Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.2002, Blaðsíða 40

stækkunin til austurs kemur til með að
hafa í för með sér verður ekki svarað
með auknum álögum á núverandi aðild-
arríki (sem geta ekki farið yfir 1,27% af
vergri þjóðarframleiðslu). í stað þess á
tn.a. að endurskipuleggja styrkjakerfið og
á tímabilinu 2002-2006 koma mörg
svæði sem njóta styrkja í dag til með að
sjá á eftir þeim til uppbyggingar svæða í
Austur-Evrópu (European Voice, 26.
mars-1. apríl, 1998, bls. 13). Pað er því
ljóst að líkurnar á að fá styrki úr sjóðum
Evrópusambandsins fara minnkandi eftir
því sem fram líða stundir.
II.IV. Aðildarríkin móta sam-
starfið - tillit tekið til brýnna
hagsmuna
í þessu riti hefur verið gefið yfirlit yfir
tilurð og þróun sjávarútvegsstefnu Evr-
ópusambandsins. Sú þróun sýnir ljóslega
að engar reglur eru meitlaðar í stein.
Stefnan hefur tekið breytingum og und-
anþágur hafa verið gerðar til að ná fram
sáttum og til að koma til móts við ólíka
hagsmuni aðildarríkja. Petta sjónarmið
kemur skýrt fram í viðtali sem Jón Óskar
Sólnes tók við Franz Fischler, fram-
kvæmdastjóra sjávarútvegsmálaEvrópu-
sambandsins, í tengslum við gerð Aldar-
hvarfa:
Það er alveg ljóst að það verður aðeins
ein fiskveiðistefna ESB. Við getum ekki
haft sérstaka fiskveiðistefnu fyrir einstök
lönd og þegar maður er félagi í klúbbi
gilda sömu reglur fyrir alla. En maður
má ekki gleyma því að alltaf hefur tekist
að finna lausn á því hvernig, og með
hvaða hætti, lönd gangast undir sameig-
inlegar stefnur ESB. Jafnframt, ef nauð-
syn krefur, erutn við alltaf reiðubúnir til
viðræðna um að breyta ákveðnum þátt-
um í sameiginlegu fiskveiðistefnunni.
Það er einmitt þetta atriði sem gerir aðild
að sambandinu svo áhugaverða. Þá hefur
maður möguleika, sérstaklega land eins
og ísland sem hefur svona mikinn styrk
á einu sviði, að hafa áhrif á eigin stöðu
og á heildarstefnu og ákvarðanatöku
sambandsins á ákveðnum sviðum.
Reglan um jafnan aðgang allra aðildar-
ríkja að fiskimiðum hver annars er ein af
mörgum birtingarmyndum pólitisks eðlis
Evrópusambandsins. Þetta ákvæði var
sett inn í sjávarútvegsstefnuna árið 1970,
aðeins nokkrum klukkustundum áður en
aðildarviðræður hófust við Bretland, ír-
land, Danmörk og Noreg (sjá bls. 54).
Markmið þáverandi aðildarríkja (stofn-
ríkjanna sex) var fyrst og fremst að
tryggja sér aðgang að fiskimiðum um-
sækjendanna. Krafan var rökstudd með
vísun í ákvæði Rómarsáttmálans sem
kveður á um bann við mismunun á
grundvelli þjóðernis (sjá bls. 52). Ríkin
sem sóttust eftir aðild höfðu öll tölu-
verðra hagsmuna að gæta á sviði sjávar-
útvegs og töldu sig ekki geta fallist á
ákvæðið um jafnan aðgang að óbreyttu
máli. Aðildarríkin sex voru því vart búin
að setja stafina sína undir það plagg þeg-
ar ákveðið var, að kröfu þeirra ríkja sem
sóttust eftir aðild, að gera undanþágu frá
ákvæðinu fyrir svæði sem sérstaklega eru
háð sjávarútvegi.
Frá árinu 1983 hefur meginreglan um
jafnan aðgang sætt verulegum takmörk-
unum. Birtast þær m.a. í því að aðgangur
að veiðisvæðum er bundinn kvóta sem
aftur byggir á veiðihefð. Þetta gerir það
að verkum, eins og þegar hefur komið
fram, að íslendingar fengju svo til allan
þann kvóta sem heimilt yrði að veiða við
strendur íslands, gerðust þeir aðilar að
sambandinu.
