Náttúrufræðingurinn - 1988, Blaðsíða 23

Kristján Lilliendahl
Guðmundur A. Guðmundsson
og Ólafur Einarsson:
/
Skeggþerna á Islandi
Það telst til tíðinda þegar ný fuglateg-
und sést á íslandi. Slíkt gerist ef til vill
tvisvar á ári. Heppnin var því með okkur
höfundunum föstudaginn 24. aprfl 1987.
Við sáum skeggþernu (Chlidonias hybri-
dus), tegund sem ekki er vitað til að hafi
sést áður hér á landi. Skeggþerna tilheyr-
ir máfaætt (Laridae) og er í undirætt
þerna (Sterninae). Fuglinn er náskyldur
kríu (Sterna paradisaea), og líkist henni
talsvert í útliti (1. mynd).
Þennan dag vorum við að athuga
komu farfugla á Reykjanesi. Veðrið var
hráslagalegt, sunnan kaldi, hiti um 5
gráður og skýjað með köflum. Síðla dags
ákváðum við að huga að fuglalífi í kaup-
túninu Garði í Gerðahreppi í Gull-
bringusýslu. í Garði eru þrjár allstórar
tjarnir, sem kallaðar eru Síkin. Tjarnir
þessar eru á bak við sjávarkamb sem snýr
mót norðaustri. Þegar við komum að
Miðhúsasíki, sem er miðtjörnin, tókum
við strax eftir fugli í ætisleit yfir vatninu.
Fljótt á litið gat þetta verið kría sem
fengið hefði á sig einhvern dökkan lit en
við nánari athugun fékk það ekki staðist.
Við áttum ekki von á kríum þarna fyrr en
nokkrum dögum síðar. Augljóst var af
líkamsbyggingu fuglsins að um þernu var
að ræða. Höfuðið var líkt og á kríu með
svarta hettu, rautt nef og hvíta kinn. Að
hettunni slepptri virtist fuglinn allur jafn-
grár að ofanverðu. Grái liturinn var ívið
dekkri en á kríu, nánast öskugrár. Háls
og bringa voru dökkgrá, en síða og
fremri hluti kviðar voru enn dekkri, grá-
svört. Aftari hluti kviðar var dökkgrár
að framan en síðan ljósari aftur undir
stéli og undirstélþökur voru hvítar. Und-
irvængur virtist að mestu ljósgrár en
nokkrar af ystu handflugfjöðrunum voru
dökkar í endann og sú ysta var einnig
dökk á útjaðri. Kom þannig fram grann-
ur dökkur jaðar bæði á fram- og aftur-
brún vængs. Þessi jaðar var minna áber-
andi að ofanverðu en sjá mátti að endar
handflugfjaðra voru misdökkir (2. og 3.
mynd). Stél var frekar stutt og lítillega
sýlt en ekki klofið eins og á kríu. Fætur
voru rauðir eins og nefið. Vængirnir
voru hlutfallslega styttri og breiðari
heldur en kríuvængir. Stærð fuglsins var
borin saman við hettumáfa (Larus ridi-
bundus) sem einnig voru þarna á flugi.
Álitum við stærðina vera svipaða og kol-
þernu (Chlidonias niger) sem er talsvert
minni en kría. Fuglinn var greindur sem
skeggþerna.
Skeggþernan virtist tína æti úr yfir-
borði tjarnarinnar líkt og kríur gera
stundum. Hún flaug hægt á móti vindi í
um 3 m hæð og tók dýfur af og til. Þegar
fuglinn var kominn að enda tjarnarinnar
flaug hann til baka yfir tjörnina og beitti
upp í vindinn á nýjan leik. Athugunin
hófst klukkan 18.15 og stóð yfir til 19.00
nema hvað skeggþernan hvarf í um tíu
mínútur, eftir að hettumáfur hafði ráðist
Náttúrufræðingurinn 58 (1), bls. 17-20, 1988
17