Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.1984, Blaðsíða 10

Hugleiðingar um
öryggi sjófarenda
Ólafur J.
Briem
Hin óvenju tíöu og alvarlegu sjóslys á síöastliðnu ári og þaö sem af er þessu ári,
og hin óvægu skoðanaskipti, sem átt hafa sér stað í fjölmiðlum að undanförnu um
svonefndan sjósetningarbúnaö gúmmíbjörgunarbáta, hafa beint augum manna að
öryggismálum sjómanna eða öllu heldur að ákveðnum þáttum þess víðtæka mála-
flokks.
Því miður hefur umfjöllun málsins í fjölmiölum valdið deilum um framkvæmd
öryggiseftirlits, þar sem leitast er við að afhjúpa einhvern þann, sem unnt er að
lýsa ábyrgan fyrir þeim hörmulegu afleiðingum, sem slys þessi höföu í för með sér.
Umræöa um öryggismál sjófarenda er af hinu góða, ef hún tekur markvisst mið af
því að leita ráða til að treysta öryggi sjófarenda. Hins vegar verður að telja vafa-
samt að umfjöllunin í fjölmiðlum að undanförnu hafi þjónað slíkum tilgangi.
Ólafur Jón Briem
er deildar-
verkfræöingur
hjáSiglinga-
málastofnun
ríkisins.
10 Víkingur
Þaö dylst vart nokkrum
manni, að sjávarútvegur og
siglingar eru þær atvinnu-
greinar, sem afkoma, velferð
og framtið islensku þjóöarinn-
ar byggir að verulegu leyti á.
Með aukinni sjósókn og af-
kastameiri fiskiskipum hefur
okkur á siðustu árum og ára-
tugum tekist að skapa stöð-
ugt fleirum betri lífsskilyrði, þó
svo aö ýmislegt þendi til þess,
að þar muni nú í ár verða
nokkur breyting á. Ör þróun i
gerð og búnaði fiskiskipa á
síðari árum, hafa að verulegu
leyti skapaö forsendur fyrir
aukinni sókn m.a. með þeim
afleiðingum, að skipum er nú
haldið úti til veiða í mun verri
veðrum en áður tíökaðist. En
sjósókn i vályndum veðrum
gerir ekki aðeins kröfur til
skipanna, heldur einnig og
ekki síöur til skipstjórnar-
manna og áhafnar. Þaö gera
sér vonandi flestir grein fyrir
þvi, að vonlitiö er að smiða
skip, sem eru þannig úr garöi
gerð aö þau séu fullkomlega
örugg án tillits til þess hvernig
þau eru meðhöndluð. Það er
því mikilvægt að skipiö sé
meöhöndlað á þann hátt, að
hvorki styrkleika þess né
stööugleika sé ofboðið, né
heldur að áhöfninni sé hætta
búin vegna sjóa eða brota,
sem ganga yfir skipið. Þá þarf
áhöfnin að sýna aðgæslu við
notkun á búnaði skipsins og
leitast við að haga störfum
þannig, að dregið veröi úr lik-
um á slysum og óhöppum að
svo miklu leyti sem mögulegt
er.
Ábyrgð
skipstjórnarmanna
Við gerum þá kröfu til skipa-
hönnuða og skipasmiðja, að
skipin þoli álag frá ytra um-
hverfi skipsins og búnaði þess
við öll eðlileg hleðsluskilyrði,
auk þess sem þeim er gert að
búa skipin þannig, að mönn-
um sé ekki veruleg hætta búin
viö þau störf, sem þeim er ætl-
að að inna af hendi. Á sama
hátt verður að gera þá kröfu til
skipstjórnarmanns, að hann
haldi skipi sínu og búnaði
þess vel við, þannig að búnað-
urinn sé ávallt í lagi, tilbúinn til
notkunar, ef til hans þarf að
gripa. Jafnframt þessu verður
skipstjórnarmaður að kunna
nákvæmlega skil á þvi, hvert
það álag er, sem gert er ráð
fyrir við hönnun skips, að skip-
ið þoli og til hvaöa ráðstafana
þurfi að gripa til þess að fyrir-
byggja að hættuástand skap-
ist. Það er i þessu sambandi
rétt að taka fram, að skip geta
verið mjög misjafnlega búin til
þess að mæta álagi frá ytra
umhverfi og búnaði skipsins,
bæöi með tilliti til aldurs og
stærðar skipanna, auk þess
sem mismunandi fyrirkomulag
búnaðar og vinnutilhögun ger-
ir nauðsynlegt að viðhafa sér-
stakar öryggisráðstafanir í
hverju skipi fyrir sig.
Reglur
endurskoöaðar
reglulega
Reynsla liðinna ára hefur
veitt okkur mikilvægar upplýs-
ingar um hvernig haga skuli
hönnun skips, svo að það þoli
þá notkun, sem þvi er ætlað og
veiti áhöfninni það öryggi,
sem gera verður kröfu um. Á
grundvelli þessarar reynslu
hafa verið samdar reglur um
ýmis þau atriði, sem varða
öryggi skips og áhafnar. Regl-
ur þessar eru endurskoðaðar
reglulega í Ijósi fenginnar
reynslu og með hliðsjón af
þróun í gerð og búnaði skipa.
Á sama hátt hefur reynsla sjó-
manna veitt okkur dýrmæta
vitneskju um þær hættur, sem
leynast á hafinu, og hvernig
haga þurfi störfum um borð,
svo að hvorki skipi né mann-
skap sé að nauðsynjalitlu
stefnt i hættu. En þrátt fyrir að
íslenskir sjómenn og skipa-
hönnuðir búi yfir langri
reynslu, stöndum við eigi að
siður frammi fyrir þeirri stað-
reynd, að fjöldi manna slasast
og láta lifið viö störf á skipum
á hafi úti á hverju ári.