Sjómannablaðið Víkingur - 01.08.1963, Blaðsíða 11

Baua(ea*&
°AFWCA(

9tm£ Sf&'_
Peter Apian’e Cosmographia. 1545
Myndin sýnir greinUcgt dæmi um, hvernig 16. aldar kortagerðarmenn skreyttu
kortin með myndum vegna skorts á IandfræðUegnm staðreyndum.
athug'un. Sam landfræðingur
gerði hann hins vegar sín
stærstu mistök. Þó að mæling
Erastosthens á ummáli jarðar-
innar stæði honum til boða þá
notaðist hann við mælingu stó-
iska heimspekingsins Pósidón-
íusar (180 f. Krist.), en hann
hafði mælt ummál jarðarinnar
18000 landmílur. Árangurinn
varð sá, að þeir tóku verk hans
gild,, en í mörg hundruð ár
rengdi þau enginn, höfðu með
að gera stærð, sem var allt of
lítil.
Árið 1409 fannst gríska hand-
ritið af bókinni Cosmografía
(heimsfræði) eftir Ptólemy, þar
sem hann lýsir skoðunum sín-
um. Bókin var þýdd á latínu, og
varð hún undirstaða kortagerð-
ar um langan tíma, og þess
vegna var það að Kólumbus hélt,
að hann hefði fundið styttri leið
til Austur-Indía. Það var ekki
fyrr en 1669, að nákvæmari
stærð var notuð, þegar Jean Pic-
ard reiknaði ummál jarðarinnar
24500 landmílur.
Samt sem áður var heimskort
Ptólemys mikið afrek. Þar kem-
ur fram frumkvæðið að kónisku
fellingunni, sem mjög mikið er
notuð í dag. Um 8000 staðir
voru á kortinu, staðsettir eftir
lengd og breidd. Að hans frum-
kvæði var tekið að láta norður
snúa upp á kortinu.
Asíukort. — Á fyrri miðöld-
um urðu nokkrar framfarir.
Múhameðskir kortagerðarmenn
og stjömufræðingar fylltust inn-
blæstri af Ptolemy. Samt vissu
þeir að Ptolemy hafði ofreiknað
sig um 20° á lengd Miðjarðar-
hafsins. Persneskir og arabiskir
siglingafræðingar gerðu kort af
Indlandshafi, á því voru lárétt-
ar línur, er táknuðu breiddar-
bauga. Aðrir baugar voru marg-
breytilegir og greindu sumir á
milli svæða eftir ríkjandi vind-
áttum, aðrir dregnir með bili,
sem táknaði þriggja stunda sigl-
ingu. Þó að þessar upplýsingar
væru ekki fullkomnar, voru þær
samt gagnlegar fyrir sjófarend-
ur.
Portolcm-felld kort. — Sjó-
farendur frá Venice, Lívomó og
Genúa, sem kepptust um verzl-
unina við Miðjarðarhaf, hljóta
að hafa haft sjókort um og eft-
ir krossferðir. Eitt sinn voru í
Venice 300 kaupskip og 45 gal-
eiður í flotanum, en 11000
manns töldust vinna að sigling-
um. En að líkindum hefur sam-
keppnin verið of hörð til þess
að skipstjórarnir létu sjókortin
liggja á glámbekk. Að minnsta
kosti eru elztu nothæfu kortin
VlKINGUB
179