Náttúrufræðingurinn - 1983, Blaðsíða 179

sem hafa fundist, og þau lang stærstu
úr íslenskum jarðlögum. Fræhúsið er
meira en 30 mm langt og 19 mm breitt,
aflangt og mjókkar til endanna. Miðás
fræhúss myndar um það bil 160° horn
við miðás vængsins. Eftir endilöngu
fræhúsinu eru greinilegar rákir með
um það bil 0,5 mm millibili og eru þær
líklega för eftir æðastrengi. Á fræhús-
inu má einnig sjá för eftir lítil hár, sem
hafa verið allt að því 4 mm löng og
0,02 mm í þvermál. Förin eftir hárin
liggja víðast um það bil hornrétt á
förin eftir æðastrengina. Litlar vörtur
um það bil 0,02 mm stórar eru hér og
þar á fræhúsinu. Vængurinn er með
beina bakhlið, en inn í neðri brúnina
er smá vik, þar sem vængur og fræhús
mætast. Vængendinn er skáskorinn
inn að neðan með Iitlu viki fyrir miðju.
Æðastrengirnir í vængnum liggja fyrst
samsíða bakröndinni, rétt undir henni,
en fara síðan í boga yfir vængflötinn í
átt að neðri vængbrún.
Við samanburð kom fljótlega í ljós,
að eintökin frá nágrenni Hreðavatns
eru frábrugðin aldinum bæði útdauðra
og núlifandi hlyntegunda. Líkustu
aldin útdauðra tegunda eru nefnd
Banisteriaecarpum giganteum Krausel
og eru þekkt frá Þýskalandi og Ung-
verjalandi. En aldinin frá Brekkuá og
Hestabrekku eru stærri og lögunin er
önnur, t. d. mynda fræhús og vængur
ekki horn sín á milli hjá B. giganteum.
Við samanburð við núlifandi tegundir
kom í ljós, að eintökin frá nágrenni
Hreðavatns virðist skyldust silfurhlyn-
inum (Acer saccharinum Linné), sem
vex í suðausturhluta Norður-Ame-
ríku. Einkum er lögun fræhússins svip-
uð, en vængurinn er lítillega frábrugð-
inn, t. d. vantar vikin inn í neðri
brúnina og endann hjá silfurhlynin-
um. Þar sem aldinin frá Brekkuá og
Hestabrekku eru frábrugðin aldinum
útdauðra og núlifandi tegunda má
gera ráð fyrir því, að hér sé um sér-
staka tegund að ræða. Höfum við því
gefið henni nafnið Acer askelssoni eft-
ir Jóhannesi Áskelssyni, jarðfræðingi.
Árið 1868 gat Heer um 71 mm langt
hlynaldin (helming) frá Surtarbrands-
gili hjá Brjánslæk, en önnur aldin, sem
við höfum séð þaðan og frá öðrum
fundarstöðuni á Vestfjörðum, eru
miklu minni og frábrugðin A. askels-
soni og hér talin til A. sp. aff. is-
landicum. Eintakið, sem Heergat um,
fannst í jarðfræðisafni háskólans í
Kaupntannahöfn (nr. 6790). Fræhúsið
er ekki varðveitt og vængurinn frekar
ógreinilegur, svo að ekki er unnt að
segja með vissu hvort það tilheyri A.
askelssoni, þó að vængformið og
stærðin bendi frekar til þess.
Acer sp. aff. askelssoni Friedrich &
Símonarson, 1976 - (Myndasíða 2, 1.
ntynd og myndasíða 8, 1.-3. mynd).
í Hrútagili í Mókollsdal og í
Brekkuárgili, Þrintilsdal og Hesta-
brekku ofan Hreðavatns hafa fundist
hlutar af stórum hlynblöðum, sem
hafa greinilega aðra lögun en blöð af
A. islandicum. Blöð þessi eru tiltölu-
lega breið, allt að því 14 sm löng og 18
sm breið, fimmsepótt og eru efri hlið-
arseparnir jafn langir og breiðir og
miðsepinn. Neðri hliðarseparnir eru
hins vegar mun minni. Neðri hluti
miðsepans hefur ekki eins áberandi
samsíða hliðar og hjá A. islandicum.
Miðsepinn og hliðarseparnir mjókka
allhratt og enda í hvössum broddi, sem
er lítið eitt sveigður til hliðar. Hornið
163