Ákvörðun um leyfilegan heildarafla á
íslandsmiðum yrði tekin í ráðherraráð-
inu þar sem stuðst yrði við ráðleggingar
færustu vísindamanna. Engin ástæða er
til að ætla að önnur sjónarmið en íslend-
inga yrðu ráðandi við þá ákvarðanatöku
þar sem engin önnur ríki hefðu af því
verulega hagsmuni. Eftir sem áður
myndi Hafrannsóknastofnun veita sjávar-
útvegsráðherra íslands vísindalega ráð-
gjöf. Ráðherrann myndi, að höfðu sam-
ráði við hagsmunaaðila, móta tillögur
um hámarksaíla á íslandsmiðum. Form-
leg ákvörðun færi síðan fram á vettvangi
ráðherraráðsins. Islendingar gætu svo út-
hlutað aflanum eftir því kerfi sem þeim
hugnaðist best og sett strangari reglur en
Evrópusambandið um veiðar og þannig
haldið í raun uppi íslenskri fiskveiði-
stefnu innan fiskveiðistefnu Evrópusam-
bandsins. Þetta er sá veruleiki sem blasir
við án þess að nokkuð yrði sérstaklega
að gert til að formfesta sérhagsmuni ís-
lands í aðildarsamningi. Það er hins veg-
ar deginum Ijósara að kröfur okkar ís-
lendinga yrðu síst minnien Norðmanna.
Eins og kom fram í kaflanum um að-
ildarsamning Norðmanna þá fóru þeir
frarn á að fiskveiðistjórnunarkerfi þeirra
norðan 62. breiddargráðu héldist óbreytt.
Norðmenn, og Emma Bonino, túlkuðu
það samkomulag sem gert var þannig að
ekki færi á milli mála að í framtíðinni
yrði byggt á því stjórnkerfi sem fyrir væri
(sjá bls. 147 og 151). Við endurskoðun á
reglum sambandsins átti að taka mið af
gildandi norskum reglum þannig að
Norðmenn hefðu, eftir sem áður, lagt lín-
urnar í stjórnun fiskveiða norðan 62.
breiddargráðu. Engar tæknilegar breyt-
ingar yrðu gerðar þar á. Ástæðan er ein-
föld. Máli sínu til stuðnings gátu Norð-
menn bent á góðan árangur við fiskveiði-
stjórnun á svæðinu, nokkuð sem væri
afar mikilvægt fyrir strandhéruð Noregs,
og á þá staðreynd að þeir yrðu eina
strandríki Evrópuambandsins á þessu
svæði. Þetta er í fullu samræmi við ná-
lægðarregluna (Priciple of Subsidiarity)
sem kveður á um að meginreglan skuli
vera að aðildarríkin taki ákvarðanirnar.
Evrópusambandið fjallar aðeins um mál-
efni þar sem markmiðunum verður betur
náð með sameiginlegum aðgerðum frekar
en aðgerðum einstaka þjóðríkis (sjá bls.
111). Ákvæði nálægðarreglunar eiga
klárlega við um íslenskan sjávarútveg,
ekki síður en um norskan. Islendingar
hafa náð góðum árangri við fiskveiði-
stjórnun. Sjávarútvegur snertir grund-
vallarhagsmuni þjóðarinnar og ef af inn-
göngu yrði væri ísland eina strandríkið á
svæðinu sem ætti hagsmuna að gæta.
Ekkert bendir því til annars en að íslend-
ingar ættu að ná fram í aðildarsamningn-
um ákvæðum sem tryggja ættu óbreytta
fiskveiðistjórnun á íslandsmiðum til
frambúðar. í viðtali sem Ingimar Ingi-
marsson, fréttamaður Ríkissjónvarpsins,
tók við Jean-Luc Dehane, þáverandi for-
sætisráðherra Belgíu, þann 28. júlí 1994
viðraði Dehane þá hugmynd að gera ís-
lenska fiskveiðistjórnunarkerfið að hluta
af sjávarútvegsstefnu Evrópusambands-
ins (þ.e. ef til aðildarviðræðna kæmi).
Hann segir að fordæmi séu fyrir því að
önnur stjórnunarkerfi gildi á ákveðnum
hafsvæðum, eins og t.d. á svæðum við ír-
land og Hjaltlandseyjar. Af þessu sést að
margs konar undanþágur eru við lýði og
skapast hefur fordæmi fyrir því að tekið
sé tillit til sérþarfaeinstakra svæða og
byggðarlaga sem háð eru fiskveiðum.
En fegurst er hafiö um heiöa morgunstund,
er himinninn speglast blár í djúpum álum,
ig árroöabliki bregöur um vog og sund,
jg bárur vagga?kvikar_aMleygum sálum,
en ströndin glóinptuðluð og mikilleit,
og storkar'sinu rriikla' örlagahafi:
Þá er eins og guö sé að gefa oss fyrirheit
m Tretr~’ ■« * - •
'' riiúöinu stafi.
40 - Sjómannablaðið Víkingur