Morgunblaðið - 01.06.2008, Síða 2

2 SUNNUDAGUR 1. JÚNÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík. Sími 5691100 Fréttir frett@mbl.is Fréttastjórar Ágúst Ingi Jónsson, aðstoðarfréttaritstjóri, aij@mbl.is Sigtryggur Sigtryggsson, aðstoðarfréttaritstjóri, sisi@mbl.is Viðskipti vidsk@mbl.is
Björn Jóhann Björnsson, fréttastjóri, bjb@mbl.is Daglegt líf Anna Sigríður Einarsdóttir, annaei@mbl.is Menning menning@mbl.is Fríða Björk Ingvarsdóttir, ritstjórnarfulltrúi, fbi@mbl.is Umræðan | Bréf til blaðsins Guðlaug Sigurð-
ardóttir, ritstjórnarfulltrúi, gudlaug@mbl.is Minningar mbl.is/sendagrein, Stefán Ólafsson, Arnór Ragnarsson Íþróttir sport@mbl.is Sigmundur Ó. Steinarsson, fréttastjóri, sos@mbl.is mbl.is netfrett@mbl.is Guðmundur Sv. Hermannsson
fréttastjóri gummi@mbl.is
Eftir Helga Bjarnason
helgi@mbl.is
MÝFLUGNASTOFNAR við Mývatn
eru nú í hámarki. Flugurnar eru nú
að leita lands og mynda mikil ský
þegar logn er. „Skýin rísa eins og
svartur kolareykur upp úr gígunum
við vatnið. Þetta er hreint nátt-
úruundur og heilmikil upplifun að
fylgjast með,“ segir Árni Einarsson,
forstöðumaður Náttúrurannsókn-
arstöðvarinnar við Mývatn. Hann
var þá staddur úti í móa í Syðri-
Neslöndum við rannsóknir.
Rykmýið gengur í gegnum miklar
náttúrulegar sveiflur sem oftast
standa í fimm til sjö ár. Árni Ein-
arsson segir að stofnarnir séu í há-
marki í ár og kannski einnig á næsta
ári en svo fari væntanlega að draga
úr. Síðasta hámark var árið 2000 en
Árni telur útlit fyrir að enn meira
verði af mýi í ár en þá var. Þegar
stofnarnir eru í lágmarki er nánast
ekkert um flugu í vatninu.
1.500 milljarðar lirfa á botninum
Árni er að rannsaka mýflugna-
stofnana ásamt hópi vísindamanna
frá Háskólanum í Wisconsin í
Bandaríkjunum. Hann segir að í vor
hafi verið 40 þúsund lirfur á hverj-
um fermetra á botni Mývatns. Í öllu
vatninu hafa því verið 1,5 billjónir
lirfa sem síðan eru að verða að flug-
um um þessar mundir.
Þær eru nú að púpa sig og stíga til
yfirborðs með aðstoð lítillar loftbólu
sem myndast undir húðinni. Vatnið
er alþakið flugum og púpuhömum,
sem eru eins og skán ofan á vatninu,
að sögn Árna. Flugurnar leita til
lands og þegar mikið er af þeim, eins
og nú, mynda þær svört ský í logni.
Má búast við að þetta aukist enn
næstu daga. Þegar hvessir skýla
þær sér í grasinu.
Fuglarnir éta mýið og eru því allir
fuglar saddir og ánægðir við Mý-
vatn. Silungurinn fitnar líka en það
er bara svo lítið af honum, að sögn
Árna.
Árni segir að rykmýið leiti ekki á
fólk. Hins vegar fari ekki hjá því að
fólk verði vart við það þegar það
gangi inn í skýin og sumum finnist
það ekki geðslegt. Svo fylgja strók-
arnir stundum fólki eftir því flug-
urnar miði oft við kennileiti á jörðu
niðri.
Aðra sögu er að segja um bitmýið
úr Laxá. Það er raunar ekki farið að
sjást við vatnið og ekki vitað hvort
mikið verður af því í sumar.
Árni hefur rannsakað mýið í þrjá-
tíu ár, fylgt sveiflunum eftir og
reynt að finna skýringar á þeim.
„Sveiflurnar eru knúnar áfram af
mýflugunum sjálfum. Þegar mikið
er á botninum eins og nú þá éta þær
upp fæðuna fyrir sjálfa sig og af-
komendurna. Það kemur niður á
næstu kynslóðum á eftir. Þá fer
þetta í niðursveiflu sem er óstöðv-
andi þangað til nánast ekkert mý er
eftir,“ segir Árni.
