Náttúrufræðingurinn - 1988, Qupperneq 31

Árið 1941 fann kínverskur skógarvörð-
ur T. Wang að nafni allstórt tré, sem
hann þekkti ekki og gat ekki greint til
tegundar, í Szechuanhéraði í Mið-Kína.
Hann tók greinabúta og köngla af trénu
og fór með þá til landa síns W.C. Cheng
prófessors í grasafræði, sem áttaði sig
fljótlega á því að þessi tegund var frá-
brugðin öllum öðrum núlifandi trjám í
Kína. Cheng hafði sambandi við annan
kínverskan grasafræðing, H.H. Hu, og
taldi hann að hér væri um að ræða teg-
und, sem hlyti að tilheyra kínarauðviði.
Þeir Cheng og Hu skrifuðu grein um
uppgötvarnir sínar og birtu í kínversku
tæknitímariti, en sendu sýni af trénu til
tveggja bandarískra sérfræðinga. Annar
þeirra var hinn kunni fornjurtafræðingur
R.W. Chaney, sem var ekki í neinum
vafa um að þetta væri kínarauðviður, og
staðfesti þannig greiningu þeirra félag-
anna.
Árið 1948 hélt Chaney til Kína ásamt
M. Silverman, einum ritstjóra blaðsins
San Francisco Cronicle til þess að sjá
tréð með eigin augum. Þeir flugu til
Chunking og tóku þar fljótabát niður eft-
ir Yangtze-fljóti til borgarinnar Wan-
hsien. Þá tók við þriggja daga gönguferð
yfir fjöllótt svæði inn í mitt Szechuan-
hérað. Herflokkur var látinn fylgja þeim
seinni hluta leiðarinnar vegna þess að
ræningjahópar voru mjög aðgangsharðir
á þessum slóðum. Þegar þeir komu niður
í Mo-tao-chi-dal, þar sem Wang hafði
upphaflega fundið tréð, vöktu þeir mikla
athygli því að þeir voru fyrstu hvítu
mennirnir, sem dalbúar höfðu séð. Fór
því svo að íbúar dalsins fylgdu þeim
ásamt búsmala sínum, meðal annars
svínum og hænsnum, að þremur kína-
rauðviðartrjám, sem uxu þar rétt hjá
hrísgrjónaakri. Jafnframt var þeim sagt
að miklu fleiri slík tré yxu í nágranna-
héraðinu Hupeh. Þeir Chaney og Sil-
verman héldu því næst til þorpsins Shui-
hsa-pa og fundu þar fleiri hundruð kína-
rauðviðartré á svæði, sem er því sem
næst á sömu breiddargráðu og New Orl-
eans, og í um það bil 1200 m hæð yfir sjó.
Úrkoman á þessu svæði er um 130 cm á
ári og jarðvegurinn frekar rakur, en
svæðið er sólríkt. Stærsta tréð, sem þeir
fundu í ferðinni, var um 27 m hátt, en alls
fundu þeir um það bil 1000 tré af kína-
rauðviði (Hewes 1981).
Chaney varð starsýnt á gróðursamfé-
lagið í nágrenni Shui-hsa-pa og fannst
það bera mjög fornan svip. Hann hafði
raunar ekki séð slíkt samfélag lifandi áð-
ur, það var eingöngu þekkt úr jarðlög-
um. Ásamt kínarauðviði settu einkum
eikartré, Sassafras (tré af lárviðarætt),
amberviður (Liquidambar tilheyrir
nornahesli) og Júdasartré (katsura vex í
Kína og J apan) svip sinn á trjágróðurinn.
Á leiðinni til baka lentu þeir Chaney
og Silverman í ýmsum hrakningum og
má þar nefna að ræningjar réðust á þá og
það var ekki fyrr en þeir skutu einn árás-
armannanna að hinir lögðu á flótta. Áð-
ur en þeir héldu aftur til Bandaríkjanna
hittu þeir fulltrúa kínverskra yfirvalda og
hvöttu þá til þess að friða svæðið þar sem
kínarauðviðurinn vex, en þeir töldu tréð
vera í útrýmingarhættu. Það varð þó
ekki fyrr en árið 1965 að kínverska
stjórnin friðaði gróðursamfélagið í Mo-
tao-chi-dal. Nú hefur kínarauðviður ver-
ið gróðursettur víða í Mið- og Suðaust-
ur-Kína, enda kom í ljós að tréð vex
allhratt og er góður landnemi og hefur
oft verið notað sem fyrsta tré þegar ný
svæði hafa verið tekin undir trjárækt.
Chaney tók með sér fjórar ungar plöntur
af kínarauðviði til Bandaríkjanna og
gróðursetti þær á lóð Berkley-háskóla í
Kaliforníu. Þaðan hefur tréð síðan
breiðst út og finnst nú allvíða í Banda-
ríkjunum, Evrópu og Asíu.
Á vetrum er auðvelt að þekkja kína-
rauðvið frá öðrum rauðviðartegundum
því að hann fellir nálarlaga blöðin.
Stærstu trén verða 42 m há og tæpir 2 m í
25