Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1995, Blaðsíða 52

Náttúrufræðingurinn - 1995, Blaðsíða 52
16. mynd. Jarðvegstorfur sem ísinn hefur slitið úr botni krapadalsins og skilið eftir hér og þar þegar ísinn bráðnaði. Ljósm. Jón Jónsson. Botn þess er langt undir yfirborði Land- brotsvatna. Stærsta lindin undan hrauninu austanverðu er Vellankatla sunnan við Þykkvabæ, sem hefur verið virkjuð fyrir heimarafstöð. Rennsli mun vart hafa verið minna en 0,5 m3/sek. ■ KRAPADALIR - KRAPALAUTIR Líklega kannast fáir við þetta orð aðrir en þeir sem kunnugir eru í Landbroti, því það sem svo er þar nefnt mun vart eða ekki vera þekkt annars staðar. Landslag er hér afar sérstætt og raunar einstætt, enda á það sér næsta sérstæða sögu, eins og áður er að vikið. Inni á milli hólanna, einkum norðan- og austantil í sveitinni þar sem jarðvegur er þykkur, eru víða lautir og dalir, sem geta verið talsvert djúpir, al- grónir, en undir jarðvegi sem er oft bara 40-50 cm þykkur er að jafnaði sandur. Að mestu mun það foksandur og svo fínn að notaður hefur verið sem pússningarsandur. Að vetri til við ákveðin en engan veginn óvanaleg skilyrði verður það sem er tilefni yfirskriftar þessa kafla. I fyrstu vetrar- hörkum frýs yfirborð lands ef snjólaust er. í umhleypingasamri veðráttu sunnanlands er ekki óvanalegt að snögglega breyti til hláku og þá oft með stórrigningu. Við það fyllast dalirnir vatni sem oft getur orðið margra metra djúpt. Þetta kallast þá krapadalir því að jafnaði byrjar úrkoman með snjó (16. mynd). Næst þegar frystir og ís kemur á þessar tjarnir getur það skapað hættur fyrir menn og málleysingja, eink- um ef snjór hylur og ísinn er veikur. Tjarnir þessar eiga sér þó ekki langan aldur. Vatn er þyngst við +4°C. Það safn- ast því á botn tjamarinnar, þíðir hinn frosna jarðveg, vatnið sígur niður og ísinn leggst á botn dalsins. I næsta frosti frýs hann við jarðveginn. Næst fyllist dalurinn af vatni í hláku, ísinn flýtur upp og rífur með sér torfu úr jarðveginum sem þá hangir neðan í jakanum. Þegar hann svo bráðnar sekkur torfan til botns. Áður en svo verður kann jaka að hafa rekið til og frá um tjörnina og torfurnar þannig lent hingað og þangað. Þetta má nú m.a. sjá norðan Landbrotsvegar lítið eitt sunnan við Syðri-Vík, en ekki kæmi mér á óvart 50
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.