Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.2002, Blaðsíða 26

Slappað af í siglingatúr
togara-samingarnir” til aðgreiningar frá
bátakjarasamningunum sem minni togar-
ar unnu eftir og varð grunnur að núgild-
andi kjarasamningum.
Þetta var ekki gallalaust kerfi en að
mörgu leyti mjög gott. Það var afkasta-
hvetjandi en því fylgdi alltaf ákveðin
tekjutrygging ef ekki gekk sem skyldi.
Þessir samningar höfðu náðst í gegn með
löngum og stífum verkföllum eins og
árið f970 og aftur 1975 og einnig á árum
þar á undan. Ég held að það hafi ekki
verið rétt að kasta þessu launakerfi fyrir
það sem nú er í gangi. Það mátti laga og
bæta, en hugsanlega hefur það þótt of
flókið þvi inn í því voru réttindi í frídög-
um og fleiru.”
Frystitogarar koma
til sögunnar
Karlsefni var síðar seldur til Sjóla-
stöðvarinnar í Hafnarfirði árið 1987, en
Helgi og flestir úr áhöfninni fylgdu með
skipinu. Sjólastöðin var með togarann
Harald Kristjánsson í smíðum í Noregi,
ásamt systurskipinu Sjóla, og hann kom
til heimahafnar í mars 1988. Helga var
boðin skipstjórastaðan á þessu nýja skipi
Hafnfirðinganna.
„Þetta voru fyrstu íslensku frystitogar-
arnir sem voru hannaðir og smíðaðir sem
slikir. Þeir íslensku frystitogarar sem
áður komu voru allir breyttir skuttogarar
sem hannaðir höfðu verið upphaflega
sem ísfisktogarar. Þessi nýju skip voru
mun breiðari en þekktist og allt milli-
dekkið var lagt undir vinnslulínuna. í
brúnni voru nýjustu tæki og mannaíbúð-
ir voru stærri, rúmbetri og nýtískulegri
en i nokkru öðrum íslenskum skipum á
þeim tíma. Klefarnir eru aðeins fyrir einn
eða í hæsta lagi tvo og sturta og salerni
var við hvern klefa. Þetta var mikil breyt-
ing frá gömlu togurunum þar sem að-
búnaður var ekki upp á marga fiska,”
segir Helgi.
Skipstjórinn gerist stjóri í landi
Helgi var aðeins eitt ár skipstjóri á
þessu nýja skipi því enn á ný bauðst
honum tækifæri til breytinga þegar Sjóla-
stöðina vantaði útgerðarstjóra. Hann
hafði lokið námi í útgerðartækni frá
Tækniskólanum árið 1985 og hafði því
bæði menntun og reynslu í þetta starf.
Þar með lauk sjómennskuferlinum þrátt
fyrir að Helgi væri rétt 35 ára gamall.
„Ég var tilbúinn að reyna þetta nýja
starf en aðeins í hálft ár til að byrja með.
Það er stór ákvörðun að hætta á sjó því
ýmislegt breytist í kjölfarið. Fyrst má
nefna tekjurnar sem auðvitað drógust
saman til mikilla muna. Síðan verða ó-
hjákvæmilega breytingar á félagslegri
stöðu manns. Alll í einu er maður kom-
inn í hefðbundna vinnu frá morgni til
kvölds allt árið um kring í stað þess að
vinna mikið í skorpum og eiga góð frí á
milli. Ég vissi auðvitað að því lengur sem
ég yrði til sjós því erfiðara yrði að kom-
ast í gott starf í landi,” segir Helgi. „Mér
fannst einfaldlega ekki eins gaman á
frystitogara eins í gamla daga á ísfiskirí-
inu. Tilkoma kvótans gerir líka að verk-
um að menn geta aðeins fiskað að á-
kveðnu marki og því dettur út þessi
spenna sem þarf að fylgja veiðunum. Þeir
sem ekki hafa kvóta verða undir í saman-
burði við aðra skipstjóra og það er ekki
aðvelt að sætta sig við það”.
