Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1988, Síða 33

Náttúrufræðingurinn - 1988, Síða 33
Helgi Hallgrímsson: / Nýr kúlusveppur á Islandi (íslenskir belgsveppir VI) INNGANGUR Áður hefur verið fjallað um ís- lenska kúlusveppi eða eldsveppi (Bovista) í grein í Náttúrufræðingnum (Helgi Hallgrímsson, 1963). Þar er út- liti og gerð þessa sveppaflokks lýst og getið eldri heimilda um þá. Þrjár teg- undir eru þar taldar innlendar, Bov- ista nigrescens (sortukúla eða kerling- areldur), B. plumbea (blýkúla eða blýeldur) og B. tomentosa (melkúla eða meleldur), og var sú síðastnefnda ný fyrir landið. Þegar greinin var rituð var þó raun- ar fjórða Bovista-tegundin komin í leitirnar, B. cretacea (fundin af höf. 1961), en ekki hafði tekist að greina hana með vissu, og var henni því sleppt. Um hana ritaði svo Mikael Jeppson í Náttúrufræðingnum 1979. Arið 1984 fannst svo fimmta teg- undin af þessari ættkvísl hér á landi, Bovista limosa Rostrup (1. mynd), sem einnig hefur gengið undir nafninu Bovista echinella Pat. (eða Bovistella echinella (Pat.) Lloyd.), og er minnst á hana undir því nafni í grein minni 1963, þar sem líklegt var talið að hún fyndist hér. Hún er minnst allra kúlu- sveppa (Bovista), og mætti því gjaman nefna hana dvergkúlu á íslensku. Hér fer á eftir lýsing tegundarinnar, gerð að mestu eftir hinum íslensku eintökum. LÝSING Aldin B. limosa er kúlulaga eða dá- lítið flatvaxið, 'á-í cm í þvermál, sitj- andi á undirlaginu og losnar ekki upp við þroskann. Útbyrðan (ytra lagið) hvít eða gráleit í fyrstu, þunn, mött eða dálítið mélug, hjaðnar við þrosk- ann og myndar ljósgráa dfla eða smá- vörtur (jafnvel með broddi) á inn- byrðunni, sem er brún eða rauðbrún þegar sveppurinn er fullþroska, þunn og pappírskennd, smáhrufótt, mött eða dálítið glansandi. Aldinið opnast með miðstæðum, oftast kringlóttum eða dálítið aflöngum munna, sem er 1-3 mm í þvermál, oftast dálítið upp- hvelfdur og kringdur af smádæld, oft með nokkuð reglulegum, 4-6 munn- flipum er vísa upp og minna á tennur á mosabauk (peristom). Fullþroska gyrja (gleba) er dökk- brún og fyllir kúluna. Kapilluþræðir dökk- eða rauðbrúnir, með allþéttum þverveggjum (gerviveggjum), lítt gegnsæir í smásjá og lítið greindir; greinar oftast lítið mjórri en aðalstofn- arnir, sem eru 5-10 p á þykkt, en fara smámjókkandi til endans, sem er langur og litlaus brctddur (2. mynd). Gróin eru kúlulaga, eða því sem næst, 4-5 p í þvermál, gulbrún-brún, með fíngerðum vörtum, sem sjást aðeins við mikla stækkun, oftast með fremur Náttúrufræöingurinn 58 (1), bls. 27-30, 1988 27

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.