Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1987, Side 63

Náttúrufræðingurinn - 1987, Side 63
Haukur Jóhannesson: Grímsvatnagos 1816 í bók sinni um Skeiðarárhlaup og Grímsvatnagos minnist Sigurður Þór- arinsson (1974) á hlaup í Skeiðará í júní 1816. Heimild Sigurðar er almanak Sveins Pálssonar læknis (1816). í það skrifar Sveinn 22. júní 1816: „Stórhlaup í Skeiðará síðan 15da“. Sigurður dregur ekki í efa að Sveinn fari með rétt mál enda bjó hann þá í Vík í Mýrdal. Nú hefir komið í leitirnar heimild, sem getur um öskufall skömmu áður en Skeiðará hljóp. Heimildin er skýrsla prófessors Finns Magnússonar um eld- gos á íslandi 1636-1844. Hún er skráð á þýsku og virðist Finnur hafa sent hana til Alexanders von Humboldt annað hvort árið 1845 eða 1846 en þá átti Finn- ur í bréfaskriftum við hann. Skýrslan er nú í handritasafni Landsbókasafnsins undir númerinu Lbs. 1930 4to en í hana vantar þó tvær blaðsíður. Henni fylgja einnig tvö bréf sem Finnur skrifaði Humboldt, það fyrra dagsett 20. júní 1845 og hið síðara 7. og 12. apríl 1846. Þetta mun vera frumritið því það var keypt í Þýskalandi 1922. I skýrslunni greinir Finnur svo frá við árið 1816: „Auf meiner Seereise von Copenhag- en nach Island (wenn ich recht erinnere, im Mai Monat) wurden, bei nördlichen oder nordostlichen Winde, nicht sehr weit von der siidostlichen Kiiste des Landes (die uns doch damals nicht sichtbar war) die Segel, Takelwerk und Deck des Schiffes mit finer rötlichen Asche bedecht. Wir erwarteten bald einen grossen vulkanischen Ausbruch zu erfahren, hörten aber seitdem nichts solches; doch hatten einige Bauern in Island selbst um dieselbige Zeit, eine sehr sehr feine Asche auf dem Grase wahrgenommen. “ í lauslegri þýðingu útleggst textinn: „Á sjóferð minni frá Kaupmannahöfn til íslands (í maímánuði ef ég man rétt) gerðist það í norlægri eða norðaustlægri átt, ekki mjög langt undan suðaustur strönd landsins (sem við sáum þó ekki), að segl, reiði og þilfar skipsins þaktist fínni rauðleitri ösku. Við bjuggumst við að bráðlega myndum við upplifa mikið eldgos; en heyrðum ekkert frekara um slíkt; þó höfðu nokkrir bændur á íslandi á sama tíma orðið varir við afar fíngerða ösku á grasi“. Þegar Finnur skráir ofangreinda frá- sögn voru liðin nær þrjátíu ár frá því at- burðurinn átti sér stað. Kaupskip sem voru í siglingum milli Kaupmannahafn- ar og íslands á þessum árum lögðu vanalega af stað síðla í mars eða í önd- verðum apríl en til íslands komu þau um miðjan maí en þó gat það dregist fram í miðjan júní ef þau hrepptu vond veður og slæmt leiði. Ég hefi gert nokkra leit að því hvenær Finnur kom til landsins þetta ár, m.a. kannað vega- bréfabækur Reykjavíkur en sú leit hefir ekki borið árangur. Því verður að taka orð Finns trúanleg um, að það hafi ver- ið í maí og að líkindum um miðjan mán- uðinn. Lýsingin á öskufallinu er keimlík mörgum slíkum lýsingum á öskufalli frá gosum í Vatnajökli og nefnir Sig- urður Þórarinsson (1974) mörg dæmi Náttúrufræöingurinn 57 (3), bls. 157-159,1987 157

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.