Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1988, Blaðsíða 33

Náttúrufræðingurinn - 1988, Blaðsíða 33
Helgi Hallgrímsson: / Nýr kúlusveppur á Islandi (íslenskir belgsveppir VI) INNGANGUR Áður hefur verið fjallað um ís- lenska kúlusveppi eða eldsveppi (Bovista) í grein í Náttúrufræðingnum (Helgi Hallgrímsson, 1963). Þar er út- liti og gerð þessa sveppaflokks lýst og getið eldri heimilda um þá. Þrjár teg- undir eru þar taldar innlendar, Bov- ista nigrescens (sortukúla eða kerling- areldur), B. plumbea (blýkúla eða blýeldur) og B. tomentosa (melkúla eða meleldur), og var sú síðastnefnda ný fyrir landið. Þegar greinin var rituð var þó raun- ar fjórða Bovista-tegundin komin í leitirnar, B. cretacea (fundin af höf. 1961), en ekki hafði tekist að greina hana með vissu, og var henni því sleppt. Um hana ritaði svo Mikael Jeppson í Náttúrufræðingnum 1979. Arið 1984 fannst svo fimmta teg- undin af þessari ættkvísl hér á landi, Bovista limosa Rostrup (1. mynd), sem einnig hefur gengið undir nafninu Bovista echinella Pat. (eða Bovistella echinella (Pat.) Lloyd.), og er minnst á hana undir því nafni í grein minni 1963, þar sem líklegt var talið að hún fyndist hér. Hún er minnst allra kúlu- sveppa (Bovista), og mætti því gjaman nefna hana dvergkúlu á íslensku. Hér fer á eftir lýsing tegundarinnar, gerð að mestu eftir hinum íslensku eintökum. LÝSING Aldin B. limosa er kúlulaga eða dá- lítið flatvaxið, 'á-í cm í þvermál, sitj- andi á undirlaginu og losnar ekki upp við þroskann. Útbyrðan (ytra lagið) hvít eða gráleit í fyrstu, þunn, mött eða dálítið mélug, hjaðnar við þrosk- ann og myndar ljósgráa dfla eða smá- vörtur (jafnvel með broddi) á inn- byrðunni, sem er brún eða rauðbrún þegar sveppurinn er fullþroska, þunn og pappírskennd, smáhrufótt, mött eða dálítið glansandi. Aldinið opnast með miðstæðum, oftast kringlóttum eða dálítið aflöngum munna, sem er 1-3 mm í þvermál, oftast dálítið upp- hvelfdur og kringdur af smádæld, oft með nokkuð reglulegum, 4-6 munn- flipum er vísa upp og minna á tennur á mosabauk (peristom). Fullþroska gyrja (gleba) er dökk- brún og fyllir kúluna. Kapilluþræðir dökk- eða rauðbrúnir, með allþéttum þverveggjum (gerviveggjum), lítt gegnsæir í smásjá og lítið greindir; greinar oftast lítið mjórri en aðalstofn- arnir, sem eru 5-10 p á þykkt, en fara smámjókkandi til endans, sem er langur og litlaus brctddur (2. mynd). Gróin eru kúlulaga, eða því sem næst, 4-5 p í þvermál, gulbrún-brún, með fíngerðum vörtum, sem sjást aðeins við mikla stækkun, oftast með fremur Náttúrufræöingurinn 58 (1), bls. 27-30, 1988 27
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.