Náttúrufræðingurinn - 1937, Page 11

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 119
imiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiHiiumiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiimiiiiiiiiimmimiiiiiiiiiiimiimiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiHiiii
Sé smári tekinn að degi til og látinn í myrkur, þá lokast blöðin
fljótlega. Stafa hreyfingarnar því af áhrifum ljóssins. Við að
láta ljós skína á smárann á dimmri nóttu má hindra eða tefja
lokunina. Ýmsar fleiri plöntutegundir „sofa“ á nóttunni, þar á
meðal mímósan fræga. Hafa þær oft sérstök hreyfitæki, þar sem
breytingin á vökvaþenslunni fer fram, einkum í „liðum“ eða þykk-,
ildum við grunn smáblaðanna eða stilksins. Gætir svefnhreyf-
inga einkum hjá plöntum með samsettum blöðum. Smárablöð
geta hreyft sig hægt fram og aftur í myrkri. Vita menn ógerla
um orsakir þess.
Hrifnæmi er til hjá nokkrum plöntum og er Iireyf-mig-ei
eða mímósan þeirra frægust. Ef komið er við hana, leggur hún
saman blöðin og blaðstilkarnir sveigjast niður. Þetta gengur
fljótt, einkum ef hún verður fyrir dálitlu höggi eða er hrist.
Blöð af mímósu. A er blað (að degi til), sem ekki hefir orðið fyrir snertingu.
En það hefir B, og því hafa öll smá-blöðin lokast (Ove Paulsen).
Áhrifin frá blaðinu, sem komið var við, geta borist um alla plönt-
una, ef nógu harkalega var að henni farið. Sé skorið í plöntuna
eða logandi eldspýta borin að henni, hefir það sömu áhrif og við-
koma eða högg. Eftir nokkra stund opnast blöðin aftur og blað-
stilkarnir rétta úr sér á ný. Blaðstilkurinn er gildastur neðst, þar
er liður. Höggið eða önnur ytri áhrif hafa þann árangur, að
vökvaþenslan minnkar í neðri hluta liðsins. Þenslan í efri hluta
liðsins þrýstir þá stilknum niður.
Af því, sem sagt hefir verið, er auðsætt, að því fer fjarri að
plönturnar séu hreyfingarlausar verur. Öðru nær. Þegar að er
gætt kemur í ljós, að hreyfingar. þeirra eru margbrotnar og und-
ursamlegar. Ingólfur Davíðsson.