aðeins um end-
urtekningu að ræða. Þó lagði hann
töluvert ríkari áherslu á ábyrgð Jóns
Ásgeirs sem forstjóra Baugs á þeim
tíma sem meint bókhaldsbrot áttu
sér stað, þ.e. árin 1999-2002, og tók
fram að brotin beindust að þeim sem
fyrirskipaði þau, ekki þeim sem önn-
uðust færslugerð. Einnig tók hann
fram að um fullframin bókhaldsbrot
væri að ræða, þegar innri eða ytri
fylgiskjöl fylgdu ekki færslum, eða
engin raunveruleg viðskipti stæðu
þeim að baki.
Hann minnti einnig á að fátt væri
líkt með Baugur Group í dag og
Baugi hf. á þeim tíma sem ákæran
tæki til. Fyrirtækið hefði verið al-
menningshlutafélag með smásölu
sem kjarnastarfsemi. Stjórnendur
þess hefðu átt að gæta hagsmuna
hluthafa.
Tölvubréfin ekki fölsuð
Tölvubréf hafa mikið vægi í
Baugsmálinu og fór mikið púður við
aðalmeðferð fyrir héraði í rökræður
um hvort auðvelt væri að falsa slík
gögn eða ekki. Saksóknari tók sér-
staklega fram að ákærðu hefðu
óbeint staðfest að tölvupóstarnir
væru frá þeim komnir, þ.e. þar sem
sakborningar hefðu ekki sagt að þeir
væru falsaðir og frekar lýst efni
þeirra, þó svo að þeir hefðu ítrekað
spurt, og þá sérstaklega við rann-
sókn málsins, hvort tölvubréfin
hefðu fundist í tölvum þeirra. Notaði
hann sem dæmi yfirheyrslur yfir
Jóni Ásgeiri hjá lögreglu þar sem
hann var spurður hvort hann hefði
orðið var við fölsuð tölvubréf. Jón
Ásgeir hefði vikið sér frá því að
svara og spurt sýknt og heilagt hvort
bréfin hefðu fundist á tölvu sinni.
Sigurður lýsti þá rannsókn lög-
reglu á þeim tölvubréfum sem lögð
hafa verið fram í málinu. Játaði hann
þó að hægt væri að falsa slík bréf, en
það væri ansi erfitt eins og fram
hefði komið við aðalmeðferð málsins.
Hann sagði þá engar vísbendingar
hafa komið fram um að framlögð
tölvubréf væru fölsuð eða að þau
kæmu ekki frá þeim sem við ætti.
Það hefði átta sérfræðingum ekki
tekist að finnaog liti ákæruvaldið svo
á að um mjög áreiðanleg sönnunar-
gögn sé að ræða.
Síðar bað hann Hæstarétt að hafa
í huga að ef bréfin væru skoðuð ein
og sér væri ekki sýnt fram á mikið
með þeim en ef dagsetningar og önn-
ur gögn væru skoðuð með mætti
ráða af þeim fjölmargt.
Þá minntist saksóknari einnig á þá
tilhneigingu Baugsmanna að nota
„matarmál“ í tölvubréfum sínum,
bæði í titlum og inntaki. Meðal ann-
ars hefði verið rætt um „sósumál“ í
Lúxemborg og eitt bréfið hafði yfir-
skriftina „eldamennska“. Taldi sak-
sóknari það einkennilega tilviljun að
upp á enska tungu væri talað um
„cooking the books“ þegar breyta
eða fegra ætti bókhald.
104. gr. ekki óskýr
Í öðrum kafla ákærunnar, þ.e.
ákæruliðum 2-9 er Jón Ásgeir kærð-
ur fyrir brot á 104. grein hlutafélaga-
laga með því að veita ólögleg lán.
Héraðsdómur Reykjavíkur komst
að þeirri niðurstöðu að í fjórum
ákæruliðum væri um að ræða atferli
sem bryti í bága við 104. gr. en sýkn-
aði Jón Ásgeir þar sem refsiheim-
ildin væri ekki nægilega skýr. Í
greininni er lagt bann við tilteknum
athöfnum hlutafélaga en ekki ein-
staklings. Í öðrum ákæruliðum taldi
Héraðsdómur ekki um brot á hluta-
félagalögum að ræða.
Settur saksóknari er eðli málsins
samkvæmt ósammála túlk
aðsdóms og sagði m.a. að
væri mjög skýr. Reifaði han
dóma máli sínu til stuðning
aði til danskra dómaf
Einnig vísaði hann í greina
sem ítarlega er fjallað um
ann.
Sigurður fór einnig yfir a
veitingar, vakti athygli á þ
Ásgeir væri nær ávallt báðu
við borðið og um sjálfsafgr
væri að ræða. Í flestum tilv
um að ræða vaxtalaus lá
kaupa hlutafé í Baugi í teng
hlutafjárútboð árin 1999
Lánin hefðu verið afar óeðl
gerð nokkur tilraun til innh
hefðu þau verið skráð á v
mannareikning viðkoman
Fjárfars, Gaums og Kris
hannesdóttur.
Með þessum lánum hefð
félagsins verið breytt.
Lögðu saman á ráðin
Settur saksóknari fór
yfir ákæruliði 10-17, en í
Jón Ásgeir og Tryggvi ákæ
an fyrir bókhaldsbrot. Héra
sakfelldi Jón Ásgeir fyrir e
Tryggva þrjá. Voru þeir
þriggja og tólf mánaða skilo
ið fangelsi.
Sigurður Tómas benti á
náið samráð hefði verið m
Jóni Ásgeiri og Tryggva
þeir lagt á ráðin um a
færslur sem ákært væri f
hann þátt Jóns Ásgeirs sé
fyrir og las upp úr yfirheyr
sem Jón Ásgeir viðurke
skoða allar lokafærslur auk
leggja blessun sína yfir b
áður en uppgjör voru kynn
Settur saksóknari lagði ríka áherslu á ábyrgð Jóns Ásge
Ásetningur og
fram í tölvubré
Ákæruvaldið Jón Þór Ólason aðstoðarmaður og Sigurður Tómas
Aðeins fjölmiðlamenn og
áhugafólk sátu fyrri dag
málflutnings í Baugs-
málinu sem tekið er fyrir
í Hæstarétti. Þar var
Andri Karl og hlýddi á
settan saksóknara.
Vörnin F.v.: Brynjar Níelsson, verjandi Jóns Geralds, Gestur Jóns
verjandi Jóns Ásgeirs, og Jakob R. Möller, verjandi Tryggva Jóns