Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.2002, Blaðsíða 34

I

Spánverjar hafa í ríkum mæli sótt útgerðarstyrki til ESB
að samið yrði um ákveðna prósentutölu
af leyfilegum karfaafla, líkt og gert var
um þorskafla í Barentshafi í norska
samningnum (sjá bls. 145-146). íslend-
ingar myndu svo að sjálfsögðu halda
hlutdeild sinni í loðnukvóta Evrópusam-
bandsins. í aðildarviðræðunum yrði því
um að ræða nánari útfærslu á gildandi
samningi við sambandið um gagnkvæm
fiskveiðiréttindi. Norðmenn náðu að
tryggja svo til óbreytta stöðu frá EES-
samkomulaginu og engin ástæða er til að
ætla að árangur okkar íslendinga yrði
lakari í viðræðum við Evrópusambandið.
Engin ástæða er heldur til að ætla að
Evrópusambandið fari fram á að við
greiðum “aðgangseyri” að sambandinu i
formi veiðiheimilda frekar en Norðmenn
(sjá ummæli Emmu Bonino, bls. 151-
152). í EES-samningnum féll Evrópu-
sambandið frá öllum kröfum sínum um
veiðiheimildir í íslenskri lögsögu í skipt-
um fyrir aðgang að mörkuðum.81 í EES-
samkomulaginu staðfesti Evrópusam-
bandið einnig “gífurlegt mikilvægi fisk-
veiða fyrir ísland” og viðurkenndi að
sjávarútvegur væri “grundvöllur efna-
hagsstarfseminnar” hér á landi (-
Commission of the European Comm-
unities, 1992, bls. 4).82 Engin ástæða er
til að ætla að sambandið snúi við blaðinu
hvað þetta varðar ef til aðildarviðræðna
kæmi um fulla inngöngu íslendinga í
Evrópusambandið.
Aðgangur að fiskveiðilögsögum
Samkvæmt fiskveiðisamningi ESB og
íslands mega alls 18 skip frá Evrópusam-
bandinu stunda veiðar innan íslensku
efnahagslögsögunnar á tveimur veiði-
svæðum en þó ekki nema fimm skip í
einu. Hvað varðar aðgengi Evrópusam-
bandsflotans að íslandsmiðum má slá því
föstu að íslendingar myndu fara fram
með sömu áherslur og Norðmenn; þ.e.
krefjast að aðgangur fiskveiðiflota Evr-
ópusambandsins að íslenskri lögsögu
myndi hvorki aukast né að hann gæti
sótt i vannýttar tegundir. Norðmenn
náðu gagnkvæmu samkomulagi við Evr-
ópusambandið um óbreytt sóknarmynst-
ur frá því sem var i þeim samningum
sem þegar voru í gildi með einni undan-
tekningu (sjá bls. 144). Hér að ofan voru
líkur leiddar að því að Evrópusambandið
færi fram á að fiskiskipum þess yrði gert
tæknilega mögulegt að veiða upp i þær
aflaheimildir sem samið var um í tengsl-
um við EES-samkomulagið. Gert var ráð
fyrir að samkomulag næðist um nánari
útfærslu á þeim gagnkvæma fiskveiði-
samningi sem þegar er í gildi og komið
yrði til móts við kröfur Evrópusam-
bandsins um rýmkun á veiðitímabilinu.
Að öðru leyti er engin ástæða til að ætla
að sókn Evrópusambandsins á íslands-
mið myndi aukast frá því sem nú er.
Eins og komið hefur fram þá liggja
efnahagslögsögur Evrópusambandsins og
íslands hvergi saman og því er ekki um
að ræða neina skiptingu deilistofna. Bæði
íslendingar og Evrópusambandið sækja
hins vegar í fiskistofna á alþjóðlegu haf-
svæði sem halda sig að hluta til innan ís-
lenskrar efnahagslögsögu. Þegar hefur
verið minnst á loðnustofninn (Evrópu-
sambandið veiðir loðnu úr kvóta Græn-
lendinga) en að auki má nefna út-
hafskarfastofninn á Reykjaneshrygg,
norsk-íslensku síldina83 og kolmunna.
