Náttúrufræðingurinn - 1983, Page 145

T
ofan á því (Sigurður Þórarinsson 1968,
Jón Jónsson 1979). Endurteknar at-
huganir í óbrennishólmanum í
Svínahrauni leiddu í ljós, að ekki verð-
ur greindur minnsti vottur af jarðvegi
eða gróðurleifum milli öskulagsins og
hraunsins. Það, sem hér er nefnt
Svínahraun, er hraunið úr Nyrðri Eld-
borg, en hraunið úr Syðri Eldborg er
nefnt Lambafellshraun. Það hraun er
eitthvað yngra, en talið vera nær
samtíma, þ. e. úr sömu goshrinu. Þó
er þetta enn ekki sannað mál. Bæði
þessi hraun ná yfir 11,9 km2 svæði
(Þorleifur Einarsson 1960, Jón Jóns-
son 1978) og teljast um 0,24 km’. Þetta
eru ólivínþóleíthraun og innihalda
rösklega 14% ólivín.
Rjúpnadyngnahraun
í nær miðjum Húsfellsbruna milli
Þríhnúka og Sandfells er eldstöð, sem
mjög lítið ber á, en nefnist
Rjúpnadyngjur. Húsfellsbruni er ör-
nefni, sem nær til margra hrauna, sem
flest eru runnin fyrir landnám, en
einnig eru þar yngri hraun.
Naumast verður það talið, að
augljóst sé við fyrstu sýn, að Rjúpna-
dyngjur séu eldvörp. Þarna er óvenju
stórbrotið hraun með djúpum sprung-
um og illfærum gjám. Eitt hringlaga
niðurfall er á þessu svæði og er talið
líklegast að það sé yfir uppvarpinu.
Gjall kemur aðeins fyrir á litlum hól
miðsvæðis. Við nánari athugun sést að
þarna er um eldstöð og um dæmigert
hraungos að ræða, en yngri hraun hafa
runnið upp að henni sunnan frá og
verið langt komin með að færa hana í
kaf. Hraun frá Rjúpnadyngjum hefur
runnið norður og norð-vestur. Nyrsti
tangi þess endar í allhárri brún rétt
austan við Búrfell og hefur þar runnið
út á Búrfellshraun. Leysingavatn hef-
ur grafið dálítinn farveg meðfram
hraunröndinni norðaustur af Búrfelli
og þar reyndist mögulegt að grafa inn
undir hraunið. Komu þá í ljós bæði
öskulögin, sem áður var minnst á.
Landnámslagið liggur inn undir
hraunið, en svarta Kötlulagið er ofan á
því (2. mynd). Þar með er ljóst að
þarna hefur gosið eftir 900. Annað,
sem sannar þetta, er að hraunið hefur
á einum stað runnið út á Tvíbolla-
hraun, en það var áður aldursákvarð-
að (sjá síðar). Gróðurleifar undir
þessu hrauni eru afar fátæklegar og því
hefur enn ekki verið hægt að koma C14
athugunum við.
Kóngsfellshraun
Vestan við Stóra Kóngsfell er stutt
gígaröð, sem nær upp í fellið og er á
sprungu, sem gengur gegnum það.
Þarna hafa einkum tveir gígir verið
virkir. Hraunið hefur runnið báðum
megin við Kóngsfell norður og niður á
við. Það hefur runnið upp að Rjúpna-
dyngjum og báðum megin við þær og
er því yngra en sú gosstöð og þar með
frá sögulegum tíma. Nánari aldurs-
ákvörðun á þessu gosi liggur ekki enn
fyrir.
Breiðdalshraun
Á Brennisteinsfjöllum er feikna-
mikil eldstöð, sem ég hef nefnt Kistu
og sem sent hefur hraunstrauma bæði
suður og norður af fjallinu. Það hraun,
sem til norðurs rann, er dæmigert
helluhraun. Unun er að ganga þessar
svörtu klappir, sem bjóða upp á hin
furðulegustu mynstur í formi straurn-
gára (3. mynd), fellinga og
129