Eins og svartur kola-
reykur upp úr gígum
Ljósmynd/Árni Einarsson
Svart ský Það er eins og ský dragi fyrir sólu þegar flugan stígur upp af
vatninu en talið er að í vatninu hafi verið 1,5 billjónir lirfa.
Rykmýið í Mý-
vatni í hámarki
HEILDARFJÖLDI nemenda á
skólaárinu 2007-2008 á landinu öllu
var 104.064, samkvæmt upplýs-
ingum Hagstofu
Íslands. Hafði
nemendum fjölg-
að um 1.776 frá
árinu áður, eða
um 1,7%. Á
skólaárinu 2007-
2008 voru 17.446
nemendur skráð-
ir á leikskóla-
stigi, 43.802 á
grunnskólastigi,
25.090 á fram-
haldsskólastigi og 17.726 á skóla-
stigum ofar framhaldsskóla.
Frá 1997 hefur nemendum á öll-
um skólastigum fjölgað um 17.904
eða 20,8%. Fjöldi nemenda á skóla-
stigum ofar framhaldsskólastigi,
þ.e. viðbótarstigi, háskólastigi og
doktorsstigi, hefur meira en tvö-
faldast frá 1997 eða um 111,7%. Á
sama tíma hefur nemendum á
framhaldsskólastigi fjölgað um
21,7% og á leikskólastigi um 17,4%
og grunnskólastigi um 3,5% á
þessu tímabili.
Fjölgun kvenna í námi ofar
framhaldsskólastigi frá 1997 er
áberandi. Þeim fjölgaði um 6.109
(124,4% ) en körlum um 3.245
(93,7%). Konur eru 52,3% nemenda
á framhaldsskólastigi og 62,2%
nemenda ofan framhaldsskólastigs-
ins. Fjölmennustu aldursárgangar í
skólum að loknum framhaldsskóla
eru 22 og 23 ára. Af 23 ára árgangi
nemenda á viðbótar-, háskóla- og
doktorsstigi er hlutfall kvenna 38%
en hlutfall karla 23% og munurinn
því 15 prósentustig konum í vil.
Mikil fjölgun
nemenda á
efri stigum
Konum í námi hef-
ur fjölgað mikið.
DRENGURINN sem brenndist í
sprengingu í húsbíl í Grindavík
seint á föstudagskvöld liggur alvar-
lega slasaður á gjörgæsludeild
Landspítalans í Fossvogi. Hann er
tengdur við öndunarvél að sögn
læknis. Rannsókn lögreglunnar á
Suðurnesjum stendur yfir og er tal-
ið líklegt að gaskútar í bílnum hafi
sprungið með fyrrgreindum afleið-
ingum.
Drengurinn, sem er tveggja og
hálfs árs gamall, var með afa sínum
í húsbílnum þegar slysið varð og
slasaðist maðurinn, sem er á sjö-
tugsaldri, einnig en þó ekki eins al-
varlega og drengurinn sem brennd-
ist einkum á höfði og höndum.
Björgunarsveitarmenn úr Grinda-
vík urðu fyrstir á vettvang þegar
sprengingin varð og tókst að
slökkva eldinn áður en slökkvilið
kom á staðinn. Fengu þrír björg-
unarsveitarmenn snert af reykeitr-
un.
Alvarlega
slasaður
LÖGREGLUMENN á Suðurnesjum
brutu sér leið inn í brennandi íbúð
til manns í gærmorgun og björguðu
honum út undir bert loft.
Maðurinn hafði sofnað út frá
eldamennsku í opnu rými um kl.
átta um morguninn og fór reyk-
skynjari í gang þegar reykurinn
magnaðist. Nágranni mannsins
heyrði í reykskynjaranum og
hringdi í lögregluna. Tókst þannig
að bjarga manninum út og var hann
með meðvitund við flutning á
sjúkrahús, að sögn lögreglunnar.
Talsverður reykur var í íbúðinni
þegar að var komið.
Málið er í rannsókn hjá lögregl-
unni.
Manni bjarg-
að úr eldsvoða
YFIRTAKA íslenska ríkisins á lífeyrisskuldbind-
ingum starfsmanna Sementsverksmiðjunnar, frá
því hún var í ríkiseigu, braut ekki í bága við EES-
samninginn, að mati Eftirlitsstofnunar EFTA
(ESA). Stofnunin telur að um hafi verið að ræða
ríkisstyrk sem veittur var vegna endurskipulagn-
ingar fyrirtækisins. Þessi aðgerð hafi verið í sam-
ræmi við leiðbeinandi reglur um aðstoð vegna
björgunar eða endurskipulagningar rekstrar frá
1999.
