Náttúrufræðingurinn - 1987, Síða 58

til brennslu. Árangur tæknirannsókna
hefur verið hagnýttur nokkuð fljótt í
fjarvarmaveitum, sem nýta bæði hálm og
önnur úrgangsefni. Notkun eldiviðar
hefur einnig farið vaxandi á ný. Hag-
kvæmnisútreikningar hafa sýnt, að í Sví-
þjóð geti fast eldsneyti, sem er ræktað,
keppt við olíu í litlum varmaveitum, sem
gefa 0,2-1,0 MW, og að hálmur geti
keppt við ódýrara eldsneyti.
Á íslandi er ekki sama þörf fyrir orku-
gjafa af þessu tagi vegna þess hve víða er
unnt að hagnýta jarðhita. Einnig er raf-
orka víða notuð. í strjálbýlu og veðra-
sömu landi eins og íslandi ættu þó örðug-
leikar á orkudreifingu hæglega að geta
leitt til endurmats, þannig að hagnýting
annarra orkugjafa eins og gróðurs til
húshitunar komi víða til greina á sveita-
bæjum og sums staðar í þéttbýli.
VINNSLA ELDSNEYTIS Á VÉLAR
ÚR GRÓÐRI
Núverandi tækni, einkum samgöngur,
byggist að verulegu leyti á fljótandi elds-
neyti og gasi. Er það mikið verðmætara
en eldsneyti í föstu formi. Ýmsar leiðir
eru til að vinna fljótandi eldsneyti úr
ræktuðum gróðri, bæði alkóhól til
íblöndunar í eða í stað bensíns og jurta-
olíu í stað díselolíu, og einnig gas. Loks
er unnt að nota gróður sem kolefnisgjafa
við framleiðslu vetnis, en talað er um
það sem heppilegt orkuform í framtíðar-
tækni.
Nytjajurtir, sem safna forða sykurs
eða sterkju, má rækta til framleiðslu
alkóhóls, þ.e. etanóls, í stórum stíl.
Einnig kemur trénisríkur gróður til
greina, en þá væntanlega fremur til
metanólframleiðslu.
Mesta uppskeru gefa kartöflur og rót-
arávextir, einkum sykur- og fóðurrófur
(Beta vulgaris). Nýta þessar rófur lengri
hluta vaxtartímans en annar nytjagróð-
ur. í sænskum tilraunum fást að meðal-
tali 10 tonn þurrefnis á ha af fóður- og
sykurrófum, þar af 7-7,5 tonn/ha af
sykri. í Finnlandi eru gerðar tilraunir
með að votverka rófurnar til geymslu
með íblöndun bensósýru og vinna síðan
alkóhól úr sykrinum án frekari vinnslu á
rófunum. Þar er áætlað að kartöflur eða
sykurrófur á 35-40.000 hekturum dygðu
til 10% íblöndunar alkóhóls í allt bensín.
Af öðrum nytjagróðri gefur vetrarhveiti
hvað mest af sér, 7 tonn korns af hekt-
ara.
Notkun alkóhóls til íblöndunar í bens-
ín er þekkt frá Brasilíu, þar sem því er
blandað í allt bensín. Alkóhól hefur þá
eiginleika að hækka oktantölu bensíns
og dregur þar með úr banki. Blanda má í
allt að 10% án sérstakra breytinga á bíl-
um. Hins vegar er það ekki eins eldfimt
og bensín, og hætta er á tæringu vélar-
hluta. Þess vegna getur þurft að breyta
vélarbúnaði ef nota á 15-20% alkóhól.
Ef nota á hreint alkóhól þarf að beita
annarri tækni, t.d. að nota eldfimara efni
þegar sett er í gang, en skipta síðan yfir á
alkóhól.
í Svíþjóð er talið að lítils háttar íblönd-
un alkóhóls til að hækka oktantölu geti
svarað kostnaði, ef unnt er að koma
aukaafurðum ræktunarinnar, sem verða
próteinríkar, í fullt verð sem skepnufóð-
ur. Hins vegar er jurtaolía fjær því að
vera samkeppnisfær við díselolíu. Hér-
lendis þekkjum við hins vegar dæmi
þess, að loðnulýsi hafi orðið samkeppn-
isfært við olíu sem eldsneyti í fiskimjöls-
verksmiðjum, en lýsi dregur einmitt nafn
sitt af því, að það var notað sem ljósmeti
á undan olíu. Talið er, að 2% árleg verð-
hækkun á eldsneyti umfram annað verð-
lag geti nægt til þess að etanólframleiðsla
verði raunhæfur valkostur um aldamót,
einkum ef jafnframt hefur tekist að ná
aukinni uppskeru miðað við tilkostnað.
Þessi áætlun mun hafa verið gerð meðan
152