Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1983, Page 214

Náttúrufræðingurinn - 1983, Page 214
löppum og innskotsgreinum svo ekki sé minnst á þá kafla, sem óbreyttir eru frá fyrri útgáfu. Ekki er að sjá, að útgefendum þyki neitt athugavert við þetta, því að eng- inn formáli er að bókinni þar senr gallar hennar eru afsakaðir. Þó er merkilegt, að enginn vill kannast við að hafa ritstýrt verkinu. Það kann að stafa af því að rit- stjóri skammist sín fyrir klambrið eða þá, að enginn hafi verið ritstjórinn. Hvort tveggja virðist jafn líklegt. Þrátt fyrir vankanta bókarinnar má segja útgefendum það til hróss, að þeir hafa á úrvalssveit prófarkalesara að skipa því að prentvillur eru í lágmarki ef undan eru skilin myndavíxl á blaðsíðum 239 og 242. Þá er mikil alúð lögð við kommu- setningu. Nú er það svo, að í bókinni leynast vandaðir kaflar, sem eru þess virði að vera lesnir. Lesenda Náttúru íslands bíður það lítt eftirsóknarverða starf að vinsa úr henni úreltar og beinlínis rangar staðhæfingar. Lesendur verða einnig að bera kennsl á það sem ritað er af skynsamlegu nútíma- viti, — að þekkja úr þann texta sem treysta má, að skrifaður hafi verið í samræmi við núverandi þekkingu og viðhorf í fræði- greininni. Undirritaður er leikmaður í flestum þeim greinum sem bókin snertir, en þrátt fyrir það dyljast honum ekki stærstu van- kantar hennar, og er þess vænst, að það sem hér fer á eftir verði öðrum lesendum nokkur leiðarvísir. Fyrsti kafli bókarinnar er eftir Trausta Einarsson og fjallar um upphaf íslands og blágrýtismyndunina. Trausti hefur skrifað margt nýtískulegra en þennan kafla. Hann er fyrir löngu úreltur, og er óskiljankgt hvað rekið hefur útgefendur til birtingar hans. í öðrum kafla er flekakenningin rakin og gerð grein fyrir tengslum íslenskrar jarð- sögu við hana. Þetta er nýr kafli og er eftir Sigurð Steinþórsson. Þarna kveður við annan tón en í grein Trausta, og er fleka- kenningin skýrð út í æsar. Hætt er við, að ýmsum þyki kaflinn of fræðilegur, enda eru fræðiorð og nýyrði óspart notuð. Orða- listinn aftan við meginmál kaflans dregur þó úr þessum vanköntunr. Þó hefur höf- undur gleymt að skýra eiginleika „lekra víxlgengja" (bls. 37-38). Víst er, að lestur kaflans krefst fullrar athygli, en efnið er þó svo ferskt, að enginn verður svikinn sem kemst til botns í því. Sigurður lætur mikið yfir stöðuglyndi svokallaðra heitra reita (bls. 38). Þó minnir mig, að heiti reiturinn okkar hafi flakkað eins og fló á skinni og skorið sneiðar úr grannlöndunum áður en hann tók sér bólfestu hér. Saga Norður Atlants- hafsins mótast ntjög af þessu lauslæti og saknaði ég þeirrar frásagnar í kafla Sig- urðar. Guðmundur heitinn Kjartansson er höf- undur næsta kafla sem fjallar um móbergs- nryndunina. Guðmundur er þekktur fyrir það m. a. að lýsa jarðfræðinni á auðskilinn hátt, og er svo um þennan kafla. Guð- nrundi er þó vafasamur greiði gerður með því að birta kafla hans óbreyttan. Þótt enn sé flest gott og gilt, sem þar stendur, er hann skrifaður áður en Surtsey gaus og flekakenningin hlaut viðurkenningu, og er því ýmislegt orðalag úrelt. Þó er furða hve lítið það er, og er það ekki útgefendum að þakka. T. d. vísar Guðmundur í kafla Jó- hannesar Áskelssonar, en sá kafli hefur verið felldur niður í þessari útgáfu. Rit- skráin hefur verið aukin frá fyrri útgáfu, og er það til bóta. Sigurður Þórarinsson er ævinlega fersk- ur og sígildur í sinni grein, og ber kafli hans um jarðeldasvæði á nútíma vitni unt það. Krafla hefur vissulega orðið okkur lærdómsrík, og veldur hún líklega mestu um þá nýjung að talað er um eldstöðva- kerfi í stað einstakra eldstöðva. Fyrr á tímum gaus þegar fjöllunum var mál en nú taka eldstöðvarnar þátt í flekahreyfingun- um. Sigurður ræðir um eldstöðvakerfi sem einn sprungusveim, eina megineldstöð eða hvort tveggja ef tengsl eru á milli. Þá vakn- ar spurningin: Hvað á að gera við dyngj- urnar, en þær liggja iðulega á milli sprungusveima? Hver eru tengsl dyngn- anna við eldstöðvakerfi Sigurðar? Dreifing dyngna í tíina og rúmi er nokkuð ein- kennileg og þarfnast skýringar. Því miður virðast dyngjurnar vera olnbogabörn 194
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182
Page 183
Page 184
Page 185
Page 186
Page 187
Page 188
Page 189
Page 190
Page 191
Page 192
Page 193
Page 194
Page 195
Page 196
Page 197
Page 198
Page 199
Page 200
Page 201
Page 202
Page 203
Page 204
Page 205
Page 206
Page 207
Page 208
Page 209
Page 210
Page 211
Page 212
Page 213
Page 214
Page 215
Page 216
Page 217
Page 218
Page 219
Page 220
Page 221
Page 222
Page 223
Page 224
Page 225
Page 226
Page 227
Page 228
Page 229
Page 230

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.