Kolmunni hefur lítið verið nýttur af ís-
lendingum fyrr en á allra síðustu árum.
Á vettvangi Norðaustur- Atlantshafsfisk-
veiðinefndarinnar (NEAFC) hafa íslend-
ingar og Evrópusambandið, ásamt fleiri
þjóðum, komið sér saman um nýtingu á
úthafskarfastofninum og norsk-íslenska
síldarstofninum á alþjóðlegu hafsvæði.
Ekki er ólíklegt að Evrópusambandið
myndi ljá máls á þvi að fá að veiða hluta
af úthafskarfa- og síldarkvóta sínum inn-
an íslenskrar lögsögu. Evrópusambandið
gæti hins vegar ekki rökstutt slíkar kröf-
ur, eða aðrar svipaðar sem upp kynnu að
koma, á sögulegum forsendum. Slíkt
kæmi því varla til greina af hálfu íslend-
inga nema þá í formi gagnkvæmra veiði-
heimilda sem íslendingar gætu nýtt sér.
Nánar verður vikið að þessu hér að neð-
an.
Ákvörðun hámarksafla
Prátt fyrir að dæmi séu um undanþág-
ur og klæðskerasaumaðar sérlausnir fyrir
aðildarríki ESB er ekki raunhæft að
reikna með að íslendingar gætu staðið
fyrir utan sjávarútvegsstefnuna í einu og
öllu til frambúðar - enda óvíst að slíkt
myndi þjóna hagsmunum íslendinga til
langframa. Það liggur því í hlutarins eðli
að endanleg ákvörðun um hámarksafla á
íslandsmiðum yrði tekin í ráðherraráð-
inu, þar sem sjávarútvegsráðherrar aðild-
arríkjanna sitja umhverfis borðið, ættum
við fulla aðild að ESB. Sem fyrr myndi
sjávarútvegsráðherra íslands móta tillög-
ur um hámarksafla í samvinnu við hags-
munaaðila sem yrðu rökstuddar út frá
bestu fáanlegu vísindalegu gögnum.
Hann myndi bera tillöguna upp meðal
kollegga sinna í ráðherraráðinu og þar
yrði hún án efa samþykkt því að engin
önnur þjóð ætti hagsmuna að gæta við
þessa ákvörðun. Þess vegna er óhætt að
fullyrða að ráðherraráðið færi ekki að
hringla í tillögum íslenska sjávarútvegs-
ráðherrans. Þrátt fyrir þessa staðreynd er
þetta ákvarðanatökuferli eitur í beinum
margra íslendinga og eitt og sér nánast
nóg til að útiloka hugsanlega aðild ís-
lands að Evrópusambandinu. í skýrslu
utanríkisráðherra um stöðu íslands í
Evrópusamstarfi, sem gefin var út i apríl
2000, segir: “Þótt ekki sé ólíklegt að
hugmyndum íslendinga um heildarafla
yrði fylgt væri ekki hægt að koma í veg
fyrir að öðrum hagsmunum yrði blandað
saman við slíka ákvarðanatöku en önnur
ríki geta haft áhrif á niðurstöðuna” (Ut-
anríkisráðuneytið, 2000 bls. 231). Það
sem hér er verið að ýja að er að t.d.
Spánverjar, ítalir og Grikkir gætu bland-
að ákvörðun er varðar ólífuræktun sam-
an við ákvörðun um hámarksafla á ís-
landsmiðum! Markmiðið með slíku sam-
krulli væri þannig að stunda hrossakaup
i ráðinu með þeim afleiðingum að á-
kvörðun er varðar grundvallarhagsmuni
íslendinga, og snýst um fiskveiðar, yrði
tekin gegn vilja okkar! Þetta er vissulega
fræðilegur möguleiki en alls ekki raun-
hæfur. Það eru engin dæmi þess í sögu
Evrópusambandsins að ákvarðanir séu
teknar þvert á augljósa sérhagsmuni eins
aðildarríkis, enda gæti slikt haft alvarleg-
ar afleiðingar í för með sér. El' slikt ætti
sér stað myndi annað af tvennu gerast:
Viðkomandi ríki myndi hóta að yfirgefa
34 - Sjómannablaðið Víkingur