Hann viðurkennir þó að sjómennskan
hafi togað i hann í gegnum árin en mað-
ur geti ekki bæði haldið og sleppt.
„Páll Eyjólfsson og Eiríkur Ragnarsson
sem verið höfðu stýrimenn með mér í
nokkur ár tóku við skipinu og sögðu að
ef ég sæi mig um hönd myndu þeir víkja
aftur í sitt fyrra starf. Ég gerði mér alveg
ljóst að ef ég færi aftur á sjóinn þá myndi
ég alls ekki koma aftur um borð í Harald
heldur reyna fyrir mér annars staðar,”
segir Helgi. “Ég vissi að það yrði erfitt að
hefja störf í landi og því væri ekkert
sniðugt að vera með opna leið til baka,
því ég ætlaði að reyna þetta til þrautar”.
Frumkvöðlastarf á
úthafskarfanum
Sem útgerðarstjóri var Helgi þátttak-
andi og frumkvöðull í þvi að finna ný
mið fyrir hátækniskip sem Haraldur og
Sjóli voru. Vitað var um úthafskarfamið-
in en menn þurftu að leggja töluvert á
sig til þess að finna réttu staðina og að
þróa heppileg veiðafæri.
„Við vissum af því að það voru erlend-
ir togarar á hverju vori rétt upp við
landhelgislínuna. Árið 1982 höfðu
nokkrir íslenskir togarar farið á þessi
mið en aflinn var rýr og auk þess sýktur
af sníkjudýrum,” segir Helgi um upphaf-
ið að úthafkarfaveiðunum árið 1989. ,,Á
þessum tima var sóknardagakerfið í
gangi og skipin okkar hjá Sjólastöðinni
þurftu að liggja við bryggju í 90 daga á
ári sem er alltof mikið fyrir svona mikla
fjárfestingu. Leyfi fékkst hjá Halldóri Ás-
grímssyni, þáverandi sjávarútvegsráð-
herra, um að Haraldur Kristjánsson hæfi
tilraunaveiðar. Til þess að fara eftir öllum
reglum urðum við að hafa eftirlitsmann
um borð og hlíta mörgum skilyrðum.
Hampiðjan var með i þessu tilraunaverk-
efni og lagði til troll og netagerðameist-
ara. Það gekk á ýmsu í fyrstu veiðiferð-
inni sem stóð í 13 daga og mikil vinna
var hjá áhöfninni við viðgerðir og breyt-
ingar á veiðarfærinu þar til það fór að
skila árangri. í þessari fyrstu ferð fékk ég
eitt sinn flugvél Landhelgisgæslunnar,
sem var að fara i eftirlitsflug, til að kasta
niður netastykkjum til skipsins til að
ekki þyrfti að sigla lil lands eftir því sem
þyrfti.
Aflinn var rýr eða enginn framan af, en
i síðasta holinu þann 1. maí, fékkst mik-
ill og góður fiskur, sem nægði til að
sannfæra okkur um að þetta væri ger-
andi. Ákveðið var að fara í úthafskarfann
aftur að ári og þá bæði með Sjóla og Har-
ald. Þá fékk ég styrk hjá ráðuneytinu
upp á grálúðukvóta fyrir bæði skipin, en
skilyrði ráðuneytisins var þannig að
skipið varð að vera úti í lágmarki tíu
daga. Eftir það átti hvort skip að fá 10
tonn af grálúðu fyrir hvern dag umfram
þessa tíu, en samt að hámarki 140 tonn.
Það voru margir sem sáu ofsjónum yfir
þessu, en sannleikurinn var sá, að það
var ekki hægt að bjóða köllunum um
borð að vera í löngu tilraunaúthaldi upp
á von og óvön. Þeir þurftu líka að hafa
einhvern hvata til að leggja þetta erfiði á
sig og vera með í þessu af fullum áhuga.
Við vissum að ef veiðarnar heppnuðust
þá yrðu fleiri til að koma í kjölfarið því
26 - Sjómannablaðið Vlkingur