Náttúrufræðingurinn - 1962, Blaðsíða 50

144
NÁTTÚ R U F RÆÐINGURINN
eflaust gamall borgari í gróðurríki landsins og stóð með fjölda
tæmdra hýðisaldina. Frú Gemma sendi mér síðar bæði þurrkaðar
súrsmærur og nokkur lifandi eintök, sem ég gróðursetti í garði í
Reykjavík. Blöð súrsmærunnar líkjast talsvert smárablöðum; blóm-
in eru hvít, allstór (í júní). Vaxa blöð og blóm upp af skriðulum
jarðstöngli. Erlendis vex lrún einkunr í skóglendi. Jurtin er súr á
bragðið. Sagt er, að kýr geti fengið niðurgang af henni.
Munkahettuna fann frú Gemma í skurði spölkorn innan við
kaupstaðinn. Munkahettan hefur lengi vaxið í deiglendi á Brim-
nesi við Seyðisfjörð. Aðalheimkynni hennar hér á landi er undir
Eyjafjöllum. Hefur ef til vill slæðst austur, eða borizt með varn-
ingi frá útlöndum.
IL
Á Fljótsdalshéraði fékk ég s. 1. sumar staðfestingu á gömlu Aust-
urlandsnafngiftunum á krossgrasi og sauðlauk. Maður rir Fellunr
nefndi hiklaust lyfjagrasið krossgras og smjörlaufið sauðlauk. Þor-
valdur Thoroddsen gat um þessar nafngiftir fyrir löngu. — Sauð-
lauksdalir eru til á landinu fleiri en einn, þar sem mýrasauðlaukur
vex ekki að nokkrum mun, en aftur á móti allmikið af smjörlaufi,
og það hefur jafnan þótt ágætt lil beitar. Er því sauðlauksnafnið
á því auðskilið. ■— Sigurgeir bóndi á Eyrarlandi við Eyjafjörð segir,
að á uppvaxtarárum sínum liafi lyfjagrasið verið kallað krossgras
sums staðar í Þingeyjarsýslu, t. d. í Bárðardal og Reykjadal. Er
mjög líklegt að þetta nafn hafi verið þekkt í Eyjafirði á dögum
Jónasar Hallgrímssonar. En sú jurt, sem nú er kölluð krossgras
eða krossfífill, mun ekki liafa vaxið nyrðra á þeim tíma, en hefur
á síðari tímum slæðst norður í garða sem illgresi.
III.
Sumarið 1961 fundu nemendur Húsmæðrakennaraskólans óvenju
margar ofkrýndar brennisóleyjar austur á Laugárvatni. Voru blóm-
in fremur smá, nærri hnöttótt, með 10—15 eða jafnvel fleiri smá
krónublöð. Er það fremur fátítt. Þarna uxu líka baldursbrár með
flata stöngla og flatar körfur, óvenju margar. Undarlegt vallarfox-
gras fannst þar með tvískiptu axi. Talið er, að sterkur, tilbúinn
áburður og illgresiseyðingarlyf geti valdið a. m. k. sumu af þessu
óeðli. Enn fremur fannst bleikt og livítt blágresi og eiturjurtin
ferlaufasmári í skóginum. Ingólfur Daviðsson.