Aalborg Portland kærði söluna
Íslenska ríkið seldi Sementsverksmiðjuna árið
2003 fyrirtækinu Íslensku sementi hf. sem nú er í
eigu BM Vallár, Björgunar, Brúar Venture Capi-
tal og norsku sementsverksmiðjunnar Norcem
AS. Söluverðið var 68 milljónir króna en rík-
issjóður yfirtók m.a. lífeyrisskuldbindingar sem
metnar voru á rúmar 400 milljónir. Þessar skuld-
bindingar höfðu stofnast meðan verksmiðjan var í
opinberri eigu. Aalborg Portland kærði sölu Sem-
entsverksmiðjunnar til ESA sem gerði ekki at-
hugasemd við hana. Þá kærði Aalborg Portland
yfirtöku ríkisins á fyrrgreindum lífeyrisskuld-
bindingum.
Þorsteinn Víglundsson, forstjóri BM Vallár og
stjórnarmaður í Sementsverksmiðjunni hf., var
mjög ánægður með að niðurstaða væri loksins
fengin. Hann sagði það hafa tekið langan tíma að
ljúka málinu. „Eins og við héldum alltaf fram var
niðurstaða ESA á þá leið að þótt ríkisstyrkur hafi
verið fólginn í þessari niðurfellingu lífeyrisskuld-
bindinga þá hafi hann verið óverulegur og innan
þess ramma sem heimilt er,“ sagði Þorsteinn.
Bjarni Ó. Halldórsson, framkvæmdastjóri Aal-
borg Portland Ísland ehf., kvaðst fagna því að
fengin væri niðurstaða í málinu eftir langan tíma.
Hann sagði niðurstöðu ESA vekja sér meiri furðu
en vonbrigði.
Yfirtaka á lífeyrisskuld-
bindingum var leyfileg
Í HNOTSKURN
»Sementsverksmiðjan á Akranesi hófframleiðslu 1958 og var í ríkiseigu. Fyr-
irtækinu var breytt í hlutafélag 1993 í eigu
ríkisins.
»Sementsverksmiðjan hf. var seld Íslenskusementi ehf. í október 2003. Hluthafar Ís-
lensks sements eru BM Vallá, Björgun, Brú
VC og Norcem AS.
Sala Sementsverksmiðjunnar samrýmdist Evrópureglum, að mati ESA
Morgunblaðið/ÞÖK
Umdeild sala Sementsverksmiðjan á Akranesi.
SIGURÐUR
Guðmundsson
landlæknir segir
að liðið geti
nokkrir dagar,
vikur eða jafnvel
mánuðir þar til
sálræn áhrif jarð-
skjálftans á Suð-
urlandi komi
fram hjá fólki í
grennd við
skjálftamiðjuna.
„Nú taka við eftirköstin og þá
skiptir máli að sálrænni skyndihjálp,
áfallahjálp sem Rauði krossinn sinn-
ir af miklum ágætum, verði fylgt eft-
ir hjá heilbrigðisþjónustunni, þannig
að þeim sem líður illa verði boðin að-
stoð. Það má búast við því að vanda-
mál, sem þessu tengjast, geti komið
fram ekki aðeins á næstu dögum,
heldur á næstu vikum og jafnvel
næstu mánuðum. Alþjóðaheilbrigð-
ismálastofnunin hefur gefið út leið-
beiningar, sem byggjast á reynsl-
unni af eftirköstum náttúruhamfara
víða um heim, og þar kemur fram að
menn geta búist við hvers kyns
vandamálum allt að tveimur árum
eða jafnvel lengur eftir áföll, þannig
að það þurfi að vera viðbúnaður til að
sinna vandamálum, sem þessu tengj-
ast, næstu misserin.“
Mikilvæg að upplýsa fólk
„Það liggur fyrir eftir skjálftana á
Suðurlandi árið 2000 að dæmi eru
um að fólki hafi liðið miður vel all-
lengi á eftir og það má alveg búast
við því að svo geti farið núna,“ segir
Sigurður. „Það er háð mjög mörgum
atriðum, hvort fólk missti verulegan
hluta eigna sinna í þessum skjálft-
um, hvort það þurfti að búa við stöð-
uga eftirskjálfta dagana á eftir, eins
og sumir gera nú, ekki síst í Hvera-
gerði. Þegar við vorum þar [á föstu-
dag] urðum við kannski mest vör við
að fólki var eðlilega dálítið órótt.
Langflestir geta komist yfir þetta án
verulegrar utanaðkomandi hjálpar
og mestu máli skiptir núna að upp-
lýsa fólk um það sem er í gangi, t.d. í
gegnum fjölmiðlana og á fjöldahjálp-
arstöðvum Rauða krossins.“
Sálræn
áhrif koma
fram síðar
Sigurður
Guðmundsson
Geta komið í ljós
eftir mánuði