Náttúrufræðingurinn - 1983, Qupperneq 152

cm 0
Mold
Ljós aska Landnómsloq
Mold
Svórt askd
Mold
_ . Mold
I'» i ■ q Ljós dska H-3 ?
'1 M 01 d
Svort aska
Mold
~~ — Svorl asko
_~L_~I___ Mold
——_ . _ _ Svort aska
~ - Mold
X XX X X xl MÓberg
Mynd 6. Jarðvegssnið undir Traðarfjalla-
hrauni. — A soil section underneath the
lava from the Traðarfjöll craters.
e. t. v. að nefna það Traðarfjalla-
hraun. Þegar vegur var lagður gegnum
Reykjanesfólkvang var hann skorinn
inn í gíg sunnan í Traðarfjöllum. Við
það kom í ljós allþykkt moldarlag und-
ir gjallinu og reyndist þar auðvelt að
grafa fram jarðvegssnið, sem nær frá
því og niður á fast berg, sem þarna er
móberg. Snið þetta er sýnt á 6. mynd.
Undir gjallinu er fyrst 9 cm þykkt
moldarlag en þá kemur ljósleitt (nán-
ast gulleitt) öskulag, sem ekki getur
annað verið en landnámslagið marg-
umtalaða. Sýnir þetta að þarna hefur
gosið, að líkindum þó nokkru eftir
árið 900 þar eð um 9 cm jarðvegur
hefur verið kominn ofan á öskulagið
áður en gosið varð. Vel gæti þetta hafa
verið um sama leyti og Ögmundar-
hraun rann, þótt ekkert sé um það
hægt að fullyrða. Eins og teikningin
sýnir er annað ljóst öskulag neðar í
sniðinu og ætti það samkvæmt reynslu
að vera H3. Ekki hefur enn gefist tími
til að rekja útbreiðslu hraunsins frá
þessu gosi, enda er það ekki auðvelt.
Hitt er ljóst að með þessu bætist við
enn eitt gos, sem örugglega hefur orð-
ið á sögulegum tíma á Reykjanes-
skaga. Þykir þetta renna enn einni
stoð undir það að meiriháttar goshrina
hafi þar orðið snemma á landnámsöld.
Ekki var mögulegt að greina neinar
gróðurleifar undir gjallinu. Nægilega
mikið loft hefur þarna komist að til
þess að gras hefur brunnið til ösku en
ekki kolast.
Því má bæta hér við að þar eð svona
þykkt jarðvegslag er komið ofan á
landnámslagið, gæti þetta verið það
gos sem Jónas Hallgrímsson talar um
og Þorvaldur Thoroddsen (1925) vitn-
ar í. Gæti þetta verið skýringin á því
að ártalið 1340 hefur verið tengt Ög-
mundarhrauni.
UMRÆÐA
Af því sem hér hefur verið rakið er
ljóst að gos hafa orðið á Reykjanes-
skaga a. m. k. 12 sinnum eða 13 frá
þeim tíma að norrænt landnám hófst.
Mjög sennilegt virðist að Eldborg við
Bláfjöll hafi gosið á sögulegum tíma
þó ekki verði það fullsannað. Vel gætu
gosin verið enn fleiri og ber því að líta
á þessar tölur sem lágmark en ekki
136