Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1995, Page 52

Náttúrufræðingurinn - 1995, Page 52
16. mynd. Jarðvegstorfur sem ísinn hefur slitið úr botni krapadalsins og skilið eftir hér og þar þegar ísinn bráðnaði. Ljósm. Jón Jónsson. Botn þess er langt undir yfirborði Land- brotsvatna. Stærsta lindin undan hrauninu austanverðu er Vellankatla sunnan við Þykkvabæ, sem hefur verið virkjuð fyrir heimarafstöð. Rennsli mun vart hafa verið minna en 0,5 m3/sek. ■ KRAPADALIR - KRAPALAUTIR Líklega kannast fáir við þetta orð aðrir en þeir sem kunnugir eru í Landbroti, því það sem svo er þar nefnt mun vart eða ekki vera þekkt annars staðar. Landslag er hér afar sérstætt og raunar einstætt, enda á það sér næsta sérstæða sögu, eins og áður er að vikið. Inni á milli hólanna, einkum norðan- og austantil í sveitinni þar sem jarðvegur er þykkur, eru víða lautir og dalir, sem geta verið talsvert djúpir, al- grónir, en undir jarðvegi sem er oft bara 40-50 cm þykkur er að jafnaði sandur. Að mestu mun það foksandur og svo fínn að notaður hefur verið sem pússningarsandur. Að vetri til við ákveðin en engan veginn óvanaleg skilyrði verður það sem er tilefni yfirskriftar þessa kafla. I fyrstu vetrar- hörkum frýs yfirborð lands ef snjólaust er. í umhleypingasamri veðráttu sunnanlands er ekki óvanalegt að snögglega breyti til hláku og þá oft með stórrigningu. Við það fyllast dalirnir vatni sem oft getur orðið margra metra djúpt. Þetta kallast þá krapadalir því að jafnaði byrjar úrkoman með snjó (16. mynd). Næst þegar frystir og ís kemur á þessar tjarnir getur það skapað hættur fyrir menn og málleysingja, eink- um ef snjór hylur og ísinn er veikur. Tjarnir þessar eiga sér þó ekki langan aldur. Vatn er þyngst við +4°C. Það safn- ast því á botn tjamarinnar, þíðir hinn frosna jarðveg, vatnið sígur niður og ísinn leggst á botn dalsins. I næsta frosti frýs hann við jarðveginn. Næst fyllist dalurinn af vatni í hláku, ísinn flýtur upp og rífur með sér torfu úr jarðveginum sem þá hangir neðan í jakanum. Þegar hann svo bráðnar sekkur torfan til botns. Áður en svo verður kann jaka að hafa rekið til og frá um tjörnina og torfurnar þannig lent hingað og þangað. Þetta má nú m.a. sjá norðan Landbrotsvegar lítið eitt sunnan við Syðri-Vík, en ekki kæmi mér á óvart 50
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.